https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/issue/feedEr(r)go. Teoria - Literatura - Kultura2023-07-04T14:28:02+00:00Marcin Mazurekerrgo@us.edu.plOpen Journal Systems<p><img src="https://journals.us.edu.pl/pliki/RIAS/mla.png" alt="MLA" height="50px"></p> <p><strong><em>ER(R)GO</em></strong> jest międzynarodowym, dwujęzycznym, czasopismem naukowym nawiązującym do kilkunastoletniej działalności interdyscyplinarnej grupy seminaryjnej o tej samej nazwie. Periodyk poświęcony jest przede wszystkim refleksji nad wytworami kultury współczesnej - także kultury popularnej - ze szczególnym naciskiem na zagadnienia teoretyczne i w najszerszym sensie z teorią związane. Tematyka obejmuje analizę zjawisk, dzieł, procesów kulturowych i literackich oraz ich uwarunkowań, analizę kontekstów je określających, zagadnienia metodologii badań literaturoznawczych i kulturoznawczych, analizę współczesnych tendencji w kulturze i ich założeń myślowych, zmiany paradygmatów teoretycznych i metodologicznych, analizę etycznych i aksjologicznych uwikłań prądów oraz zjawisk kulturowych i literackich, syntezy teoretycznoliterackie i kulturoznawcze, związki literatury z filozofią i innymi naukami. Istotny nacisk kładzie się na zagadnienia teoretycznoliterackie, przy czym literatura postrzegana jest w jej powiązaniach z kontekstami i procesami ogólnokulturowymi. Zadaniem pisma jest wypełnienie niszy między periodykami literaturoznawczymi i kulturoznawczymi oraz umożliwienie spotkania tych dwóch szerokich dziedzin w jednej przestrzeni czytelniczej. Ogólny tenor pisma należy określić jako interdyscyplinarny. Czasopismo finansowane jest z funduszu badań statutowych Instytutu Literaturoznawstwa Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Czasopismo nie pobiera opłat za publikacje artykułów i jest dostępne w formule Open Access Gold. <a href="https://www.journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/about"><strong>(WIĘCEJ o czasopiśmie...)</strong></a></p> <p><strong>Zaproszenie do zgłaszania tekstów</strong></p> <p><a href="https://www.journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/announcement/view/202" target="_blank" rel="noopener">Kolejny numer - 49 (2/2024) - <strong>queerowa ruralność (pod redakcją gościnną Roberta Kuska i Wojciecha Szymańskiego) (kliknij, by przejść do CFP)</strong></a></p> <p><a href="https://www.journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/announcement/view/201" target="_blank" rel="noopener">Kolejny numer - 50 (1/2025) - <strong>refleksja/dystans/ironia<em> </em>(kliknij, by przejść do CFP)</strong></a></p> <p><a href="https://www.journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/announcement/view/200" target="_blank" rel="noopener">Kolejny numer - 51 (2/2025) -<strong> ruiny/gruzy/resztki (kliknij, by przejść do CFP)</strong></a></p>https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/15054Strona tytułowa i spis treści2023-07-04T14:28:02+00:00Redakcja Er(r)goerrgo@us.edu.pl<p>Strona tytułowa i spis treści <em>Er(r)go. Teoria - Literatura - Kultura </em>nr. 46 (1/2023) - czwórka redakcyjna.</p>2023-01-07T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/15066Er(r)go...2023-07-04T14:28:02+00:00Wojciech Kalagaw.kalaga@poczta.onet.pl2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13339Człowiek – muzyka – Śląsk. Esej o ranie2023-07-04T14:28:02+00:00Aleksandra Kuncealeksandra.kunce@us.edu.pl<p>Artykuł (esej badawczy) pozwala zobaczyć śląską odmianę rany. Rzecz o Jorgu zostaje zakorzeniona w idei śląskiego zadomowienia, lecz także w śląskich odmianach niepokoju, dążenia i wzniosłości spoglądającej w nieskończoność. Odsłonięty zostaje dom jako niebagatelna konstrukcja kulturowa i metafizyczna, w której poraniony człowiek ćwiczy sobą powrót do domu i przepracowuje upadek. Towarzysząca figura <em>Ōmy</em> kryje wiedzę o ciążeniu tego, co absolutne, co w oddali, co nie powinno zawłaszczać życia i władać człowiekiem. W losie Jorga jest coś przerażająco symbolicznego, gdy „traci się” wraz z muzyką, wraz ze Śląskiem i tym, co ludzkie. Rzucenie się w objęcia sztuki i świata, chęć objęcia „wszystkiego”, pójście za tym, co rani, prowadzi do trudności w uzgodnieniu pasji i szaleńczego talentu z powściągliwością i precyzją domu, ale też z utrzymaniem człowieka przy życiu. Rachunek zapłacony przez człowieka jest przygniatający.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13405Postpacjent. Ryzyko zdrowotne i refleksyjne ucieleśnienie własnej osoby2023-07-04T14:28:02+00:00Tomasz Burzyńskitomasz.burzynski@us.edu.pl<p>Skupiając się na rozważaniu społecznych i technologicznych przemian w obrębie medycyny artykuł ten jest próbą nakreślenia nowego modelu tożsamościowego, w którym cielesność jednostki jest włączona w obręb zaawansowanych biotechnologii, a zwłaszcza genetyki i genomiki. Proponowane pojęcie „post-pacjenta” określa wymiar tożsamości indywidualnej rozumianej jako konstrukt kulturowy, który odnosi obecny stan zdrowia jednostki do całego spektrum możliwych scenariuszy sformułowanych na podstawie oceny stopnia genetycznej podatności pacjenta na określone jednostki chorobowe. W tym kontekście geny są postrzegane w kategoriach zindywidualizowanych czynników ryzyka stosowanych do oceny stopnia podatności jednostki na choroby cywilizacyjne. Post-pacjent nie jest zatem ani zdrowy ani chory, a jego obecny stan nie ma większego wpływu dla ukształtowanie się subiektywnego poczucia cielesności.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13406Epidemia jako performans więcej-niż-ludzki2023-07-04T14:28:02+00:00Mateusz Chaberskimateusz.chaberski@uj.edu.pl<p>Wychodząc od antropauzy (Rutz et al. 2020) towarzyszącej obecnej pandemii COVID-19, niniejszy artykuł proponuje nowe podejście do epidemii jako performansu więcej-niż-ludzkiego. Chodzi tu o działanie powstające w wyniku splątanych ze sobą sprawczości ludzi i nieludzi, które wywołuje konkretne efekty w danym kontekście społeczno-politycznym, ekonomicznym i kulturowym. Takie podejście stanowi alternatywę wobec dominujących narracji o epidemii, które wciąż traktują epidemię przede wszystkim jako zjawisko z zakresu ludzkiego zdrowia publicznego, lekceważąc sprawczość więcej-niż-ludzkich instancji sprawczych w jej powstawaniu i zapobieganiu jej. Analizując wybrane (re)prezentacje epidemii w kulturze popularnej, autor skupia uwagę na trzech aspektach epidemii jako performansu więcej-niż-ludzkiego. Zastanawia się nad wytwarzanym przez nią nowy model społeczeństwa, problematyzuje dotychczasowe sposoby myślenia o ludzkim i nieludzkim ciele oraz pokazuje więcej-niż-ludzkie sposoby radzenia sobie z epidemiami.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13259Cięcie - ćwiczenia z metafizyki ciała2023-07-04T14:28:02+00:00Karol Gromekkargromek@gmail.com<p>Artykuł jest analizą dwóch epizodów dotyczących kwestii ciała, jego autonomii i kruchości. Pierwszy dotyczy decyzji Bettiny Goring - której dziadek był bratem Hermanna Goringa. Kobieta postanowiła poddać się zabiegowi podwiązania jajowodów, by ród jej rodziny wymarł. Drugi epizod, bardziej znany, to historia przemocy w więzieniu Abu Ghraib w 2003 roku, gdzie amerykańscy wywiadowcy torturowali więźniów irackich i wszystko utrwalili w formie fotografii.<span class="Apple-converted-space"> </span>Oba zdarzenia wyjaśniają znaczenie potencjalności zawartej w ciele i jego ekonomii oraz udowadniają, że granice cielesnej plastyczności - zarówno fizycznej jak i znaczeniowej - są przesunięte dalej niż powszechnie uważano.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13304Grając w chorobę. Metafory i dosłowności choroby w grach wideo na przykładzie „The Elder Scrolls III: Morrowind"2023-07-04T14:28:02+00:00Tomasz Gnattomgnat@tlen.pl<p>Susan Sontag otwiera analizę metaforyki chorób od metafory stanów zdrowia i choroby jako podwójnego obywatelstwa w granicznych państwach. Gry oferują nam przepustkę do reprodukcji i parafraz rzeczywistości, tak więc również w nich widzimy graniczne doświadczenie zdrowia/choroby. Warto jednak w tym momencie postawić pytanie, czy w rozrywce interaktywnej można odnaleźć przykłady przedstawień chorób, która nie funkcjonują jak metafora. Co za tym idzie, celem niniejszego eseju jest analiza metafor wprowadzonych w życie – życie wirtualne, ale być może właśnie dlatego pozwalające na więcej niż obserwację niebezpiecznego patogenu. Główną tezą tego eseju jest stanowisko, że gry przez podstawowy aspekt medium - interaktywność, często wychodzą poza “treść sentymentalną” reprezentacji choroby. Lub przynajmniej proces “sentymentalizacji” jest bardziej złożony i stanowi wypadkową wielu procesów, które składają się na doświadczenie rozrywki interaktywnej.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13262Nieznośna kruchość bytu – literatura Młodej Polski wobec chorób ciała i ducha2023-07-04T14:28:02+00:00Aleksandra Mikinkaoltrix3@wp.pl<p>Schyłek wieku XIX odznaczał się osobliwym, wręcz afirmującym stosunkiem do ułomności, chorób i deformacji cielesnych. Po romantykach artyści Młodej Polski odziedziczyli fascynację gruźlicą, swoistą mitologizację chorych. Tuberkuloza była jednym z ulubionych tematów modernistycznych studiów nad ludzką ułomnością i śmiertelnością. Naturaliści z kolei wyposażyli wielkich prozaików <em>belle époque</em> w medyczny aparat pojęciowy, rozwinęli wyrafinowany język „literatury klinicznej”. Przełom wieków to także czas intensywnych badań nad chorobami umysłowymi. W artykule pochylono nad reprezentacyjnymi utworami, starając się zbadać, jak chorobowe doświadczenia ludzi przełomu wieków wpływały na teksty kultury – i na odwrót</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13419Fizyczne i społeczno-kulturowe rany bohaterek współczesnej fantastyki młodzieżowej w świetle feminizmu korporalnego2023-07-04T14:28:02+00:00Weronika Kosteckaw.kostecka@uw.edu.pl<p>Przedmiotem artykułu jest zranione ciało bohaterek fantastyki młodzieżowej rozumiane jako konstrukt społeczno-kulturowy i element kobiecej tożsamości. Odnosząc się do kluczowych założeń feminizmu korporalnego (w ujęciu m.in. Elizabeth Grosz, Ewy Hyży i Moniki Świerkosz), autorka analizuje trzy cykle powieściowe: <em>Lustrzannę</em> Christelle Dabos, <em>Cień i kość</em> Leigh Bardugo oraz <em>Klejnot</em> Amy Ewing. Bada, w jakiej mierze ciało bohaterek determinuje ich miejsce w społecznej hierarchii, w jaki sposób doświadczają one świata poprzez ciało oraz czy posiadają swoje ciała w sensie kulturowym, społecznym i politycznym. Wskazuje na wagę męki ciał protagonistek jako obligatoryjnej drogi do kobiecej emancypacji.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13572Trauma zapisana w kamieniu. Materialna wspólnota i jednostkowość afektu traumy w „Twarzą w twarz" Yusefa Komunyaki2023-07-04T14:28:02+00:00Michał Kisielm.kisiel@ujd.edu.pl<p>Niniejszy artykuł stawia sobie za zadanie prześledzenie dynamiki afektu traumy na podstawie interpretacji wiersza Yusefa Komunyaki, Twarzą w twarz, będącego poetycką ekfrazą Pomnika Weteranów Wietnamu. W oparciu o ślady przepracowywania i odgrywania traumy podmiotu lirycznego, autor stawia pytanie o taką figurę traumy, która wymyka się obu procesom. Ta dostępna staje się dzięki zestawieniu nieludzkich form bycia, współdzielonych przez pomnik oraz samą traumę, otwierając tym samym drogę dla sojuszu dyskursów traumy i badań materialistycznych. Wiersz Komunyaki wraz z refleksjami Mai Lin, autorki pomnika, pozwalają nam także przedefiniować doświadczenie traumy poprzez zmysł dotyku. To właśnie dotyk jest tym tropem, który pozwala nam nawiązać nowe relacje etyczne z innymi, dzięki współdzieleniu traumy. Tym samym, aspiracje tego artykułu można sprowadzić do czterech zasadniczych celów: 1) analizy Twarzą w twarz w oparciu o badania nad traumą i studia materialistyczne, która pokazuje i poszerza rozumienie traumy; 2) rewizji naszego rozumienia relacji pomiędzy traumą oraz materią; 3) oceny tego, jak spekulatywne przesunięcia ludzkich i nieludzkich granic pozwalają nam uchwycić traumę, która zasadniczo operuje na granicznym doświadczeniu podmiotowym; 4) propozycji figury wspólnoty opartej na kruchości i transformatywności granic oraz etycznego imperatywu z niej płynącego, wpisującego się w traumatyczną erę, w której przyszło nam żyć.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13353Redefiniując patologie Południa: James Agee i myśl biologiczna Georges’a Canguilhema2023-07-04T14:28:02+00:00Joseph Kuhnkwieslaw@wa.amu.edu.pl<p>Let Us Now Praise Famous Men (1941) Jamesa Agee, dokumentalna relacja o trzech rodzinach dzierżawców bawełny w pogrążonej w kryzysie Alabamie, koncentruje się na obrazie rany w przedstawieniu ubóstwa dzierżawców. Agee przenosi jednak ten obraz na grunt bardziej biologiczny, tak że lokatorzy postrzegani są jako uszkodzone komórki lub embriony. Transpozycja ta może zostać ujęta jako eugeniczna troska o patologiczne ciała z lat 30. Jednak niniejszy artykuł argumentuje, poprzez porównanie z "The Normal and the Pathological" (1943) Georgesa Canguilhema, że Agee redefiniuje patologię jako wewnętrzną skłonność do błędu (lub aleatoryczną możliwość) organizmu. Pozwala mu to zaproponować lewicowy kontrdyskurs oporu, który różni się od finalistycznych marksistowskich czy New Deal rozwiązań ubóstwa z lat 30.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/11545Literatura wyczerpania. Obrazy neurastenii w „Na wspak" Jorisa Karla Huysmansa oraz „Kobiecie w bieli" Wilkiego Collinsa2023-07-04T14:28:02+00:00Małgorzata Nitkamalgorzata.nitka@us.edu.pl<p>A phenomenon known well before the onset of modern society, registered as a medical term not until the second half of the 19th century, when physiologists and psychologists inquired into physical and mental exhaustion resulting from excessive work as well as that which had no work-related etiology. Such condition of the severe mental fatigue which entailed deficiency of nerve-force was defined by American neurologist <br>George M. Beard as neurasthenia. Taking into account scientific studies of enervation, the article examines some late 19th-century literary treatments of exhaustion in Joris-Karl Huysmans’s Against Nature and Wilkie Collins’s The Woman in White to present them as peculiar, decontextualized cases of exhaustion for exhaustion’s sake.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13390Poezja otwartych ran. Stygmateksty Teresy Ferenc2023-07-04T14:28:02+00:00Katarzyna Szopaszopa.katarzyna2@gmail.com<p>Niniejszy artykuł stanowi propozycję odczytania poezji Teresy Ferenc przez pryzmat feministycznej polityki żałoby. Posługując się pojęciem „stygmatekstu”, ukutym przez Hélène Cixous, wskazuję, że w centrum wyobraźni twórczej poetki znajduje się otwarta rana. Figura ta odsyła ona nie tylko do tragedii, jaką była pacyfikacja Soch, rodzinnej wsi poetki, ale też do szczególnie rozumianej, ponadjednostkowej więzi z matką. Matczyność funkcjonuje bowiem u Ferenc jako synekdocha stygmatyzowanej inności. Poezja otwartych ran staje się zatem nieodzownym elementem programu etycznego Ferenc, wymierzonego w fallogocentryczną logikę wojny, śmierci i zniszczenia.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13402Rana jako otwarcie na świat. O kategorii ranliwości w poezji Małgorzaty Lebdy2023-07-04T14:28:02+00:00Natalia Zająctalcz.zajac.332@gmail.com<p>Artykuł stanowi próbę lektury poezji Małgorzaty Lebdy ("Sprawy ziemi", "Mer de Glace") skoncentrowanej na obrazach ciała i cielesności. Stematyzowane w wierszach doświadczenie choroby, śmierci i naznaczenia raną stanie się punktem wyjścia do działań analityczno-interpretacyjnych. Artykuł skupi się na trzech ważnych w tej poezji tematach: dziecięcej inicjacji w świat poprzez ranę, cielesnej wspólnocie ludzko-zwierzęcej oraz żałobie po śmierci matki. Ukazane zostanie także, że wyczulenie na ranliwość staje się u Lebdy fundamentem troski.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/13422„Śmiechem poza siebie wybiegać”. O szczególnym artefakcie maladyczno-geloterapeutycznym2023-07-04T14:28:02+00:00Dorota Samborska-Kukućdorota.samborska@uni.lodz.pl<p>In the 20th century, tuberculosis was already perceived as a democratic disease. An overview of tuberculosis became different and less serious. Seven-volumed press ephemerid from the interwar period, that is, Prątka Jednodniówka (Bystra Śląska) is one of the examples. This journal is gelotherapeutic. Introducing satirical, journalistic, literary and graphic genres, it used some sophisticated rhetorical and metaphorical devices to <br>familiarize tuberculosis and made an attempt of a laughter therapy. A sense of community associated with the undertaking, placing the subject in the health resort reality and undertaking medical issues in a humorous manner: the aim of all these factors was to show the life in the sanatorium as well as tuberculosis itself in the crooked mirror of a satire.</p>2023-06-29T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/15055Streszczenia w języku polskim/Summaries in Polish2023-07-04T14:28:02+00:00Redakcja Er(r)goerrgo@us.edu.pl<p>Polskojęzyczne streszczenia artykułów badawczych i esejów zamieszczonych w niniejszym numerze.</p>2023-01-07T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/15056Informacje dla Autorów2023-07-04T14:28:02+00:00Redakcja Er(r)goerrgo@us.edu.pl<p>Informacje dla przyszłych Autorów -- tematyka tekstów, formatowanie tekstu, karta stylu.</p>2023-01-07T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/15057Metryczka2023-07-04T14:28:02+00:00Redakcja Er(r)goerrgo@us.edu.pl<p>Metryczka numeru 46 (1/2023) <em>E(r)rgo. Teoria - Literatura - Kultura</em>.</p>2023-01-07T00:00:00+00:00##submission.copyrightStatement##