Iudaica Russica

Stanisław Lem, bracia Strugaccy, Rafail Nudelman i Ariadna Gromowa: O poetyce i historii żydowskiej fantastyki naukowej w kontekście sowieckim i polskim

2024-06-17T17:19:43+00:00

Artykuł proponuje nowe podejście do historii sowieckiej i polskiej fantastyki naukowej w latach sześćdziesiątych XX wieku, które postrzega ją jako żydowską przestrzeń intelektualną i formę sztuki. Koncentruje się na postaci Stanisława Lema i jego ogromnym wpływie na sowieckich autorów science fiction. Artykuł argumentuje, że Lem powinien być rozumiany jako żydowski pisarz i myśliciel nie tylko ze względu na swoją biografię i kontekst II wojny światowej / Holokaustu, ale przede wszystkim ze względu na swoją filozofię i światopogląd. Esej przedstawia szereg interpretacji tekstów Lema, które ujawniają jego filozofię żydowską, oraz pokazuje, w jaki sposób sowieccy autorzy, tacy jak bracia Strugaccy, Rafail Nudelman i Ariadna Gromowa, odpowiedzieli na Lema poprzez swoje własne dzieła, w przypadku Strugackich i Gromowej, oraz korespondencję z Lemem i eseje o nim, w przypadku Nudelmana. Ostatecznie artykuł argumentuje, że ten materiał stanowi istotne brakujące ogniwo w żydowskiej historii intelektualnej i literackiej XX wieku.

Literatura rosyjsko-izraelska i „Dziwaczny sobowtór" (przypadek Zinowija Zinika)

2024-06-17T17:19:43+00:00

W artykule zaproponowano model, który pozwala spojrzeć na teksty literatury rosyjsko-izraelskiej jako na reprezentacje złożonych psychokulturowych procesów repatriacji. Model ten opiera się na filozoficznych i antropologicznych teoriach René Girarda i Erica Gansa. Jego zastosowanie jest szczególnie przydatne w badaniu literatury alii lat siedemdziesiątych, a także literatury „tranzytu” — autorów, którzy po pewnym czasie opuścili Izrael. Jako przykład w artykule analizowany jest przypadek Zinowija Zinika na materiale wybranych jego utworów.

O zagadnieniu chronotopu w powieści Nekoda Singera Bilety W Kasie. Bioautografia

2024-06-17T17:19:43+00:00

Artykuł poświęcony jest badaniu organizacji czasu i przestrzeni artystycznej w powieści Nekoda Singera Bilety w kasie. Bioautografia na podstawie nowoczesnych koncepcji literackich rozwijających teorię chronotopu Michaiła Bachtina. Praca wyróżnia cztery poziomy narracji przedstawione w analizowanym utworze i cztery chronotopy im odpowiadające, które różnią się w stosunku do rzeczywistości, czasu i przestrzeni. Różnią się również przez to, że w każdym chronotopie główny bohater odgrywa inne role. Ponadto artykuł omawia interakcję tych chronotopów, współistniejących w jednym tekście literackim i ich wpływ na jego strukturę.

Atrybuty żydowskiej egzystencji w twórczości Mendele Mojchera Sforima (Kulawy Fiszke)

2024-06-17T17:19:43+00:00

Praca poświęcona jest analizie utworu jednego z prekursorów nowej literatury żydowskiej (1835—1917). Postaci, w tym sam narrator, zostały w nim ukazane jako przedstawiciele ocalonej u progu XX wieku tradycyjnej kultury, obyczajów, zachowań, mowy i przyzwyczajeń, w typowym dla nich otoczeniu i sytuacjach. Pisarz konsekwentnie i niezwykle dokładnie odtwarza portret tamtego świata wraz z jego charakterystycznymi i niepowtarzalnymi cechami. Przedmiot analizy stanowią tu właśnie wspomniane cechy. W tym celu wybrane zostały fragmenty opisujące najróżniejsze aspekty żydowskiej egzystencji, a następnie podzielone na grupy. Występujące w tych grupach parametry różnych sytuacji i cech zostały omówione z punktu widzenia ich semantyki i sformalizowane w postaci atrybutów odnoszących się do aspektów ogólnych (nie tylko żydowskich), jak i specyficznych (typowo żydowskich) i subiektywnych (charakteryzujących poszczególne osoby). Bazując na tych ostatnich, udało się stworzyć ogólny i całościowy obraz wraz z towarzyszącymi mu atrybutami ukazujący Żydów i naród żydowski wraz z typowymi dla nich miasteczkami i wspólnotami. Wydzielono łącznie 22 hierarchicznie uporządkowane parametry, a następnie zilustrowano je przykładami i opisano jako pewne konceptualne konstrukcje odzwierciedlające specyfikę świadomości przedstawicieli danej kultury mentalnej.

Feminizm i nowy feminizm w kulturze starożytnego Izraela? Księga Judyty

2024-06-17T17:19:43+00:00

Celem artykułu Feminizm i nowy femasinizm w kulturze starożytnego Izraela? Księga Judyty jest ukazanie istotnej roli kobiety zarówno w społeczeństwie starożytnego Izraela, jak i tekście biblijnym – Księdze Judyty. Znaczenie kobiety w życiu społeczno-ekonomicznym oraz religijnym dostrzega badaczka feministyczna, Carol Meyers, oraz teolog katolicki, Waldemar Chrostowski. Świadczy to o istnieniu pewnych punktów łączących oba dyskursy. Poszukując rysów feministycznych w codzienności starożytnego Izraela oraz Biblii, należy jednak pamiętać o nieadekwatności użycia do opisu życia ówczesnych kobiet terminologii współczesnego feminizmu. Niemniej jednak można zastanowić się, czy sama definicja „feminizmu”, gdyby była ona w starożytności znana, miałaby w ogóle rację bytu. Posługując się definicją feminizmu jako ruchu społecznego, opracowanego przez Kazimierza Ślęczkę, autorka dochodzi do wniosku, że dyskryminacja i wykluczenie kobiet nie miały ówcześnie miejsca. Jednocześnie zauważa, że bohaterka Księgi Judyty wpisuje się, mówiąc językiem współczesnym, w założenia postulowanego przez Jana Pawła II nowego feminizmu.

„Moja Blondie jest chora, bo zrobiłem coś nie tak…”. Jeszcze raz o fenomenie Shoah w nauczaniu kreatywnego pisania w uniwersytecie

2024-06-17T17:19:43+00:00

Artykuł dotyczy możliwości kreatywnego pisania na temat II wojny światowej i Holokaustu. Nacisk kładziony jest na krótkie ćwiczenie zwane lodołamaczem (icebreaker), mające na celu uwrażliwienie uczniów na te zagadnienia, jak również nauczenie ich współpracy w grupie. Tematem icebreakera jest los psa Hitlera, Blondie. Uczniowie są proszeni o wyobrażenie sobie, że pewnego dnia budzą się w jej postaci. W artykule przeanalizowano prace pisemne zarówno czeskich, jak i zagranicznych (południowokoreańskich) studentów.

Из архивных фондов Израиля. В. Хазан (ред.), Русская история и культура в архивах Израиля, кн. 1. От Шолом-Алейхема до Ивана Бунина, Studio Click, Иерусалим 2022, 686 с.

2024-06-17T17:19:43+00:00

„Wiorsty” — Karsawin — Steinberg: Dyskusja o kwestii żydowskiej [1928] (wprowadzenie i przekład Marian Kisiel)

2024-06-17T17:19:43+00:00