Forum Lingwistyczne https://journals.us.edu.pl/index.php/FL <p>„Forum Lingwistyczne” jest półrocznikiem publikującym studia empiryczne i teoretyczne dotyczące wszelkich fenomenów językowych i językoznawczych. Czasopismo jest platformą prezentującą dokonania różnych subdyscyplin językoznawczych – synchronicznych i diachronicznych – niezależnie od przynależności metodologicznej. Szczególnie zainteresowani jesteśmy ogłaszaniem prac przedstawiających rezultaty najnowszych językoznawczych projektów badawczych i sprawozdań z prac, które stanowią istotny wkład w rozwój lingwistyki.&nbsp;Przyjmujemy teksty w języku polskim oraz we wszystkich językach kongresowych (angielski, rosyjski, niemiecki, francuski, hiszpański, włoski).&nbsp;W zakładce <a href="https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/zaproszenie" target="_blank" rel="noopener">„Zaproszenie do publikacji”</a> ogłaszana jest tematyka poszczególnych numerów.&nbsp;Teksty naukowe publikujemy po przeprowadzeniu podwójnie anonimowego procesu recenzyjnego z zachowaniem zasad etycznych <a href="https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/etyka_dla_autora" target="_blank" rel="noopener">COPE</a>.</p> <p>Nadesłane opracowania naukowe są zamieszczane w następujących działach:<br><strong>- studia</strong>: tu publikowane są artykuły naukowe prezentujące autorskie spojrzenie na problem językowy lub językoznawczy, analizy faktów językowych bądź kulturowych dokonywane z perspektywy lingwistycznej, syntezy dokonań w różnych subdyscyplinach językoznawstwa,<br><strong>- polemiki</strong>: to miejsce na krytyczne omówienia najnowszych i dawniejszych publikacji językoznawczych,<br><strong>- varia</strong>: tutaj zamieszcza się teksty, które odnoszą się do istotnych zagadnień współczesnego językoznawstwa: przypominają ważne postaci i szkoły językoznawcze; przedstawiają nowe projekty i kierunki lingwistycznej dydaktyki uniwersyteckiej; prezentują nowe narzędzia lingwistycznych analiz. Artykuły zamieszczane w dziale <strong>varia</strong> mogą wykraczać poza monograficzny temat danego numeru.</p> <p>„Forum Lingwistyczne” jest czasopismem dostępnym w formule Open Access Gold. Czasopismo nie pobiera od autorów opłat publikacyjnych.<br>„Forum Lingwistyczne” indeksowane jest w wielu międzynarodowych bazach danych, między innymi w: <a href="https://kanalregister.hkdir.no/publiseringskanaler/erihplus/periodical/info.action?id=493374" target="_blank" rel="noopener">ERIH PLUS</a>, <a href="https://doaj.org/toc/2450-2758?source=%7B%22query%22%3A%7B%22filtered%22%3A%7B%22filter%22%3A%7B%22bool%22%3A%7B%22must%22%3A%5B%7B%22terms%22%3A%7B%22index.issn.exact%22%3A%5B%222449-9587%22%2C%222450-2758%22%5D%7D%7D%5D%7D%7D%2C%22query%22%3A%7B%22match_all%22%3A%7B%7D%7D%7D%7D%2C%22size%22%3A100%2C%22sort%22%3A%5B%7B%22created_date%22%3A%7B%22order%22%3A%22desc%22%7D%7D%5D%2C%22_source%22%3A%7B%7D%7D" target="_blank" rel="noopener">DOAJ</a>, <a href="https://essentials.ebsco.com/search/eds/details/forum-lingwistyczne?query=AND%20forum%20lingwistyczne%20AllFields%20AND%202449-9587%20IS%20&amp;group%5B0%5D%5Blookfor%5D=forum%20lingwistyczne&amp;group%5B0%5D%5Btype%5D=AllFields&amp;group%5B0%5D%5Bbool%5D=AND&amp;group%5B1%5D%5Bbool%5D=AND&amp;group%5B1%5D%5Blookfor%5D=2449-9587&amp;group%5B1%5D%5Btype%5D=IS&amp;language=pl&amp;db=edsdoj&amp;an=edsdoj.1488d5285bc4946bcac4ced72259b24" target="_blank" rel="noopener">EBSCO</a>, <a href="https://www.ceeol.com/search/journal-detail?id=1206" target="_blank" rel="noopener">CEEOL</a> (pełna lista znajduje się w zakładce Indeksacja). Pismo znajduje się na liście MNiSW (40 punktów).</p> pl-PL <p><strong>Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.<br><br></strong>1. Licencja<br><br>Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/</a>). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.<br><br>2. Oświadczenie Autora<br><br>Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.<br><br>Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.<br><br>UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).<br><br>3. Prawa użytkownika<br><br>Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.<br><br>4. Współautorstwo<br><br>Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.<br><br>Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).</p> magdalena.pastuch@us.edu.pl (Editorial Team) helpdesk.wydawnictwo@us.edu.pl (Zespół ds. czasopism) pią, 03 sty 2025 00:00:00 +0000 OJS 3.1.1.4 http://blogs.law.harvard.edu/tech/rss 60 Rewizja w badaniach historycznojęzykowych – inspiracje i możliwości https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16300 <p>W artykule omówione zostały dokonywane współcześnie przez historyków języka polskiego rewizje poglądów i tekstów, motywacje ich podjęcia, dalsze możliwości w tym zakresie, a także najczęstsze ograniczenia. Przegląd literatury przedmiotu ujawnia, że choć powszechnie dostrzegalna jest konieczność rewizji, badania wprost ukierunkowane na nią są stosunkowo rzadkie. Tymczasem rewizję należy traktować nie tylko jako pretekst do zmiany utrwalonych przekonań, ale także szansę ponownego spojrzenia na ten sam obiekt badań w celu wydobycia z niego nowych, niedostrzegalnych wcześniej, danych. Tak szeroko ujęta rewizja przynosi wymierne korzyści nie tylko samym historykom języka, ale i przedstawicielom dyscyplin pokrewnych, gdyż jej efektem może być m.in. zmiana datacji zabytków piśmiennictwa, zmiana chronologizacji słownictwa, zmiana lekcji tekstu, nowa geneza tekstu, nowa relacja pomiędzy redakcjami tekstu, wreszcie – poszerzenie stanu wiedzy. To przemawia za tym, by w rewizji widzieć czasem konieczność, czasem przywilej i szansę, nigdy zaś zagrożenie dla zastanych metod i teorii naukowych.</p> Jolanta Klimek-Grądzka ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16300 wto, 17 gru 2024 00:00:00 +0000 Fleksja imienna i werbalna XVI w. – stan badań i perspektywy badawcze. Rekonesans https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15982 <p>Artykuł zawiera przegląd literatury przedmiotu w zakresie XVI-wiecznej fleksji imiennej i werbalnej ostatnich dekad. Poruszamy w nim również zagadnienie cezur faz rozwojowych języka, w tym ważnego w dziejach polszczyzny wieku XVI. Zwracamy przy tym uwagę na wernakularyzację i upiśmiennienie języka polskiego. Przyjmujemy perspektywę badawczą zakładającą wydzielanie w opisach syntetyzujących krótszego niż kilka wieków okresu, warunkowanego zmianą. Postulujemy zatem potrzebę opracowania syntezy polszczyzny XVI wieku z wykorzystaniem jako materiału źródłowego Słownika polszczyzny XVI wieku oraz metody przekrojów synchronicznych. Ma to swoje uzasadnienie w aktualnym stanie badań, który pokazujemy na ograniczonym materiale XVI-wiecznej polskiej fleksji oraz w powstałych do tej pory syntezach (np. XVII czy XIX w.) obejmujących periody krótsze niż doba historyczna. Próbę oglądu literatury w zakresie fleksji w różnych okresach rozwoju polszczyzny podjęła w 2003 r. Władysława Książek-Bryłowa, tu zaś wskazano najnowszą literaturę dotyczącą interesującej nas epoki historycznojęzykowej.</p> Joanna Kamper-Warejko, Joanna Kulwicka-Kamińska ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15982 śro, 04 gru 2024 00:00:00 +0000 Ewolucja form wypowiedzi dokumentujących obrady parlamentu w Polsce https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16111 <p>Przedmiotem artykułu są sposoby dokumentacji obrad parlamentu w Polsce od momentu jego powstania do czasów współczesnych. Celem opracowania jest wyróżnienie poszczególnych etapów funkcjonowania gatunków dokumentujących obrady sejmowe i wskazanie czynników (politycznych i kulturowych) wpływających na przemiany zachodzące we wzorcach gatunkowych i tym samym umożliwiających wyróżnienie tych etapów. Tekst mieści się w genologii lingwistycznej w ujęciu diachronicznym. W pierwszym etapie funkcjonowania parlamentu w Polsce sporządzano prywatne, rękopiśmienne diariusze obrad, dopiero z czasem zadanie to powierzono pracownikom kancelarii królewskiej, a począwszy od II połowy XVIII w. diariusze były drukowane. Kolejną formę dokumentowania obrad stanowią sprawozdania stenograficzne i protokoły sejmowe, które zaczęto redagować w II połowie XIX w. Obecnie oprócz tych dwóch form wydawana jest też „Kronika Sejmowa” i „Kronika Senatu”. Dodatkowo obrady są utrwalane w postaci plików audio i audiowizualnych.</p> Małgorzata Dawidziak-Kładoczna ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16111 czw, 19 gru 2024 00:00:00 +0000 Leksykalno-stylistyczne wykładniki opisu w prozie reporterskiej XIX w. (na wybranych przykładach) https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/17097 <p>Celem analiz jest określenie zasadniczych sposobów konstruowania opisu w prozie reporterskiej XIX w. w perspektywie genologicznej z jednoczesnym uwzględnieniem zmian, jakim wówczas podlegał reportaż podróżniczy w XIX w. Podstawę materiałową podejmowanych analiz stanowią teksty, które wyznaczają cezury w kształtowaniu się dziewiętnastowiecznego reportażu podróżniczego: Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy, (1840) Józefa Ignacego Kraszewskiego, Listy z podróży do Ameryki (1876‒1878) i Listy z Afryki (1891‒1892) Henryka Sienkiewicza oraz Listy z Brazylii (1890) Adolfa Dygasińskiego. Przeprowadzone analizy pokazały, że w XIX w. wyraźnie ścierają się dwie tendencje: tendencja artystyczna i faktograficzna. Warstwa stylistyczna opisów warunkowana była potrzebami i każdorazowo określanym celem wypowiedzi, jednak ich ostateczny kształt zależał z jednej strony – od indywidualnych decyzji w zakresie konstrukcji i doboru środków językowych, z drugiej zaś – od artystycznych możliwości pisarzy, ich talentu i wrażliwości.</p> Danuta Kowalska, Magdalena Pietrzak ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/17097 czw, 19 gru 2024 00:00:00 +0000 Jak współcześnie badać frazeologię w tekstach dawnych? Możliwości wykorzystania narzędzi cyfrowych w pracy historyka języka https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16427 <p>Celem prezentowanych badań jest przekroczenie ograniczeń związanych z systemową analizą frazeologii w tekstach dawnych dzięki wykorzystaniu wybranych narzędzi cyfrowych: Korpusu dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939) oraz analizatora emocji tekstu Wydźwięk. Prezentowana analiza stanowi próbę odpowiedzi na postawione w tytule artykułu pytanie. Zgromadzony materiał jest badany na dwóch poziomach: pragmalingwistycznym (w kontekście funkcji językowych wyróżnionych przez Michaela Hallidaya i wydźwięku emocjonalnego wypowiedzi) oraz socjolingwistycznym (z wykorzystaniem wybranych czynników socjologicznych zawartych w korpusie, które mogą korelować z wyborem frazeologii w określonym kontekście). Wyniki przedstawiono w osobnej sekcji, zestawiając je z aktualnym stanem badań (analizą systemową) oraz poczuciem językowym badacza. Perspektywy wykorzystania narzędzi cyfrowych w badaniach nad frazeologią w tekstach dawnych sformułowano w zakończeniu.</p> Aleksandra Ryś ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16427 śro, 04 gru 2024 00:00:00 +0000 Podział tematyczny słownictwa utrwalonego w podstawach motywacyjnych XVII-wiecznych nazwisk odapelatywnych (na przykładzie Daleszyc na Kielecczyźnie) https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16592 <p>Przedmiot badań stanowią XVII-wieczne nazwiska utworzone od wyrazów pospolitych, odnotowane w księgach metrykalnych (aktach urodzeń) z parafii Daleszyce. Nie były one dotychczas przedmiotem oglądu onomastycznego. Celem badań jest wskazanie sfer, pól i podpól semantycznych, do których należą apelatywy stanowiące podstawę motywacyjną badanych nazwisk, oraz analiza frekwencyjna zgromadzonych jednostek antroponimicznych, co pozwala na charakterystykę językowego obrazu świata wyłaniającego się z badanego systemu antroponimicznego. W artykule stosuję metodę opisu jednostek językowych charakterystyczną dla badania pól semantycznych. Korzystam z klasyfikacji tematycznej słownictwa stosowanej w WSJP. Wyniki badań wskazują, że apelatywy tworzące badane nazwiska reprezentują niemal wszystkie aspekty życia człowieka, z dominującą rolą nazw zwierząt, roślin oraz wykonywanych przez człowieka zawodów. Analiza antroponimów pozwala&nbsp;także na odtworzenie schematów myślowych i wartości kulturowych XVII-wiecznych mieszkańców parafii Daleszyce, ukazując ich sposób postrzegania świata oraz indywidualne i emocjonalne podejście do nominowanych osób.</p> Agata Joanna Łojek ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16592 śro, 04 gru 2024 00:00:00 +0000 Relacje pomiędzy wspólnotami komunikatywnymi nierównorzędnymi (XVI–XVIII w.) na materiale dokumentów cechowych https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15889 <p>Prezentowany artykuł jest poświęcony mechanizmom wpływania wspólnot nadrzędnych&nbsp;na zachowania językowe we wspólnotach podrzędnych. Dotyczy zachowań o charakterze oficjalnym,&nbsp;urzędowym, w tym także prawnym i prawniczym. Teksty utrwalające te proste i złożone akty mowy&nbsp;były tworzone w małej wspólnocie komunikatywnej miejskiej na przestrzeni ok. dwóch stuleci.&nbsp;Mowa tu o kreowaniu, przenoszeniu, utrwalaniu i modyfikowaniu wzorów zachowań językowych&nbsp;wytwarzanych na potrzeby społeczności rzemieślniczej, na przykładzie zachowanych dokumentów&nbsp;urzędowych cechu piwowarów krakowskich z okresu od XVI do XVIII w. Analiza została przeprowadzona&nbsp;na podstawie teorii wspólnot i potrzeb komunikatywnych. Obserwacji poddano wybraną&nbsp;leksykę i frazeologię oraz wyznaczniki gatunkowe zachowanych tekstów, uwarunkowane kontekstem&nbsp;społeczno-historycznym. Wnioski analizy ukazują bezpośrednią zależność między hierarchicznością&nbsp;struktury społecznej a tekstem, gatunkiem i językiem zachowanych dokumentów.</p> Iwona Małgorzata Pałucka-Czerniak ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15889 czw, 05 wrz 2024 00:00:00 +0000 Bohemizmy czy latynizmy? Jak potwierdzać lub wykluczać pośrednictwo przy zapożyczeniach https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16263 <p class="p1">Artykuł jest poświęcony wywodzącym się z łaciny zapożyczeniom staropolskim, wchodzącym w skład staropolskiej terminologii chrześcijańskiej. W dotychczasowej literaturze przyjmowano powszechnie, że zdecydowana większość tych pożyczek trafiła do staropolszczyzny przez medium czeskie. W ostatnich latach w badaniach historycznych nasiliła się tendencja do kwestionowania czeskiego pochodzenia chrześcijaństwa na ziemiach polskich. W artykule przedstawiam możliwe argumenty potwierdzające lub wykluczające możliwość czeskiego pośrednictwa w zapożyczaniu staropolskiej terminologii religijnej. Wśród omawianych typów argumentacji znalazły się: fonetyczna, morfologiczna, semantyczna, ortograficzna, chronologiczna oraz pozajęzykowa. Każdy sposób argumentacji został opisany, opatrzony przykładami z materiału staropolskiego i oceniony pod względem przydatności (np. argumentację fonetyczną uważam za przeważnie bardziej przekonującą i użyteczną niż ortograficzną). W części zawierającej wnioski wyjaśniam, z czego wynikają trudności w badaniach nad czeskim pośrednictwem w zapożyczeniach staropolskich (relatynizacja, podobieństwo staropolszczyzny i staroczeszczyzny) i podaję przykłady pożyczek, w których pośrednictwa nie da się ani wykluczyć, ani potwierdzić z użyciem któregokolwiek z wymienionych w artykule argumentów.</p> Jan German ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16263 pią, 13 gru 2024 00:00:00 +0000 Rozwój funkcjonalny spójnika ali w językach słowiańskich https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16623 <p>Celem podjętym w artykule jest sformułowanie hipotezy rozwoju funkcjonalnego spójnika ali w językach słowiańskich wywodzącego się od poświadczonego w języku staro-cerkiewno-słowiańskim prasłowiańskiego złożenia *a li wprowadzającego pytanie retoryczne. Wyraz był później używany w funkcjach adwersatywnej, dysjunktywnej, miratywnej, wprowadzającej zdania warunkowe. Hipoteza zakłada istnienie dwóch odnóg rozwoju funkcjonalnego, z których jedna jest zapoczątkowana użyciem w pytaniach retorycznych, które to mogły być interpretowane jako zdania przeciwstawne. W artykule zostały przeanalizowane użycia wyrazu w najstarszych tekstach wybranych języków słowiańskich: serbochorwackiego, staropolskiego oraz języków wschodniosłowiańskich. Metodologia opiera się na dorobku współczesnego językoznawstwa teoretycznego i typologicznego, podejściu funkcjonalno-typologicznym do relacji w koordynacji i teorii map semantycznych.</p> Mikołaj Dunikowski ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16623 wto, 17 gru 2024 00:00:00 +0000 Archaizmy leksykalne dotyczące pola tematycznego KULINARIA w gwarach śląskich https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15952 <p>Przedmiotem obserwacji poczynionych w artykule są dawne leksemy dotyczące pola tematycznego KULINARIA (udokumentowane w leksykonach polszczyzny historycznej), w większości nieznane użytkownikom języka współczesnego, które do dziś zachowały się w gwarach śląskich. Celem opracowania jest prezentacja i omówienie tychże leksemów, należących do różnych subpól tematycznych (jak np.: NAZWY POTRAW I ICH SKŁADNIKÓW; NAZWY MEBLI, SPRZĘTÓW I PRZYBORÓW KUCHENNYCH; NAZWY NACZYŃ; NAZWY POSIŁKÓW; NAZWY CZYNNOŚCI ZWIĄZANYCH ZE SPOŻYWANIEM POSIŁKÓW); ukazanie ich historycznej ciągłości, a także pokazanie relacji formalno-znaczeniowych zachodzących między wyrazem dawnym a gwarowym. Podstawę materiałową tekstu stanowi 45 wybranych leksemów dotyczących szeroko rozumianych kulinariów, które wyekscerpowano z Leksykonu dziedzictwa kulinarnego Śląska (autorstwa Lidii Przymuszały i Doroty Świtały-Trybek) oraz Słownika gwar śląskich (red. Bogusław Wyderka). Tekst wpisuje się w postulat o potrzebie badań nad kulinarnym słownictwem dialektalnym oraz nad językową historią polskich kulinariów, łącząc niejako obie te kwestie.</p> Lidia Przymuszała ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15952 wto, 29 paź 2024 00:00:00 +0000 Żemła, kołacz, krepel… – wokół dawnego słownictwa związanego z polem tematycznym JEDZENIE obecnego w śląszczyźnie https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15897 <p class="western" align="justify">Celem podjętym w artykule jest obserwacja zmian znaczenia wybranych archaizmów leksykalnych żywych w śląszczyźnie, a zapomnianych lub wychodzących z użycia w polszczyźnie ogólnej, związanych z tradycyjną kuchnią regionu. Materiał badawczy wyekscerpowano z prac leksykograficznych notujących słownictwo regionalne, tj. z Małego słownika gwary Górnego Śląska, cz. 1 oraz ze Słownika gōrnoślōnskij gŏdki i skonfrontowano z leksyką zgromadzoną w Małym słowniku gwar polskich. Rozważania poczynione w opracowaniu doprowadziły do następujących ustaleń: analizowane jednostki leksykalne, dawniej zasilające zasób słownictwa aktywnego w polszczyźnie ogólnej, w śląszczyźnie nadal zachowują swoją żywotność i niejednokrotnie zyskują nowe, symboliczne znaczenie; widoczne jest również ścieranie się dwóch sprzecznych tendencji w kulturze – odchodzenia pewnych leksemów funkcjonujących w języku ogólnopolskim do słownictwa pasywnego, a także powrotu do tradycji i mody na regionalizm. Wykorzystanie analizy historycznojęzykowej i kulturowej&nbsp;oraz odwołanie do Korpusu Języka Polskiego PWN pozwoliło wnioskować o ograniczonym zakresie funkcjonowania danej jednostki leksykalne.</p> Beata Kiszka-Pytel ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15897 śro, 30 paź 2024 00:00:00 +0000 Dystrybucja wiedzy o przeszłości języka niemieckiego w dydaktyce akademickiej oraz wśród społeczności lokalnej https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16639 <p>W programach nauczania z zakresu studiów niemcoznawczych przedmioty dotyczące historii języka, jego rozwoju i diachronii są często traktowane marginalnie. Do marginalizacji tej przyczyniają się głównie złożoność i specyficzny charakter tych zajęć, odbiegający wyraźnie od dominującego obecnie modelu studiów, opartego na komunikatywności i pragmatyzmie, co prowadzi do stopniowego zawężania tego typu zajęć. Nie podważając słuszności praktycznego podejścia do kształcenia, nie wolno jednak zapominać, że przedmioty ukierunkowane diachronicznie stanowią fundament pojmowania istoty rozwoju i transformacji języka, odnosząc się przy tym do podstaw wiedzy filologicznej nie tylko o języku dawnym, ale również współczesnym. Autor opracowania stawia sobie za cel podkreślenie znaczenia historii języka oraz teorii przemian językowych dla dydaktyki na studiach germanistycznych, a ogólnie – filologicznych. Jednocześnie autor dostrzega tendencję do nadmiernie teoretycznego podejścia w dydaktyce takich przedmiotów i opowiada się za bardziej konkretnym ich oparciem na autentycznych korpusach historyczno-lingwistycznych. Artykuł zawiera również przykłady wkładu własnego autora w łączenie badań historyczno-lingwistycznych z praktyką akademicką <br>oraz działaniami popularyzacyjnymi.</p> Marek Biszczanik ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16639 pią, 20 gru 2024 00:00:00 +0000 Czasownik leksykalny, łącznikowy, posiłkowy – badanie korpusowe statusu składniowego czasownika blîven (‘(po)zostać’) w tekstach średnio-dolno-niemieckich https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16604 <p>W ramach tekstu przedstawiono wyniki analizy składniowo-semantycznej średnio-dolno-niemieckiego czasownika blîven, który został zapożyczony do języków nordyckich i którego semantyka oraz status składniowy zarówno w języku wyjściowym, jak i w językach docelowych są sporne. Badanie obejmuje szerszy niż dotychczas materiał językowy z okresu między XIII a XV w., a stanowią go teksty dostępne w ramach anotowanego korpusu Referenzkorpus Mittelniederdeutsch/Niederrheinisch (ReN) i teksty korpusu Diachrony of passive voice in North Germanic (DiaPass). Zawężenie czasowe badanych tekstów pozwoliło stwierdzić, że rozwoju peryfrastycznej strony biernej w języku szwedzkim z bli(va) nie można przypisać wpływom dolnoniemieckim. Tenże wniosek potwierdza sporadyczne użycie blîven w połączeniu z imiesłowem biernym w materiale dolnoniemieckim z równoczesnym wzrostem ogólnej częstotliwości występowania tej konstrukcji w języku szwedzkim w XV w. Wykorzystanie obu korpusów pozwoliło wykluczyć różnice w użyciu czasownika blîven&nbsp;między tekstami dolnoniemieckimi spisanymi na obszarze dolnoniemieckim (ReN) a tekstami dolnoniemieckimi z obszaru skandynawskiego (DiaPass).</p> Marta Woźnicka ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16604 śro, 18 gru 2024 00:00:00 +0000 Starogreckie elementy leksykalne w języku rumuńskim https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16198 <p>&nbsp;Artykuł dotyczy analizy najstarszych greckich elementów leksykalnych w języku rumuńskim, a dokładniej zapożyczeń greckich w łacinie bałkańskiej, które pozostawiły kontynuanty w języku rumuńskim. Zapożyczenia greckie do łaciny bałkańskiej stanowią odrębną grupę leksemów, ponieważ nie są kontynuowane w pozostałych językach romańskich. Analizie zostały poddane wyrazy zakwalifikowane przez rumuńskiego badacza Haralambie Mihăescu za zapożyczenia ustne z języka starogreckiego do łaciny. W artykule wykorzystano metodę historyczno-porównawczą. Analiza nie ogranicza się tylko do języka rumuńskiego, równie ważne w badaniu były bowiem pozostałe języki bałkanoromańskie, a także warianty regionalne języka włoskiego. Przedstawiona analiza wskazuje na to, że elementy greckie są mocno zakorzenione nie tylko w języku rumuńskim, lecz także w mowie osób zamieszkujących obszar językowy, gdzie używano łaciny bałkańskiej.</p> Anna Borowy ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16198 śro, 18 gru 2024 00:00:00 +0000 Czy czarnogórskie i polskie fonemy /ś/ i /ź/ są tej samej proweniencji (w odniesieniu do koncepcji czarnogórskiego onomasty i językoznawcy Radoslava Rotkovicia o pochodzeniu przodków Czarnogórców)? https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16640 <p>Analiza jest próbą porównania genezy spirantów [ś] i [ź] w języku polskim i czarnogórskim i stanowi niejako polską odpowiedź na tezy stawiane przez czarnogórskiego badacza Radoslava Rotkovicia i rozwinięte później przez nestora montenegrystyki Vojislava Nikčevicia dotyczące wspólnego pochodzenia tych głosek w obu językach. Punktem wyjścia jest przedstawienie tez postawionych przez Rotkovicia w monografii Odakle su došli preci Crnogoraca [„Skąd przybyli przodkowie Czarnogórców”] i dowody na ich poparcie oraz ich lingwistyczne rozwinięcie przez Nikčevicia. Następnie został zanalizowany ich odbiór przez środowisko slawistyczne czarnogórskie i polskie po to, aby w dalszej części tekstu, w świetle dotychczasowych badań i ich wyników, porównać genezę polskich i czarnogórskich spirantów [ś] i [ź]. Porównanie to wypada na niekorzyść koncepcji wysuniętej przez Rotkovicia, ponieważ wskazuje na różnorodne drogi pojawienia się spirantów [ś] i [ź] w języku czarnogórskim i polskim.</p> Robert Bońkowski ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16640 śro, 04 gru 2024 00:00:00 +0000 From ours to alien: The journey of Polish obcy [Historia znaczenia słowa obcy w polszczyźnie] https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15979 <p>Artykuł śledzi historię słowa obcy w języku polskim. Słowo to początkowo oznaczało&nbsp;„wspólny, społeczny” lecz z czasem diametralnie zmieniło znaczenie. W innych językach słowiańskich&nbsp;słowa oparte na starosłowiańskim *obьtjъ nie uległy podobnym zmianom i zachowują pierwotne znaczenie:&nbsp;czeski obec „społeczność”, rosyjskie obščestvo „społeczność, społeczeństwo” czy obščenije „kontakt”.&nbsp;Artykuł pokazuje, jak w historii polszczyzny słowo cudzy zawężyło swoje znaczenie i zaczęło&nbsp;odnosić się głównie do przedmiotów, natomiast obcy zaczęło być używane w odniesieniu do ludzi,&nbsp;zwyczajów, języków, itp. Pojawienie się pod koniec osiemnastego wieku słowa wspólny o dawnym&nbsp;znaczeniu słowa obcy spowodowało, że obcy przestało być używane w tym sensie. Artykuł postuluje,&nbsp;że zmiana znaczenia słowa obcy była konsekwencją zwiększonej roli jaką w polskim społeczeństwie&nbsp;zaczęła odrywać szlachta. Szlachecki etos sobiepaństwa doprowadził do tego, że postrzegano to co&nbsp;było „obce”, tj. wspólne, jako coś, co nie należało do szlachty, a więc obce.</p> Katarzyna Dziwirek ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/15979 wto, 10 wrz 2024 00:00:00 +0000 « Anatomie comparée des mots » Intervention épistémique naturaliste dans l’introduction du Dictionnaire étymologique de la langue française (1870) d’Auguste Brachet https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16307 <p>Artykuł ten bada naturalistyczną interwencję epistemiczną we wstępie Auguste’a Bracheta do jego Słownika etymologicznego języka francuskiego, koncentrując się na jej wpływie na konceptualizację kluczowych zagadnień dotyczących historii i ewolucji języków. Główne pytanie badawcze dotyczy tego, jak naturalistyczne podejście Bracheta wpływa na zrozumienie procesów językowych. Wykorzystując założenia semantyki kognitywnej, badanie pokazuje, że interwencja Bracheta wykracza poza zwykłe ornamenty retoryczne, funkcjonując jako narzędzie poznawcze, które ułatwia transfer abstrakcyjnych idei. Badania wykorzystują metodę analizy jakościowej, pozwalającej śledzić analogie między anatomią porównawczą organizmów żywych a reżimami wyjaśniającymi nauk przyrodniczych. Wnioski sugerują, że analogie te dostarczają obrazów mentalnych, które wspierają konceptualizację złożonych mechanizmów językowych.</p> Karol Krzyzosiak ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16307 pon, 25 lis 2024 00:00:00 +0000 Samoocena polskojęzycznych studentów w kierunku giełkotu – wstępne wyniki badań https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16156 <p>Nie tylko w Polsce dostrzega się konieczność inicjowania nowych badań nad giełkotem oraz upowszechniania aktualnej i rzetelnej wiedzy o tym zjawisku. Głównym celem prezentowanych badań było rozpoznanie, czy, a jeśli tak, to jakie cechy charakterystyczne dla giełkotu i z jakim nasileniem dostrzegają u siebie młodzi dorośli. W badaniu wzięło udział N = 726 polskojęzycznych studentów&nbsp;z 54 szkół wyższych, w tym n = 638 (87,8%) studentów kierunków nielogopedycznych oraz n = 88 (12,2%) studentów kierunków logopedycznych. W badaniu wykorzystano polskojęzyczny kwestionariusz Forms opracowany przez Monikę Kaźmierczak na podstawie Predictive Cluttering Inventory oraz COCAF-4. Checklist of Cluttering &amp; Associated Features. Analiza wyników samooceny pozwoliła zidentyfikować trzy grupy respondentów z: I – nieznacznym, II – średnim oraz III – znacznym nasileniem cech charakterystycznych dla giełkotu. Przeważająca część respondentów nigdy nie słyszała o giełkocie i nie zna tego fenomenu językowo-komunikacyjnego, zatem wszelkie działania nakierowane na podnoszenie wśród studentów świadomości dotyczącej giełkotu są niezwykle potrzebne.</p> Monika Kaźmierczak, Julia Golańska, Natalia Jurkowska, Małgorzata Krzemińska ##submission.copyrightStatement## http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0 https://journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/16156 wto, 17 gru 2024 00:00:00 +0000