Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego

Współmacierzyństwo, rodzicielstwo neutralne płciowo i wielorodzicielstwo, czyli o nowych wyzwaniach dla polskiego prawa kolizyjnego w sferze filiacji

Paulina Twardoch — 2023-09-28

W artykule przedstawiono nowe postaci rodzicielstwa, przyjęte w obcych systemach prawnych, nie tylko z perspektywy regulacji merytorycznych, lecz również w odniesieniu do perspektywy kolizyjnoprawnej. W początkowych uwagach Autorki wyjaśniły, z jakich przyczyn prawidłowa jest kwalifikacja nowych rozwiązań prawnych do zakresu norm kolizyjnych o pochodzeniu dziecka, a nie o adopcji. W kolejnej części artykułu przedstawiono różne rozwiązania prawne dotyczące filiacji przewidziane w obcych systemach prawnych, a następnie poddano je analizie kolizyjnoprawnej. Autorki wyjaśniły, które z norm kolizyjnych (zarówno wśród polskich norm ustawowych, jak i norm pochodzących z dwustronnych umów międzynarodowych) powinny być stosowane w celu ustalenia prawa właściwego dla każdej z omawianych regulacji oraz określiły, jaki jest zakres właściwego prawa. Poddane analizie obce instytucje to: współmacierzyństwo (zarówno powstające ex lege, jak i wskutek uznania przez współmatkę), rodzicielstwo powstające na podstawie konstrukcji prawnych neutralnych płciowo oraz wielorodzicielstwo (wynikające z umowy albo z orzeczenia sądowego). Wreszcie, Autorki poddały ocenie zakres ingerencji polskiej klauzuli porządku publicznego przeciwko skutkom stosowania obcego prawa regulującego postaci rodzicielstwa nieznane polskiemu systemowi prawnemu. Artykuł zamykają uwagi końcowe

Incoterms 2020 — sukces czy zagrożenie dewaluacji?

Zuzanna Daszkiewicz — 2023-11-09

Proces ujednolicania prawa stanowi jedno z większych wyzwań międzynarodowego prawa prywatnego. Sam proces ma długą historię, która jednak nie zaowocowała konkretnymi wnioskami na temat skutecznych mechanizmów przeprowadzania procesu unifikacji. Publikacja Incoterms 2020 dała asumpt do rozważań nad przyczynami sukcesu niektórych inicjatyw unifikacji prawa prywatnego międzynarodowego i niepowodzenia innych. Istnieje szereg instrumentów prawnych służących ujednolicaniu prawa. W artykule skupiono się przede wszystkim na aktach podobnych do Incoterms, które nie pochodzą od władzy ustawodawczej. Wśród nich można wymienić standardowe klauzule umowne i zbiory zasad, a także konwencje. Artykuł omawia różne projekty i próbuje odpowiedzieć na pytanie, jakie cechy powinien mieć taki instrument, aby stał się powszechny. Analiza prowadzona jest z uwzględnieniem norm prawa kolizyjnego i materialnego oraz ich relacji do Incoterms 2020. Wreszcie, artykuł porusza również praktykę orzeczniczą związaną z Incoterms i ich znaczenie dla międzynarodowego postępowania cywilnego czy prawa podatkowego.

The Specific Nature of Representing Children’s Interests under Martial Law

Roksolana Khanyk-Pospolitak — 2023-11-14

Zbrojna agresja rosji, a co za tym idzie - wprowadzenie stanu wojennego na terytorium Ukrainy, spowodowały konieczność przeniesienia dzieci w bezpieczniejsze rejony kraju i za granicę. Dotyczy to zarówno dzieci, przemieszczanych wraz z członkami rodziny (nie zawsze będącymi ich opiekunami prawnymi), jak też dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej. Ze względu na tę problematykę reprezentacja dzieci nabiera szczególnego znaczenia zwłaszcza w stosunkach związanych ze zmianą miejsca zamieszkania dziecka, jego przemieszczaniem się, przekraczaniem granicy, rejestracją statusu (np. dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej, przesiedleńca wewnętrznego, osoby, która otrzymała ochronę czasową, uchodźcy itp.), a także ewentualnego odwołania się do sądu w tej sprawie. Artykuł zawiera definicję pojęcia „dziecko” w ustawodawstwie ukraińskim. Należy zauważyć, że definicja opiera się o wiek i są to osoby poniżej 18 roku życia. Ustawowy podział dzieci na „małoletnie” i „nieletnie” wpływa na zakres ich praw i obowiązków. Poniżej są określone kompetencje różnych organów władz Ukrainy, uwarunkowane koniecznością ochrony praw dzieci, zwłaszcza przebywających za granicą, w szczególności w odniesieniu do interakcji z właściwymi organami państwa, w którym przebywają dzieci. Wskazuje się, kto jest opiekunem ustawowym dziecka i jakie dokumenty potwierdzają reprezentację prawną. Szczególną uwagę zwraca się na reprezentację prawną dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej. A także kwestii tego, kto może reprezentować dzieci, jeśli zostały one przeniesione na inne terytoria bez obecności opiekunów prawnych. Zwraca się uwagę, że w warunkach stanu wojennego procedura przyjęcia dziecka do rodzinnych form umieszczania (opieka, kuratela, rodzina zastępcza itp.) jest znacznie uproszczona. Stwierdzono, że w przeciwieństwie do zwykłych warunków reprezentacji w warunkach stanu wojennego często towarzyszy konieczność uwzględnienia szczególnych zasad wprowadzonych na okres takiego stanu, a potwierdzenie pełnomocnictw może być komplikowane okolicznościami faktycznymi (jak np. ewakuacja) lub specyfiki regulacji stosunków reprezentacji za granicą. Ale jednocześnie realizacja reprezentacji powinna odbywać się przy jak największym uwzględnieniu najlepiej pojętego interesu dziecka.

Mediacja ewaluatywna w sprawach gospodarczych w prawie polskim z perspektywy prawa Unii Europejskiej i prawa międzynarodowego

Katarzyna Pokryszka — 2023-12-29

Dążenie do poprawy skuteczności mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych zadecydowało o wprowadzeniu w 2015 r. w kodeksie postępowania cywilnego przepisów dających podstawy prowadzenia mediacji ewaluatywnej. Celem artykułu jest analiza przesłanek i warunków prowadzenia mediacji ewaluatywnej w prawie polskim w świetle przepisów prawa międzynarodowego i prawa Unii Europejskiej, które wyznaczają standardy prowadzenia mediacji w sprawach gospodarczych. W artykule przedstawiono pojęcie mediacji facylitatywnej i ewaluatywnej oraz wskazano kontrowersje, które mogą powstawać na tle stosowania metod ewaluatywych z punktu widzenia zasad postępowania mediacyjnego. Artykuł koncentruje się na interpretacji definicji mediacji i wskazaniu podstawowych zasad jej prowadzenia na podstawie przepisów Ustawy Modelowej UNCITRAL o międzynarodowej mediacji gospodarczej i międzynarodowych ugodach zawartych w wyniku mediacji z 2018 r. oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52 o niektórych aspektach mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych traktując je jako punkt odniesienia dla analizy warunków umożliwiających mediatorowi zaproponowanie stronom sposobów rozwiązania sporu, które zostały przyjęte w prawie polskim.

Jurysdykcja krajowa w sprawie roszczeń deliktowych z tytułu afery dieselgate w świetle dotychczasowego orzecznictwa TSUE: uwagi na tle wyroku TSUE w sprawie C-343/19 VKI v. Volkswagen oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia12 maja2022 r., IICSKP1506/22

Maciej Zachariasiewicz — 2023-12-29

The article discusses the judgment of the Court of Justice of the European Union (CJEU) in case C-342/19 VKI v. VW and the decision of the Polish Supreme Court of 12 May 2022, both connected with the infamous “dieselgate”. The cases concerned claims of the owners of Volkswagen cars equipped with the “defeat devices” that manipulated the emissions tests. The question decided by both courts was whether claimants may enforce their tort claims for damages against the manufacturer in the Member States where the cars where acquired. CJEU found that they do and the Polish Supreme Court followed suit. The article analyses both cases against the background of existing case law of the European Court under Article 7(2) of the Brussels I Regulation. According to the well-established case law of the Court, the place of harmful event is to be understood both as the place where the event leading to damage is located, as well as the place where the damage occurred. Regarding the place of damage, the author takes the view that it occurs not in the state where the car is acquired – as found by CJEU - but where it is registered and used. This in itself should not, however, suffice to establish the jurisdiction of the court at the place of damage. In each case (and not only when the damage is purely financial) the court must confirm under the individual circumstances of the case that this place is suitable as the forum for resolving the dispute. Among these circumstances the most important is that of the foreseeability for the defendant that because of his or her actions he or she can be sued at the given forum. This possibility to foresee should be established on the basis of defendant’s actions undertaken in the forum. In cases where a defective product is the source of liability (such as in VKI v. VW) these are in particular: marketing products in that state or directing advertising activities thereto. The paper also compares European solutions with those adopted in US. The author argues that the CJEU should more bold in looking into an American standard that requires “some act by which the defendant purposefully avails itself of the privilege of conducting activities within the forum State, thus invoking the benefits and protections of its laws” and thus protect the defendant from being sued in a place of damage that is loosely connected with the case.

Czy do zakresu statutu formy pełnomocnictwa należy udział świadka potwierdzającego czynność mocodawcy własnym podpisem? Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2022 r. (III CZP 22/22)

Jacek Górecki — 2023-12-29

Sąd Okręgowy w Kielcach zwrócił się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego: "Czy do wskazanego na podstawie art. 25 ust. 1 zd. 2 ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz. U. 2015, poz. 792)[1] statutu formy pełnomocnictwa udzielonego w stanie Illinois (USA) do przeniesienia własności nieruchomości położonej w Polsce należy udział świadka, potwierdzającego czynność mocodawcy własnym podpisem?"Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały rozstrzygającej to zagadnienie prawne wskazując jednocześnie, że w świetle art. 23 i 25 p.p.m. prawem właściwym do oceny udzielonego pełnomocnictwa jest prawo stanu Illinois jako prawo miejsca jego wystawienia (prawo miejsca dokonania czynności prawnej – lex loci actus). Ponadto zwrócił uwagę, że przedstawiając wskazaną wątpliwość do rozstrzygnięcia jako zagadnienie prawne, Sąd Okręgowy nie dokonał wyczerpujących ustaleń w zakresie treści prawa właściwego. Zastrzeżenia budzą rozważania Sądu Najwyższego, w których wskazano, że dla celów rozstrzygnięcia przedstawionego mu zagadnienia prawnego, konieczne jest uprzednie przesądzenie tego, jakie jest znaczenie i jaka jest funkcja rozpatrywanego wymagania oraz przyczyny jego ustanowienia, a także skutki jego niedochowania w prawie właściwym dla formy. Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne można było rozstrzygnąć, opierając się na kwalifikacji dokonanej na tle art. 25 ust. 1 p.p.m. Nie było do tego konieczne poddawanie szczegółowej analizie przepisów Illinois Power of Attorney Act i ustalenie roli świadka obecnego przy udzielaniu pełnomocnictwa regulowanego tymi przepisami. Jego udział w czynności prawnej dokonywanej przez mocodawcę należy do zakresu statutu formy czynności prawnej w rozumieniu art. 25 ust. 1 zd. 1 i 2 p.p.m. Rolą świadka w rozpatrywanym przypadku jest bowiem potwierdzenie swoim podpisem, że w jego obecności doszło do udzielenia pełnomocnictwa i złożenia podpisu przez mocodawcę pod treścią oświadczenia, w którym udziela on tego pełnomocnictwa. Pełni on przy tej czynności prawnej rolę podobną do notariusza (notary public), którego udział przy jej dokonaniu także jest wymagany, co nie jest kwestionowane jako wymóg objęty zakresem zastosowania statutu formy.

[1] Dalej p.p.m.