Iudaica Russica

Nieznany list Jewsieja Shora do Leiba Jaffe

2024-12-09T23:23:03+00:00

Artykuł poświęcony jest wybitnej postaci rosyjsko-żydowskiej kultury, poecie, tłumaczowi, wydawcy i prominentowi syjonistycznemu, Leibowi Jaffe. Głównym przedmiotem zainteresowania autora jest niepublikowany list historyka filozofii i kultury, tłumacza oraz muzykologa, Jewsieja Shora, do Leiba Jaffe. Jaffe i Shor najprawdopodobniej poznali się w Rosji, ale ich bliższa relacja rozwinęła się po repatriacji obu do Palestyny: Jaffe w 1920 roku, a Shora pod koniec 1934 roku. List Shora, datowany na pierwszą połowę lat czterdziestych, porusza palący problem zadań duchowych i perspektyw rozwoju Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. List przede wszystkim odzwierciedla zagadnienia dotyczące kulturalnego kształtowania się państwa izraelskiego przed jego oficjalnym powstaniem.

Od progresywnego przedstawiciela literatury jidysz do "apologety chasydzkiej przeszłości". Krótka powieść Peretsa Hirshbeyna w kontekście sowieckiej literatury końca lat 20. XX wieku

2024-12-09T23:23:04+00:00

Wiosną 1928 roku w moskiewskim czasopiśmie literacko-artystycznym „Krasnaja Niwa” ukazały się w przekładzie z jidysz na język rosyjski trzy publikacje amerykańskiego prozaika, dramaturga i publicysty
Peretsa Hirshbeyna (1879–1948): szkic z życia w Japonii, wrażenia z wizyty na Tahiti i pamflet o Południowej
Afryce. Publikacje te miały służyć jako wizytówka przed długim tournée pisarza po ZSRR w latach 1928–1929.
Na początku swojej kariery literackiej, urodzony w „strefie osiedlenia”, Hirshbeyn opublikował po rosyjsku kilka swoich sztuk, jednak przez półtora dziesięciolecia po wyjeździe z Imperium Rosyjskiego stracił kontakt z czytelniczą rosyjskojęzyczną publicznością. Będąc bardziej znanym jako utalentowany dramaturg, i osiągając sukces na rosyjskiej scenie teatralnej, teraz zamierzał podtrzymywać w oczach sowieckiej publiczności swoją reputację międzynarodowego publicysty. Jednak już w 1932 roku Wielka Sowiecka Encyklopedia nazwała Hirshbeyna „wyrazicielem nacjonalistycznej burżuazji”, „apologetą chasydzkiej przeszłości” i „piewcą samotnej, zdesperowanej inteligencji żydowskiej”

Rola obcego w literaturze żydowskiej: Analiza opowiadań Efraima Siewieły „Sprawiedliwy" i „Donosiciel" w świetle teorii Georga Simmela

2024-12-09T23:23:03+00:00

W swoich opowiadaniach Sprawiedliwy i Donosiciel Efraim Siewieła eksploruje motyw bycia outsiderem w społeczeństwie, który jest często powracającym tematem w literaturze żydowskiej. Ta literacka eksploracja łączy Siewiełę z uznanymi autorami żydowskimi takimi, jak Franz Kafka i Philip Roth, którzy również zmagali się z tematyką bycia obcym. Teoretyczny model „obcego” Georga Simmela pomaga zrozumieć postaci stworzone przez Siewiełę. Simmel sugeruje, że obcy zajmuje unikalną pozycję społeczną, będąc jednocześnie
częścią i poza społeczeństwem. Sposób traktowania obcych odzwierciedla szersze problemy społeczne i etyczne. Akceptacja obcych sprzyja jedności, podczas gdy ich odrzucenie może prowadzić do konfliktu. Siewieła wykorzystuje różne środki, aby podkreślić pozycję outsidera w społeczeństwie, przy czym wygląd fizyczny odgrywa ważną rolę. Analiza uczuć bohaterów przeprowadzona przez Jankowskiego ujawnia wewnętrzny konflikt między oficjalnym poczuciem przynależności, a subiektywnym doświadczeniem wyobcowania. Opierając się na własnych doświadczeniach, Sewieła rzuca światło na szersze problemy radzenia sobie żydowskich emigrantów ze Związku Radzieckiego w nowych środowiskach. Autobiograficzna powieść Siewieły Pożegnanie Izraela dostarcza wglądu we własną transformację w kosmopolitycznego outsidera w wyniku państwowego antysemityzmu. Łącznie te teksty podkreślają subtelną eksplorację tożsamości outsidera w twórczości Siewieły. Niezależnie od tego, czy patrzymy przez soczewkę socjologiczną Simmela, analizę wewnętrznego konfliktu Jankowskiego czy osobiste refleksje Siewieły, temat ten rezonuje z uniwersalnymi ludzkimi problemami wyobcowania, tożsamości i poszukiwania przynależności. W narracji Siewieły outsider staje się symbolem nadziei, dobroci i współczucia - potencjalnym katalizatorem pozytywnej zmiany w świecie zacienionym przez ciemność.

Uwięziony w czasie – Żyd dworski z wczesnej epoki nowożytnej, wczesny Maskil czy Outsider? Yehuda Leyb Nevakhovich i jego historyczne dzieło

2024-12-09T23:23:04+00:00

Yehuda Leyb Nevakhovich (1776-1831) wydaje się niemal zapomniany w obecnych badaniach nad literaturą i kulturą żydowską w Europie Wschodniej. Niemniej jednak wśród swoich współczesnych odniósł niezwykły sukces w sferze produkcji kulturalnej, a do pewnego stopnia także w sferze imperialnego społeczeństwa rosyjskiego. Zaplątany między literaturą hebrajską, rosyjską i europejską, zakres pisarstwa Nevakhovicha
obejmuje poezję okazjonalną, traktaty emancypacyjne i dramaty historyczne. Jego rozumienie literatury było
szerokie, przeplatało się z dziedzinami literatury, historii i historiografii. W swoim traktacie historiograficznym
«Remarks on a Review» (1806), napisanym przez niemieckiego historyka, Nevakhovich zastanawia się nad stanem rosyjskiej historiografii, omawia jej pozycję oraz znaczenie dla kształtowania się dyskursu narodowego. Przedstawia polemikę na rzecz rosyjskiej nauki, która pod względem energetyki i gestów nie ustępuje jego traktatowi emancypacyjnemu «Lament córki Jehudy» (1803). Wraz z tym traktatem opuszcza krąg żydowskich intelektualistów pracujących w języku hebrajskim. Teraz postrzega swoje miejsce wypowiedzi przede wszystkim jako zakotwiczone w rosyjskiej kulturze imperialnej i próbuje zainstalować się na tym europejskim polu jako mediator. W swoim kosmopolitycznym myśleniu Nevakhovich nie został uznany przez późniejsze pokolenia żydowskich myślicieli i nie pozostawił znaczących śladów w literaturze żydowskiej tworzonej od połowy XIX wieku w Europie Wschodniej.

“Oczami Żyda”: odsłanianie płótna tożsamości w ekspedycjach artystycznych początku XX wieku do Mandatu Palestyny

2024-12-09T23:23:03+00:00

Na początku XX wieku fala wypraw do egzotycznych krajów, w tym do Mandatu Palestyny, stała się katalizatorem poszukiwań artystycznych w kinie, malarstwie i fotografii. W artykule analizuję, w jaki sposób malarze biorący udział w tych przedsięwzięciach starali się wyrazić tożsamość żydowską. Czerpiąc z recenzji wystaw zamieszczonych w czasopismach diaspory z okresu międzywojennego, badam transformacyjny wpływ tych podróży na światopogląd i ekspresję artystyczną artystów, podkreślając ich rolę we wzmacnianiu żydowskiej samoświadomości. Poprzez analizę postaci takich, jak Szyk, Feder i Mane-Katz, pokazuję, jak podróż do Ziemi Izraela ukształtowała postrzeganie siebie przez artystów, wzbogacając ich artystyczną perspektywę, zachowując jednocześnie głęboko zakorzenioną tożsamość etniczną.

Osmańskie początki chasydzkiego kaftana

2024-12-09T23:23:04+00:00

Badaczka Cornelia Aust, w swojej pracy, analizuje historyczne związki między żydowskim kaftanem a polską arystokracją w XVII i XVIII wieku. Niniejszy artykuł rozszerza zakres tych badań, analizując znaczący wpływ Imperium Osmańskiego na modę polską, zwłaszcza wśród szlachty sarmackiej, co miało bezpośrednie przełożenie na ubiór żydowski. Autorka śledzi proces powstawania chasydzkiego kaftana, prezentując jego dwutorowość: początkowe przejmowanie przez polskich Żydów elementów arystokratycznego stroju oraz wcześniejsze, sięgające wieku XVII, inspirowanie się przez polską szlachtę modą osmańską. Autorka artykułu przeprowadza analizę osmańskiego ubioru z XV i XVI wieku, aby wykazać jego trwałość i oryginalność.
Współczesne przedstawienia i XIX-wieczne litografie polskich i żydowskich kaftanów zostaną skonfrontowane
z portretami malarskimi pochodzącymi ze Stambułu z 1618 roku. Aust trafnie określa wschodnioeuropejską
modę żydowską jako „poza czasem”; niniejsze badania wskazują dodatkowo na jej „poza miejscową” specyfikę.

Журналу «И.О.» тридцать лет. Немного истории

2024-12-09T23:23:04+00:00

В честь тридцатилетия русско-израильского журнала "И.О.", его редакторы Гали-Дана и Некод Зингеры рассказывают в своем интервью о его основании и стоящих за ним идеях. Интервью предпослан исторический обзор журнала.