Wyniki wyszukiwania

Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Jakiej syntezy literatury najnowszej potrzebuje slawistyka?

Karoline Thaidigsmann

Język: PL | Data publikacji: 20-08-2025 | Abstrakt | s. 1-9

Na podstawie obserwacji, że brakuje dostępnych pod względem treści i języka syntez współczesnej literatury polskiej dla studentów i innych zainteresowanych czytelników za granicą, podejmuję rozważania nad tym, jakiej syntezy literatury najnowszej potrzebuje slawistyka – dokładniej rzecz ujmując: polonistyka za granicą. Problematykę tę ujmuję z perspektywy badacza i wykładowcy literatury polskiej na uniwersytecie niemieckim. Próby odpowiedzi na postawione pytania są ściśle związane z dwoma projektami, w które jestem zaangażowana. Jednym z nich jest polsko-niemiecki projekt dotyczący historii współczesnej literatury polskiej dla niemieckojęzycznych czytelników. Drugi to badania nad funkcją literatury dziecięcej w zróżnicowanych kontekstach kulturowych. Oba traktuję w tym opracowaniu jako próbę przekraczania granic i otwierania nowych perspektyw dla tworzenia syntez literatury. Pokazuję, że pierwszy z projektów jest zgodny z myśleniem konstelacyjnym i z przekonaniem, że dziś zadanie historii literatury można rozumieć przede wszystkim jako propozycje, jak myśleć o rozwoju literatury, a tym samym – jak pomagać w kształtowaniu dojrzałych odbiorców (historii) literatury. Zwracam również uwagę na to, że pisanie syntezy współczesnej literatury polskiej dla niemieckiego czytelnika wymaga wielu pragmatycznych decyzji, które wpływają na kształt i zakres tematyczny prezentowanych treści. Polsko-niemiecki projekt dotyczący historii literatury znosi podział na literaturę popularną i wysoką oraz fikcję i literaturę faktu. Znosi również – przynajmniej do pewnego stopnia – podział między dziećmi i odbiorcami dorosłymi. Odwołując się do czterech aspektów literatury „dziecięcej” (multimodalność, crossover, kod kulturowy, estetyka eksperymentalna), argumentuję, dlaczego to ostatnie jest konieczne.

2025-08-20



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Како ја читам полската литература [Jak czytam literaturę polską]

Lidija Tanuševska

Język: PL | Data publikacji: 03-01-2023 | Abstrakt | s. 1-12

Artykuł jest pomyślany jako opis najciekawszych utworów literatury polskiej mający na celu zachęcenie czytelnika macedońskiego do zapoznania się z polską spuścizną literacką. Autorka na początku wskazuje na walory literatury polskiej, przede wszystkim na liczbę laureatów Nagrody Nobla i na to, że można do niej zaliczyć dzieła nie tylko napisane w Polsce w języku polskim, lecz także te tworzone w języku łacińskim, francuskim, angielskim itp. Do tego faktu nawiązuje, wyjaśniając powody podania jako pierwszych propozycji lekturowych legend z kronik staropolskich, m.in. Galla Anonima, i później wspominając Rękopis znaleziony w Saragossie Jana Potockiego. Uważa, że zapoznawanie się z beletrystyką przypomina kształcenie dziecka przez literaturę: najpierw czyta ono bajki, baśnie, książki ilustrowane, potem literaturę realistyczną, a dopiero później wyszukuje formy bardziej wymagające, absurdalne, nadrealistyczne, jednym słowem – dziwne albo inne. W ten właśnie sposób autorka dokonuje wyboru dzieł polskich i ustala strukturę artykułu, od literatury średniowiecza, aż po współczesną prozę Olgi Tokarczuk. Wyjątkowym twórcą literatury polskiej według autorki jest największy poeta romantyczny, Adam Mickiewicz, którego w artykule przedstawiono jako autora fantastycznych historii z folkloru, ale też takich utworów, które budziły poczucie tożsamości narodowej i patriotyzmu, za które się cierpiało i ginęło. Następnie zaprezentowano eksperyment dydaktyczny przeprowadzony na Wydziale Filologicznym im. Blaže Koneskiego Uniwersytetu św. św. Cyryla i Metodego w Skopje mający na celu w ciągu jednego semestru zapoznać odbiorców z pięcioma tekstami z kanonu literatury polskiej, zamiast opracowywać konkretną epokę literacką. Wybrano następujące dzieła: Bez dogmatu Henryka Sienkiewicza, Sklepy cynamonowe Brunona Schulza, Zniewolony umysł Czesława Miłosza,
Imperium Ryszarda Kapuścińskiego i Bieguni Olgi Tokarczuk. W trakcie omawiania kolejnych utworów ustalono, dlaczego właśnie te dzieła miałyby przedstawiać to, co najlepsze w literaturze polskiej. Bez dogmatu Sienkiewicza rysuje obraz polskiego społeczeństwa pod koniec XIX wieku, przedstawia problemy szlachty, rozwój kapitalizmu, upadek tradycyjnych wartości, rozczarowanie rozwojem wydarzeń światowych itp. Bohater jest reprezentantem dwóch pokoleń, których idee i podejścia do różnorakich problemów zderzają się ze sobą. Powieść ta nie tylko odzwierciedla minione czasy, lecz także stawia pytania uniwersalne, które mogą dotyczyć współczesnego człowieka, żyjącego nie tylko w Polsce. Schulz unika podejścia realistycznego i zanurza czytelnika w krainę wyobraźni i własnego spojrzenia na świat wokół siebie. Jego opowiadania pod względem oryginalności stylu i narracji stanowią przykład unikalnej prozy poetyckiej.
Należą do arcydzieł literatury polskiej, ale zyskały też sławę za granicami Polski jako światowa wartość literacka. Z kolei Zniewolony umysł podejmuje kwestię trudnego i skomplikowanego okresu w historii polskiej i życia w totalitaryzmie, co można odnieść zarówno do polskiej rzeczywistości, jak i do sytuacji we współczesnym świecie, gdzie widoczne są te same mechanizmy, które Miłosz tak sprawnie opisał w tej książce. Analiza systemu w Zniewolonym umyśle jest ponadczasowa i pochłania każdego czytelnika, nawet dzisiaj. Imperium Kapuścińskiego jest przykładem reportażu literackiego, który można uznać za gatunek specyficznie polski, może najbardziej intrygujący, najciekawszy i najbardziej popularny. Sposób łączenia przez autora faktów w wyjątkowo osobistej, wrażliwej i poruszającej narracji jest majstersztykiem, a jego książka lekturą obowiązkową, pozwalającą zrozumieć współczesny świat z udziałem w nim Rosji. Na końcu już całkiem nowa proza Tokarczuk nawiązuje do wspominanej czułości wobec świata, i Kapuścińskiego, i Miłosza, i Schulza; wszystko w jej opowieści ma duszę, każdy przedmiot, wspomnienie, roślina, w końcu ciało. Sposób opowiadania Tokarczuk jest bardzo bliski każdemu czytelnikowi, dla którego przekraczanie granic staje się codziennością, i właśnie za to twórczyni dostała Nagrodę Nobla. W podsumowaniu autorka konkluduje, że literatura polska stanowi niewyczerpane źródło nowych form literackich i pod wieloma względami dorównuje literaturze światowej.

2023-01-03



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Kell-e nekünk magyar-lengyel irodalmi komparatisztika? [Czy jest nam potrzebna węgiersko-polska komparatystyka literacka?]

Lajos Palfalvi

Język: PL | Data publikacji: 02-02-2023 | Abstrakt | s. 1-11

W dwudziestoleciu międzywojennym, zanim rozwinęła się komparatystyka literacka, najważniejsi polscy pisarze byli ujmowani na Węgrzech w ramach kanonu literatury światowej. W wielkiej syntezie Mihálya Babitsa pt. Az europai irodalom története [Historia literatury europejskiej] znajdziemy tylko nazwiska Adama Mickiewicza i Henryka Sienkiewicza (bez tytułów ich utworów), bo Babits dzieli literatury poszczególnych narodów na „wielkie” i „małe”, a te ostatnie ma reprezentować literatura tak polska, jak i węgierska. Autor nadal popularnej A világirodalom története [Historia literatury światowej], Antal Szerb, w osobnym podrozdziale kompetentnie scharakteryzował romantyzm polski i krótko podsumował epoki wcześniejsze. Jego zdaniem rozwój iteratury polskiej i węgierskiej jest paralelny. W epoce odrodzenia w obu krajach powstaje poezja w języku narodowym na najwyższym poziomie.Szerbchwali psalmy Jana Kochanowskiego i Bálinta Balassiego, zwraca uwagę na postać Adama Czahrowskiego, który odegrał ważną rolę w polsko-węgierskich kontaktach literackich. Autor podsunął kilka interesujących pomysłów do badań komparatystycznych. Warto byłoby np. porównać Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego z Tarimenes utazása [Podróż Tarimenesa] Györgya Bessenyeigeo. Był przekonany nie tylko o tym, że pewne epoki i poszczególni twórcy są „zdumiewająco podobni”, lecz także o tym, że cała historia obu literatur jest budowana na podobnych zasadach. Z kolei w następnych dekadach zbierano materiał faktograficzny i dane dotyczące polsko-węgierskich kontaktów literackich w duchu pozytywistycznej nauki o literaturze oraz skupiano się na recepcji i imagologii. Dzięki wieloletniej i systematycznej pracy Endre Bojtára powstała w Instytucie Badań Literackich Węgierskiej Akademii Nauk (WAN) komparatystyka środkowoeuropejska. Badacz przyczynił się do zmiany paradygmatu: między literaturą światową a węgierską pojawiła się nowa kategoria – Europa Środkowa. Profesor Bojtár nauczył się kilku języków regionu (obok słowiańskich także bałtyckich). Napisał monografie o środkowo-wschodnioeuropejskiej awangardzie, a następnie o oświeceniu i romantyzmie w literaturach regionu. Również György Spiró zajmował się komparatystyką regionalną. Opracował historię dramatu „od oświecenia do syntezy Wyspiańskiego”, która po transformacji ustrojowej jednak straciła na znaczeniu, a większość historyków literatury wróciła do komparatystyki bilateralnej. W latach 80. czołowi prozaicy węgierscy, tacy jak Péter Esterházy czy Péter Nádas, pilnie czytali i komentowali utwory m.in. Witolda Gombrowicza, natomiast młodsze pokolenie straciło kontakt z literaturą polską.

2023-02-02



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Języki pisarzy polskich i dwukulturowych, 
czyli na ile literatura polska była i jest wielokulturowa

Marta Skwara

Język: PL | Data publikacji: 31-10-2020 | Abstrakt | s. 31-46

The author of the article focuses on Polish writers that intentionally create their works simultaneously in Polish and in languages other than Polish, situating their creativity directly in European and world literature. She also discusses the case of bicultural authors whose creativity emanates from Polish culture but for whom Polish was only one of the languages they based their literature on. While listing such examples, the author considers the possibility of interpreting such works and placing them in the discourse of world literature.

2020-10-31



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

关于中国高校波兰语专业教材使用及编写 的几点思考——以上海外国语大学波兰语 专业本科一、二年级为例 [Refleksje nad opracowaniem podręczników dla studentów polonistyki w Chinach – na przykładzie I i II roku studiów polonistycznych na Szanghajskim Uniwersytecie Studiów Międzynarodowych]

Rui Mao , Tomasz Ewertowski

Język: PL | Data publikacji: 02-02-2023 | Abstrakt | s. 1-13

W niniejszym artykule omówiono wyzwania związane z wykorzystaniem podręczników do nauczania języka polskiego na zajęciach dla studentów chińskojęzycznych. W pierwszej części rozprawy, zatytułowanej Przegląd historii rozwoju nauczania języka polskiego na chińskich uniwersytetach, scharakteryzowano uwarunkowania glottodydaktyki polonistycznej w Chińskiej Republice Ludowej. Rozkwit chińskich polonistyk w ostatnich latach jest efektem współpracy między Polską i Chinami w ramach inicjatywy Pasa i Szlaku. Od 1954 roku przez niemal 60 lat Pekiński Uniwersytet Języków Obcych był jedynym ośrodkiem uniwersyteckim
prowadzącym studia polonistyczne, ale między 2012 a 2021 rokiem otwarto nowe kierunki zawierające w siatce studiów język polski na 17 innych uniwersytetach. Tak gwałtownej ekspansji towarzyszą też wielkie wyzwania – jednym z nich jest opracowywanie różnorakich materiałów dydaktycznych. Te wyzwania przedstawiono na podstawie studium przypadku w drugiej części artykułu: Wykorzystanie materiałów
dydaktycznych w nauczaniu języka polskiego na Szanghajskim Uniwersytecie Studiów Międzynarodowych (SUSM/SISU – Shanghai International Studies University). Mimo iż język polski jest nauczany w Chinach na poziomie uniwersyteckim od 65 lat, to chiński rynek wydawniczy nie może poszczycić się zbyt wieloma lokalnymi podręcznikami. W związku z tym lektorzy sięgnęli po pozycje opublikowane w Polsce. Jednakże zostały one przygotowane z myślą o osobach dobrze znających kulturę europejską, ponadto nacisk kładziony na komunikację nie odpowiada przyzwyczajeniom studentów z Chin. Te i inne trudności skłoniły nauczycieli języka polskiego na SUSM do podjęcia pracy nad własnymi materiałami dydaktycznymi. Trzecia część artykułu, Podręczniki opracowywane na SUSM, omawia tworzone skrypty: Bliżej historii Polski oraz Praktyczna gramatyka języka polskiego. Pierwszy z nich ma dwa zasadnicze cele: zaznajomienie studentów z podstawowymi informacjami na temat historii Polski oraz rozwinięcie umiejętności rozumienia tekstów pisanych. Książka jest przeznaczona dla studentów z Chin, dlatego wyjaśnienia trudniejszego słownictwa podane są w języku chińskim, a prezentowane treści uwzględniają chiński kontekst kulturowy. Z kolei Praktyczna gramatyka języka polskiego jest opracowywana z zamiarem dostarczenia kompleksowego, przystępnego i praktycznego kompendium do nauczania gramatyki rodzimym użytkownikom języka chińskiego.

2023-02-02



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Rewizje tradycji II Rzeczypospolitej – dziedzictwo dwudziestolecia międzywojennego w Polsce po roku 1989

Anna Łebkowska , Eugenia Prokop-Janiec

Język: PL | Data publikacji: 30-12-2024 | Abstrakt | s. 1-16

Artykuł wprowadza w główne problemy związane z procesem interpretowania i reinterpretowania dziedzictwa II Rzeczpospolitej po przełomie 1989 roku, w tym przede wszystkim w kwestie formowania się dyskursów dziedzictwa oraz ich dynamiki. W tekście przedstawiono różnorodne strategie związane z tym zjawiskiem – zarówno rewizje i krytyczne interwencje, jak też reinterpretacje i kontynuacje, nastawienie inwencyjne i rekonstrukcyjne, potwierdzanie i dekonstruowanie stereotypów. W centrum zainteresowania znalazły się uwarunkowania rozmaitych sposobów konstruowania, wartościowania, rekonfigurowania obrazu dwudziestolecia obecnego zarówno w literaturze, jak i w innych obszarach kultury: języku, filmie, teatrze, muzealnictwie. Za najszersze pole odniesienia dla negocjacji i komunikowania dziedzictwa lat 1918–1939 uznane zostały praktyki pamięci społecznej (zwłaszcza konflikt pamięci afektywnej i oficjalnych polityk pamięci) oraz przemiany tożsamości zbiorowej i stosunek do europejskości. Wśród pytań badawczych znalazły się między innymi następujące zagadnienia: W jaki sposób wiąże się międzywojenną przeszłość z projektami współczesności? Jakie nurty budzą najżywsze zainteresowanie i okazują się najbardziej inspirujące? Jak ustosunkowują się do dziedzictwa II Rzeczpospolitej twórcy różnych generacji? W jakich gatunkach tekstów i w jakich obiegach kultury cieszą się popularnością obrazy dwudziestolecia?

2024-12-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Źródła polonofilstwa 
Konstantego Balmonta (na materiale powieści autobiograficznej 
Pod nowym księżycem)

Olga Cybienko

Język: PL | Data publikacji: 12-12-2020 | Abstrakt | s. 69-77

K. Balmont the representative of Russian symbolism had closer and deeper ties with the literature and culture of Poland, than other poets of the Russian “Silver age”. He was filled with Polishness. He had the talent to change himself completely, he could feel spiritual kinship with Polish people. He did much to create an attractive image of it in the eyes of Russian readers. Balmont translated his contemporaries – J. Kasprowicz, B. Leśmian, M. Jastrun, S. Wyspiański. He had always admired Polish romantics. He included fragment of their works into his essays with his own comments. It became a great event, when a collection of three dramatic plays by J. J. Słowacki “Balladyna”, “Lilla Veneda”, “Helion­Eolion” (a fragment from “Samuel Zborowski”) came out in the poetic translation of Balmont. The Russian poet had often glorified in his verse and lyrical prose the Polish speech, the Polish heart, the musical genius of Chopin, the great and heroic poetry of Polish exiles that revealed the tragic fate of the enslaved Poland. Balmont’s enthusiasm about Polish culture easily infected other Russian poets – A. Bely, A. Blok.

From childhood Balmont saw in his family “respect for Poland and its language”. His autobiographical novel “Under the New Moon” (1923) in many ways makes it clear how the poet got inspired with love for Poland, began to feel great sympathy for it’s people. Balmont’s mother roused his interest to poetry and music. She was an outstanding personality, wilful, artistically talented. She often played Chopin and knew Polish very well. Her character is depicted with great psychological insight.

With great delicacy Balmont reveals the family secret – the story of his mother’s passionate love for a Pole – an engineer who often visited them and was friends with his mother and father. The Pole was handsome, charming, witty and talkative. His father had to tolerate the rivalry for many years. Frequent talks of Balmont – an adolescent and then a young man – with the Pole about the most urgent topical problems had a profound influence upon the views and inclinations of the future poet.

The novel about a very special family atmosphere and the poet’s growing creative maturity shows in a most poetical manner the way the talented poet, translator and critic first acquired his interest for Polish culture, music, “captivating Polish speech”.

2020-12-12



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Literatura non fiction nad Dunajem. Recepcja wybranych polskich utworów na Węgrzech

László Kálmán Nagy

Język: PL | Data publikacji: 25-06-2024 | Abstrakt | s. 1-19

W artykule zostały zaprezentowane wybrane zagadnienia dotyczące problematyki literatury non fiction na Węgrzech oraz recepcja niektórych polskich utworów. W kulturze węgierskiej literatura non fiction do dziś nie uzyskała właściwej pozycji i w pewnym sensie uważana jest za twórczość marginalną, która nie ma stałego miejsca w narodowym kanonie. Jest ona konsekwentnie pomijana w nowych opracowaniach historycznoliterackich i brakuje ciągłości w prezentacji tego dorobku. Gatunek ten uzyskał w latach 30. pewien rozgłos i popularność dzięki socjograficznemu nurtowi prozy węgierskiej reprezentowanemu przez Gyulę Illyésa. Natomiast od drugiej połowy XX wieku np. ojciec węgierskiego reportażu Árpád Pásztor należy już do kręgu zapomnianych pisarzy, choć na początku XX stulecia jako korespondent stołecznych pism przysyłał reportaże z różnych krajów świata. Literaturoznawcy zapomnieli także o zmarłym w 2022 roku Györgyu Moldovie, który w okresie realnego socjalizmu uchodził za najbardziej znanego i popularnego autora literatury non fiction. Wiele wybitnych polskich tekstów non fiction, np. Ryszarda Kapuścińskiego, było w stanie wypełnić pewną lukę w kulturze węgierskiej dzięki zaangażowanym w polską kulturę węgierskim tłumaczom-polonistom. Do najciekawszych pozycji non fiction z punktu widzenia kultury węgierskiej należą w ostatnim okresie książki Andrzeja Stasiuka, Ziemowita Szczerka i Krzysztofa Vargi.

2024-06-25



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Nauczanie języka i kultury polskiej na Bałtyckim Uniwersytecie Federalnym im. Immanuela Kanta w warunkach zdalnych

Małgorzata Grochowina

Język: PL | Data publikacji: 14-07-2022 | Abstrakt | s. 1-15

Celem artykułu jest zaprezentowanie problematyki nauczania języka i kultury polskiej w warunkach zdalnych na przykładzie Bałtyckiego Uniwersytetu Federalnego im. Immanuela Kanta w Kaliningradzie. Przedstawiony został przebieg wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych promujących język i kulturę polską w roku akademickim 2020/2021, takich jak: Międzynarodowe Multimodalne Dyktando oraz konkurs krasomówczy PaintTalks, które zostały zorganizowane w ramach Dni Języka i Kultury Polskiej. Dodatkowo omówiono sposoby realizacji dwóch kursów przedmiotowych przeznaczonych dla studentów studiów licencjackich na kierunku filologia obca: język polski i literatura, które w całości odbyły się w formie online; są to: Wprowadzenie do kultury polskiej i Praktyczny język polski. Uwzględnione zostało także badanie ilościowe, a kwestionariusz ankietowy prezentuje opinie i refleksje uczestników kursów na temat atrakcyjności i efektywności takiej formy uczenia się języka obcego. Powodem podjęcia wybranej tematyki jest potrzeba odpowiedzi na aktualne wyzwania edukacyjne związane z nauczaniem online oraz zaprezentowanie różnorodnych przedsięwzięć promujących język i kulturę polską poza granicami kraju. Tekst wpisuje się we współczesne badania nad promocją języka polskiego jako obcego oraz glottodydaktyczne poszukiwania dotyczące polonistyk światowych.

2022-07-14



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Recepcja literatury polskiej w Chinach: 
teoria i dzieje

Li Yinan

Język: PL | Data publikacji: 31-10-2020 | Abstrakt | s. 171-185

Polish literature is popular in China. For over a hundred years some 330 works of Polish literature have been published in China along with hundreds of critical works. The article aims at presenting the reception of Polish literature in China, it discusses issues such as: the history of translation, the selection of translated works and translators’ interests, interpretation of the works and their significance for both Polish literature and Chinese society.

2020-10-31



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Przekłady literatury polskiej w Korei

Choi Sung-Eun

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2020 | Abstrakt | s. 67-83

The history of translating Polish literature in South Korea goes almost 100 years back. In the article Polish literary works translated into Korean have been presented in chronological order. The first Polish literary work offered to Korean readers was Quo vadis by Henryk Sienkiewicz. It was translated from Japanese into Korean language in 1916. Since then Korean translators have been presenting Polish literature to their compatriots almost constantly and in many different ways. This also applies to the very difficult moments in the history of Korea such as Japanese occupation (1910–1940) or so called „cold war” period. Around 70 works of Polish literature have been published in Korea so far (not mentioning re­‑editions and several different translations of the same work). Some works have been published several times, translated by different people and published by different publishing houses (for example Quo vadis by Henryk Sienkiewicz, Eighth day of a week by Marek Hłasko, Solaris by Stanisław Lem).

2020-12-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Profesor Yi Lijun

Zhao Gang

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2020 | Abstrakt | s. 25-30

The article presents Yi Lijun’s translation and academic activity. Yi Lijun is a professor at the Polish Philology Faculty at Beijing Foreign Studies University and a translator of Polish literature into Chinese. She began her scholarly pursuit in this area in 1962 after graduating a university in Poland. During 50 years of this work she educated close to 200 graduates of Polish Philology Faculty. An important contribution of Professor Lijun is promoting among Chinese readers the canon of Polish literature as well as some important contemporary works. Yi Lijun has translated into Chinese works of Mickiewicz, Sienkiewicz, Gombrowicz. She is also an author of numerous critical works concerning Polish literature. Professor Yi Lijun’s merits have been highly appreciated by Chinese and Polish governments.

2020-12-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

A jednak filologia… Poloniści francuscy wobec dziedzictwa i teraźniejszości

Maria Delaperrière

Język: PL | Data publikacji: 13-11-2025 | Abstrakt | s. 1-19

Artykuł za punkt wyjścia przyjmuje początki polonistyki we Francji i jej historię połączoną z przemianami polsko-francuskich kontaktów kulturowych, zwłaszcza dziedzictwem Wielkiej Emigracji. Autorka omawia pierwsze XX-wieczne inicjatywy instytucjonalne związane z nauczaniem języka polskiego oraz tworzoną w nim literaturą i kulturą. Pokazuje, jaką rolę w recepcji polskich twórców oraz badaniach ich dorobku odegrały prace i przekłady wybitnych francuskich filologów, m.in. Paula Cazina, Jeana Fabre’a, Jeana Bourrilly’ego, Jeana Lajarrige’a oraz pracującego w Belgii Claude’a Backvisa. Rekonstrukcja zasad fundujących ich filologiczny warsztat zbudowany na filarach dysertacji, przekładu i eksplikacji tekstu ujawnia specyfikę badań polonistycznych we Francji pod koniec XX wieku i w pierwszych dekadach obecnego stulecia, sytuując je na tle głównych nurtów teoretycznych szeroko rozumianej humanistyki. Dawne tradycje filologii spotykają się w niej z rozmaitymi odmianami nowoczesnej hermeneutyki. Pragmatyka najnowszej komparatystyki literacko­-kulturowej pozwala na nowo projektować charakter tych spotkań i wykorzystywać ich poznawczy potencjał w próbach rozumienia zjawisk historycznych i ich znaczenia dla teraźniejszości. Nowa, poszerzona filologia może być dzięki temu traktowana jako dobro publiczne, chroniące społeczeństwo przed naporem kultury masowej, konsumeryzmu i konformizmu.

2025-11-13



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Ensino e aprendizagem da língua polonesa no Brasil no contexto pandêmico: desafios e possibilidades [Nauczanie i uczenie się języka polskiego w Brazylii w czasie pandemii. Wyzwania i możliwości]

Sônia Eliane Niewiadomski , Luiz Henrique Budant , Regiane Maria Czervinski

Język: PL | Data publikacji: 02-02-2023 | Abstrakt | s. 1-16

W czasie pandemii spowodowanej wirusem SARS-CoV-2, która objęła cały świat, instytucje musiały zareagować na kryzys, który wymusił na wszystkich inny model działania, głównie ze względu na zmianę sposobu funkcjonowania większości instytucji edukacyjnych. W Brazylii od marca 2020 roku po raz pierwszy większość uczniów, studentów i nauczycieli miała do czynienia z nauką zdalną przy zastosowaniu nowych technologii, co dla wielu z nich stanowiło nowe doświadczenia w tym zakresie, podobnie jak w wielu innych krajach. Owa sytuacja wymusiła przyspieszenie działań i wprowadzenie nauczania zdalnego bez przygotowania. Nauczyciele musieli zmodyfikować metody prowadzenia zajęć w taki sposób, aby dostosować się do sytuacji i utrzymać jakość kształcenia, a uczniowie również musieli sprawnie zaadaptować się do uczenia się w nowej rzeczywistości. W tymże kontekście są celami niniejszej pracy zaprezentowanie wyzwań, z jakimi mierzą się uczniowie języka polskiego jako obcego w Brazylii, oraz zastanawianie się nad możliwościami zdecydowanie spowodowanymi z nauki zdalnej, np. większe zainteresowanie językiem polskim w Brazylii. Zatem niniejsze badanie jest postrzegane z perspektywy uczniów, ponieważ istotne wydaje się nam podjęcie badań w celu uzyskania opinii uczniów na temat funkcjonowania edukacji zdalnej, ujęte z doświadczeń w uczestnictwie w niej. Jako narzędzie badawcze wykorzystano anonimowy kwestionariusz z pomocą formularza elektronicznego Google Forms, który składał się zarówno z pytań zamkniętych, jak i otwartych. Pytania dotyczyły między innymi wieku respondenta, miejsce zamieszkania, wyobrażeń o zajęciach w trybie zdalnym (wcześniejsze  doświadczenia, ograniczenia, trudności, adaptacja), motywacji, środowiska nauki, zagadnień dydaktyczno-pedagogicznych (umiejętność, stosowane platformy, czas trwania zajęć, materiały). Dane zbierano w okresie sierpnia  2021 r. Rezultaty badania umożliwiły diagnozę pozytywnych i negatywnych aspektów nauki zdalnej języka polskiego w Brazylii. Zdecydowana większość respondentów nie miała żadnych wcześniejszych doświadczeń z nauczaniem zdalnym lub na odległość. Uczniowie mierzyli się m.in. z takimi problemami, jak trudności z obsługą narzędzi cyfrowych, brak bezpośredniego kontaktu z kolegami oraz z nauczycielem, kwestie techniczne, niska jakościa połączenia z internetem, problemy z koncentracją i nieodpowiednie otoczenie. Z badania wynika, że zdalne uczenie polskiego jako obcego w Brazylii jest nowym polem dla nauczycieli oraz uczniów, mając na uwadze aspekty geograficzne oraz społeczne specyficzne dla Brazylii. 

2023-02-02



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Słowo i życie: filologia translacyjna

Tomasz Bilczewski

Język: PL | Data publikacji: 13-11-2025 | Abstrakt | s. 1-16

Artykuł stanowi próbę rozpoznania pola zagadnień wyznaczanego przez polskich i zagranicznych badaczy w ramach projektu „Filologia – od/nowa. Język, literatura, kultura w epoce cyfrowej”, którego zwieńczeniem był VIII Światowy Kongres Polonistów odbywający się na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (12–14 lipca 2023 roku). Wyłaniają się z niego kluczowe problemy związane z określeniem miejsca filologii w nowoczesnej humanistyce: dyscyplinarne przemiany wiedzy o języku i jego wytworach, badawcze tradycje odzwierciedlone w biografiach uczonych, historia pojęć, terminów i instytucji bliskich tradycji filologicznej, wpływ na nią nowych technologii i form komunikacyjnych, sposoby badania reprezentacji łączących się z wyzwaniami cywilizacyjnymi i procesami identyfikowanymi w obrębie praktyk symbolicznych. Artykuł ma charakter przeglądowy i wprowadzający do zagadnień szczegółowych omawianych w wybranych do numeru tekstach, sytuuje centralną problematykę filologii w trzech perspektywach: afektywnego stosunku do profesji, praktyki konstruowania relacji wobec inności wpisanej w język oraz postrzegania jej jako części humanistyki translacyjnej, uprawianej w dobie „rozszerzonej teraźniejszości” (Ryszard Nycz), a więc specyficznej percepcji przeszłości naznaczonej dynamiką przemian technologicznych.

2025-11-13



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Kulturowo-cywilizacyjne współrzędne Ukrainy we współczesnym polskim reportażu literackim („Imperium" Ryszarda Kapuścińskiego, „Biała gorączka" Jacka Hugo-Badera, „Zabić smoka" Katarzyny Kwiatkowskiej-Moskalewicz)

Olesya Nakhlik

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2023 | Abstrakt | s. 1-22

Artykuł został poświęcony analizie wizerunku tożsamościowego Ukrainy i jej wyborów cywilizacyjnych w przekazach polskich reporterów: Ryszarda Kapuścińskiego, Jacka Hugo-Badera oraz Katarzyny Kwiatkowskiej-Moskalewicz. Reportaże literackie wymienionych autorów ukazują trzydziestoletnią perspektywę kształtowania kraju i społeczeństwa ukraińskiego w kontekście jego najnowszej historii: od ujawniania istnienia w poradzieckiej bezwładności na pozostałościach sowieckiej autoidentyfikacji w nowych po 1991 roku realiach gospodarczych i politycznych w Imperium, poprzez konstruowanie przez Ukraińców własnej, eklektycznej tożsamości w trudnych warunkach etnicznego, językowego i religijnego zróżnicowania w Białej gorączce, do namysłu nad powodami (nie)udanych prób ostrej rewizji postkolonialnych poglądów i punktów orientacyjnych podczas pomarańczowej rewolucji i później Euromajdanu skutkującego dramatycznymi wydarzeniami rosyjskiej agresji wojennej w 2014 roku z aneksją Półwyspu Krymskiego w Zabić smoka. Ukraińskie rewolucje. Poruszone kwestie najwyraźniej są warte osobnych rozważań naukowych, ponieważ mimo ukraińskich edycji tych zbiorów reportaży obecnie bardzo rzadko są one przedmiotem rozważań literaturoznawców ukraińskich, a polscy badacze w licznych rozprawach uwagę skupiają przede wszystkim na obrazie poradzieckiej Rosji, natomiast tereny ukraińskie włączają zazwyczaj w szerszy kontekst rozpatrywania współczesności byłych republik ZSRR.

2023-12-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Literatura non-fiction w Litwie w ostatnich dziesięcioleciach

Teresa Dalecka

Język: PL | Data publikacji: 06-06-2024 | Abstrakt | s. 1-13

Głównym celem artykułu jest zwięzłe przedstawienie literatury niefikcjonalnej w Litwie, która jest niejednorodna. Wśród popularnych pozycji czytelniczych dominują przekłady, w tym nieliczne z języka polskiego. Poza tym ukazują się książki non-fiction autorów litewskich oraz w niewielkiej liczbie propozycje twórców piszących po polsku. Z zastosowaniem metody opisowej zostało ukazane każde z tych zjawisk, większą uwagę poświęcono tekstom powstałym w języku polskim. Litewska proza niefikcjonalna, tworzona w języku zarówno litewskim, jak i polskim, oscyluje przede wszystkim wokół tematu utraty i przemijania. Jest efektem potrzeby jej autorów zachowania na kartach książek wspomnień dotyczących ojczyzny w stanie zagrożenia albo utraconej, rodziny, tożsamości i języka. W polskiej literaturze niefikcjonalnej, reprezentowanej głównie przez Ryszarda Kapuścińskiego, czytelnika litewskiego interesuje skomplikowane zjawisko XX wieku – mechanizm istnienia i rozpadu systemów totalitarnych, jak również związane z tym psychologiczne konsekwencje, które ponosi zbiorowość i pojedyncza osoba, oraz ich przemiana w określonej
historycznej przestrzeni społecznej. Istotne są obserwacje Kapuścińskiego dotyczące tego, jak kataklizmy historii zmieniają życie zwykłego człowieka, jak zacierają się granice między napastnikami a ofiarami. Mała liczba niefikcjonalnych pozycji prozatorskich pozwala wysnuć wniosek, że ten gatunek literacki dopiero toruje sobie drogę w Litwie. Jednak jego popularność wśród czytelników daje szansę na szybki rozwój w najbliższej przyszłości.

2024-06-06



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Paryż w literaturze polskiego oświecenia (kilka uwag)

Janusz Ryba

Język: PL | Data publikacji: 08-12-2020 | Abstrakt | s. 179-185

In literature, during the Polish Age of Enlightenment, the word Paris was above all a ‘label’, that symbolised an incredible town that provoked representatives of the Polish establishment to behave foolishly. The capital of France was rarely depicted in a realistic manner by visitors from Poland.

Absurd and reprehensible attitudes, inspired by Paris, and described by eighteenth century writers, were numerous. For example, visiting Paris resulted in displays of unusual pride, and those who visited Paris regarded themselves as better and far above those who were not lucky enough to see the capital of France. The Polish elite followed Parisian fashion and adored objects produced there. The capital of France became the most desirable place to visit but Paris was the ruin of many Polish tourists.

In Polish literature, between 1764 and 1795, the word Paris was only replaced once by a realistic image of the capital of France: in Krasicki’s novel Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki. (1776).

2020-12-08



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Poezja w kręgu Polskiego Funduszu Wydawniczego. Kronika, archiwum, mecenat, odkrycia

Bożena Szałasta-Rogowska

Język: PL | Data publikacji: 14-07-2022 | Abstrakt | s. 1-15

Artykuł koncentruje się na pracy i dorobku Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie – instytucji, która od przeszło 40 lat prężnie działa na forum kultury, wydając książki i organizując różnego rodzaju spotkania i wydarzenia, promujące literaturę polską za granicą. PFW to stowarzyszenie kształtujące życie kulturalne i literackie przede wszystkim polskiej społeczności emigracyjnej w Kanadzie. Celem artykułu jest wyodrębnienie i przedstawienie najważniejszych publikacji  poetyckich w dorobku PFW. Analizie zostały poddane głównie tomy poezji wydawane przez PFW zarówno samodzielnie, jak i w koedycji z partnerami krajowymi. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują dwie antologie: Seven Polish Canadian Poets i Antologia poezji polskiej na obczyźnie 1939–1999 oraz wiersze „kanadyjskich kontynentczyków” (Bogdana
Czaykowskiego, Floriana Śmiei i Andrzeja Buszy) czy poetów emigracji postsolidarnościowej (np. Marka Kusiby, Edwarda Zymana i Grażyny Zambrzyckiej). Przedstawiony w artykule przegląd oraz opis publikacji poetyckich, wraz z krótkim rysem historycznym, dowodzi, że PFW pełni nie tylko funkcję wydawcy, lecz także kronikarza, archiwisty, mecenasa sztuki czy wreszcie „odkrywcy” talentów poetyckich.

2022-07-14



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Poezja polska w Rumunii. Przekład i recepcja (2000–2024)

Marina Ilie

Język: PL | Data publikacji: 06-11-2025 | Abstrakt | s. 1-14

Przekłady polskiej poezji na język rumuński w ostatnich dwóch dekadach charakteryzują się rosnącą dynamiką oraz różnorodnością głosów poetyckich – od klasyków po współczesnych autorów. Tendencja ta znajduje odzwierciedlenie zarówno w praktykach translatorskich, jak i w lokalnej recepcji, co świadczy o znaczącym postępie w porównaniu z poprzednim stuleciem, kiedy to przekłady poezji były stosunkowo nieliczne na tle tłumaczeń innych form literackich. Od 2000 roku ukazało się kilka antologii, ponad 40 tomów autorskich oraz liczne wybory wierszy publikowane w czasopismach, które – wraz z ich omówieniami krytycznymi – stanowią solidną podstawę do podsumowania aktualnego stanu wiedzy oraz identyfikacji kluczowych trendów i wyzwań kształtujących przyszłe prace translatorskie i ich odbiór w Rumunii. Artykuł koncentruje się na rozwijającej się panoramie współczesnej polskiej poezji w Rumunii oraz na roli tłumacza, który nie tylko przekłada, lecz także dokonuje selekcji utworów i opracowuje teksty towarzyszące (przedmowy, posłowia, szkice krytyczno-literackie), znacząco wpływając na sposób postrzegania tłumaczonego dzieła. W opracowaniu zastosowano podejście analityczno-dokumentacyjne, uwzględniające zarówno ilościową, jak i jakościową analizę przekładów polskiej poezji na język rumuński. Wnioski płynące z tego przeglądu bibliograficznego mogą posłużyć jako punkt wyjścia do dalszych badań i syntez dotyczących literackich transferów między Polską a Rumunią. Dla pełniejszego kontekstu dołączono aneks z przekładami poezji polskiej na rumuński z lat 2000–2024, ograniczony do tomów autorskich i antologii.

2025-11-06



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Elemente de cultură și civilizație polonă în povestirea Copiii verzi a Olgăi Tokarczuk [Aspekty kultury i cywilizacji staropolskiej w opowiadaniu Zielone dzieci Olgi Tokarczuk]

Cristina Godun

Język: PL | Data publikacji: 03-01-2023 | Abstrakt | s. 1-18

Praktyka posługiwania się tekstem literackim jako materiałem dydaktycznym w procesie nauczania języka obcego ma długą tradycję. Istotną rolę w kształceniu językowym odgrywają, obok podręczników, teksty historyczne, literackie czy publicystyczne, które w atrakcyjny i przystępny sposób ilustrują polską rzeczywistość i przedstawiają problematykę językową. Autorka niniejszego artykułu wychodzi zatem z założenia, że wykorzystanie potencjału dydaktycznego i funkcjonalnego tekstu literackiego na lekcjach języka polskiego jako obcego nie tylko przyczynia się do urozmaicenia czynności dydaktycznych poprzez rozbudzanie i pielęgnowanie zainteresowania poznawanym językiem i kulturą, lecz także usprawnia proces uczenia się i zaciekawia uczniów specyficznie polskimi zjawiskami kulturowymi. Oprócz walorów estetycznych tekst literacki oferuje wyraziste obrazy społeczeństwa, mentalności oraz duchowości Polaków na przestrzeni wieków. Stanowi przy tym – ze względu na proponowane odszyfrowanie i interpretację kodów społeczno-kulturowych, symboli etniczno-narodowych lub tożsamościowych – nieocenione źródło wiedzy o istocie polskości. Korzystanie z przekładów wybranych utworów literackich z dziedzictwa kultury polskiej znacznie wzbogaca i uzupełnia akt uczenia się. Celem artykułu jest wskazanie, jakie elementy polskiej kultury rumuńscy studenci odnajdują w opowiadaniu Olgi Tokarczuk Zielone dzieci, czyli Opis dziwnych zdarzeń na Wołyniusporządzony przez medyka Jego Królewskiej Mości Jana Kazimierza, Williama Davissona z tomu pt. Historie bizarne. Narracyjne uniwersum Tokarczuk zamieszkują często postaci realne, jednostki szczególne, które istniały kiedyś w rzeczywistości, pogrążone w cieniu zapomnienia, ale niezwykłe za życia. Pisarka wyciąga je z kosza historii, reinterpretuje, daje szansę na nowe istnienie, a przede wszystkim udziela im głosu, przywracając ich tym samym współczesności. W Księgach Jakubowych odkrywamy na nowo m.in. braci biskupów Załuskich – Józefa Andrzeja (bibliofila i bibliografa) i Andrzeja Stanisława (mecenasa sztuki) – Benedykta Chmielowskiego (pierwszego polskiego encyklopedystę) i barokową poetkę Elżbietę Drużbacką. Z kolei pojawiający się w Zielonych dzieciach William Davidson był szkockim lekarzem, chemikiem i biologiem – to jego oczami poznajemy polityczną, społeczną i kulturową rzeczywistość tamtych czasów. Dzięki tej postaci z tekstu opowiadania możemy wydobyć i omówić elementy staropolskiej kultury i cywilizacji, takie jak: sytuacja na arenie politycznej, wewnętrzne napięcia między królem a szlachtą, relacje między centrum a peryferiami czy między „Ja” a „Innym”, ciekawe zjawisko kołtuna oraz echa ideologii sarmackiej.

2023-01-03



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Wrześniowa wiktoria. Międzywojenne zwrotnice dziejów według Ziemowita Szczerka

Eugenia Prokop-Janiec

Język: EN | Data publikacji: 30-12-2024 | Abstrakt | s. 1-15

Artykuł analizuje kontfaktualne scenariusze historyczne rozwijane w twórczości Ziemowita Szczerka. W swej prozie (publicystyka, eseistyka, reportaże, powieść) pisarz rozpatruje możliwe losy Drugiej Rzeczypospolitej po jej zwycięstwie nad Niemcami w kampanii wrześniowej 1939 roku. Podejmując narracyjną grę, w którą z jednej strony angażuje międzywojenne projekty geopolityczne, programy modernizacyjne, plany kolonialne, utopie artystyczne, myśl urbanistyczną i techniczną, z drugiej zaś współczesną wiedzę historyczną i bieżące dyskusje ideologiczne, autor rozważa, do jakiego stopnia rozwój wydarzeń przedstawianych w Rzeczpospolitej zwycięskiej i Chamie z kulą w głowie mógłby być zbieżny z procesami w epoce PRL i po roku 1989. Stawką gry, którą prowadzi, jest wskazanie ukrytej ciągłości pomiędzy okresem międzywojennym a powojniem i epoką po transformacji, a także trwałej obecności dziedzictwa at 1918–1939. Wśród czynników mogących na to wpływać wskazuje stan społeczeństwa, jego standardy moralne, mentalność, wzory cywilizacyjne. Osobnym i ważnym wątkiem jest u Szczerka projektowanie doświadczenia imperialnego i kolonialnego Polaków i namysł nad konsekwencjami, z jakimi musiałaby mierzyć się Polska, gdyby uzyskała status środkowoeuropejskiego mocarstwa.

2024-12-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

„Język polski ponad granicami” w czasie pandemii. Opis wybranych strategii komunikacyjno-edukacyjnych

Iwona Morawska , Małgorzata Latoch-Zielińska

Język: PL | Data publikacji: 21-12-2021 | Abstrakt | s. 1-16

Artykuł wyrasta z zainteresowania wypracowaniem skutecznych technik i metod wspierania osób uczących się obcych języków i kultur. Omówione w tekście strategie komunikacyjno-edukacyjne są integralną częścią projektu „Język polski ponad granicami”, którego realizacja przypadła na czas panującej pandemii. Zaistniałe utrudnienia narzuciły konieczność wypracowania alternatywnych metod i form kształcenia, między innymi z zastosowaniem nowoczesnych mediów i technologii, dzięki którym środowisko polonijne w Brazylii może poznawać i na nawo odkrywać język polski i polską kulturę. Założenia omawianego projektu egzemplifikują walory łączenia w procesie glottodydaktycznym kultury i języka dziedziczonego (a dla niektórych uczących się drugiego i/lub obcego) jako wartości sprzyjających komunikacji, integracji, samopoznaniu, tworzeniu poczucia wspólnoty oraz innym aktywnościom związanym z uczeniem się języka w działaniu, w różnych przestrzeniach, kontekstach, sytuacjach i interakcjach (mimo pandemii). W badaniach zastosowano podejście action research z jego czterema fazami: planowaniem, działaniem, obserwacjami i refleksjami. Zebrany materiał uprawnia do sformułowania wniosku, iż podejście interkulturowe w dydaktyce języków obcych i w pokrewnych jej formach kształcenia jest obecnie jedną z najtrafniejszych dróg nauczania języka polskiego jako obcego. Przedstawione rozważania wpisują się w nurt badań interdyscyplinarnych nad językiem polskim w świecie, wielojęzycznością i glottodydaktyką polonistyczną.

2021-12-21



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Niefikcyjność kryminału oraz jego potencjał glottodydaktyczny na przykładzie komedii kryminalnej „Morderstwo w hotelu Kattowitz" Marty Matyszczak

Wioletta Hajduk-Gawron

Język: PL | Data publikacji: 12-01-2024 | Abstrakt | s. 1-17

Niniejszy szkic ma charakter funkcjonalny, a jego celem nadrzędnym jest wykazanie niefikcyjności oraz potencjału glottodydaktycznego komedii kryminalnej pt. Morderstwo w hotelu Kattowitz Marty Matyszczak. We wstępie omówiono kilka publikacji traktujących o wyznacznikach genologicznych powieści kryminalnej jako gatunku reprezentującego kulturę popularną. Przedstawiono ponadto wyniki ankiety potwierdzające zainteresowanie polskim kryminałem miejskim wśród osób uczących się języka polskiego jako obcego. Efekty badania ankietowego stały się impulsem do wyboru powieści kryminalnej na materiał dydaktyczny w nauczaniu JPJO z uwagi na jej funkcję poznawczą oraz ludyczną. W kolejnej części wskazano na te aspekty kryminału, które świadczą o jego zasadnym wykorzystaniu w nauczaniu linguakulturowym. Tekst wpisuje się w obszar badań nad recepcją literatury polskiej oraz w badania z zakresu glottodydaktyki polonistycznej.

2024-01-12



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Literackie obrazy miasta w nauczaniu polonistycznym cudzoziemców

Aleksandra Achtelik

Język: PL | Data publikacji: 21-12-2021 | Abstrakt | s. 1-18

Artykuł stanowi propozycję odkrywania w pracy z cudzoziemskim odbiorcą ważkich problemów kulturowych o charakterze uniwersalnym poprzez wykorzystanie tekstu literackiego. Najnowsza historia jednej z dzielnic Krakowa – Kazimierza – staje się pretekstem do podjęcia namysłu, jak (poprzez znaczące punkty w przestrzeni miejskiej) można deszyfrować zapis o (nie)obecnej społeczności, poruszać kwestie związane z procesami rewitalizacji miejskiego krajobrazu, jednocześnie ważąc płynące z nich korzyści i zagrożenia. Analizowany w artykule literacki projekt O_Kaz. staje się w intencji autorki płaszczyzną do odkrywania historycznego zapisu/znaczenia miejsca, ma inspirować odbiorcę nie tylko do rozpoczęcia dyskursu na temat polskiej kultury i lokalnych sposobów oswajania poczucia pustki/braku, ale również zachęcać obcokrajowca do kontrastywnego ujęcia tego zagadnienia. Krakowski kwartał – jako motyw literacki – staje się inspiracją do podjęcia narracji na temat otwartości polskiego społeczeństwa wobec kulturowo Innego. Tekst wpisuje się w dyskurs poświęcony miejscu tekstu literackiego w edukacji polonistycznej cudzoziemców oraz w badania humanistyczne analizujące kwestie tożsamości w kontekście miejsca, tu: zapisu śladów (nie)obecności społeczności w urbanistycznej tkance miasta.

2021-12-21



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Literatura polska 
w komiksowych planszach

Wioletta Hajduk-Gawron

Język: PL | Data publikacji: 15-12-2020 | Abstrakt | s. 173-180

Comics as one of the texts of culture becomes a mediating element between cultures. The article attempts to answer the question whether the history of Polish literature presented in a form of a comics can influence the way in which Polish literature is regarded and enlarge its readers’ number that is very limited outside of Poland. The author of the article also attempts to study the presence of Polish literary works (mostly novels) in multiple­panel comics, both in Poland and abroad.

2020-12-15



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

„Nauczyć się sztuki przekładu”. Szkic do portretu Albrechta Lemppa (1953–2012)

Przemysław Chojnowski

Język: PL | Data publikacji: 22-01-2024 | Abstrakt | s. 1-15

Posługując się metodologią z obszaru Translator Studies, w artykule przedstawiono postać niemieckiego tłumacza i wybitnego popularyzatora literatury polskiej w Niemczech Albrechta Lemppa. Tekst ukazuje jego biografię językową (w odniesieniu do polszczyzny) i zarysowuje wizerunek translatora, wskazując na główne obszary jego działalności (polska proza końca XX i początku XXI wieku). Artykuł dowodzi, że Lempp należy do wąskiego grona osób, które lansując i tłumacząc powieści, opowiadania i eseje współczesnych polskich pisarzy, stworzył skuteczne i nowoczesne narzędzia do promowania literatury polskiej na świecie. Tekst dotyka zagadnień recepcji literackiej, kontekstów funkcjonowania literatury poza rodzimym systemem kulturowym, a zarazem jej doniosłego znaczenia w dialogu europejskim.

2024-01-22



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Od pamięci XX wieku do świadectwa współczesności. Trzydzieści lat polskiej literatury faktu we Włoszech

Dario Prola

Język: PL | Data publikacji: 30-12-2024 | Abstrakt | s. 1-17

Przedmiotem artykułu jest analiza obecności polskiej literatury faktu we Włoszech od 1990 roku z ograniczeniem się do dwóch dominujących nurtów. Z jednej strony będzie to gatunek określany po włosku mianem memorialistica: jest to obszerna kategoria, w której oprócz „pamiętnikarstwa” mieszczą się również wspomnienia, biografie, autobiografie itp. Drugim nurtem jest polski reportaż, począwszy od włoskiego odkrycia Ryszarda Kapuścińskiego ponad 30 lat temu. Właściwym celem badania nie jest wskazanie, jacy autorzy i jakie dzieła są obecne na włoskim rynku wydawniczym, ani też ustalenie hipotetycznego kanonu gatunku, lecz przede wszystkim refleksja nad „siłami” determinującymi odbiór literatury faktu we Włoszech. Nie bez znaczenia w tym kontekście jest rola, jaką odgrywają tłumacze, instytucje zapewniające finansowanie publiczne oraz strategiczne wybory domów wydawniczych, ściśle związane z horyzontem oczekiwań coraz to bardziej zglobalizowanego czytelnika włoskiego (na co wskazuje m.in. międzynarodowy fenomen popularności reportażu). Przeprowadzone analizy statystyczne pokazują, że Włoscy odbiorcy nadal widzą polską kulturę przez pryzmat wielkich i tragicznych wydarzeń XX wieku (stąd nieustanne powodzenie wśród
włoskiej publiczności gatunków autobiograficznych), przy czym mają dość ograniczoną wiedzę i raczej mgliste pojęcie o całości i złożoności polskiej historii. Ponadto badania potwierdzają międzynarodowe zjawisko stopniowej utraty zainteresowania literaturą piękną na rzecz literatury faktu, postrzeganej przez czytelników jako lektura gwarantująca rzetelny obraz wydarzeń i, tym samym, dostęp do prawdy.

2024-12-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Instytut Polski w Sofii

Galina Georgiewa , Radostina Petrowa

Język: PL | Data publikacji: 10-12-2020 | Abstrakt | s. 30-44

Polish Institute in Sofia (former Polish Cultural and Information Centre) is one of the oldest cultural institutions of this type in the Balkans and the most important centre for promotion of Polish culture in Bulgaria. For many years it has been supporting Polish­Bulgarian contacts in the field of science and culture arranging courses of Polish language for Bulgarians, cooperating with Bulgarian universities, Slavic Studies Institutes and other cultural institutions. Paper presents history of the Institute, its activities in different fields (promotion of Polish literature, music, arts, science etc.) and its contribution to relations between the two countries.

2020-12-10



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Pozycja języka polskiego i kultury polskiej w Szumenie

Racho Czawdarow

Język: PL | Data publikacji: 10-12-2020 | Abstrakt | s. 75-77

The article presents teaching of Polish language and Polish literature at Shumen University (Bulgaria) from 1975 until 2013, as well as the activities of Polish language lecturers in popularizing Polish culture: film and book presentations, lectures on Polish culture, painting and poster exhibitions, concerts.

2020-12-10



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

The Polish Language Is Not a Male-Chauvinistic Language [Język polski nie jest męskoszowinistyczny (krótka informacja o wspomaganym komputerowo badaniu nad rodzajem w języku polskim)]

Hélène Włodarczyk

Język: EN | Data publikacji: 04-01-2023 | Abstrakt | s. 1-7

W niniejszym artykule podejmuję temat rodzaju w języku polskim ze względu na fakt, że upowszechniane
w Polsce od drugiej połowy XX wieku teorie pięciu, siedmiu, a nawet dziewięciu rodzajów (w tym tzw. rodzaju męskoosobowego) sprawiają cudzoziemcom niepotrzebne trudności w poprawnym budowaniu polskich
zdań typu: Matka i dziecko nie mogli się sobą nacieszyć. Badania, jakie prowadziłam w ramach lingwistyki
interaktywnej (za pomocą języka sztucznej inteligencji Prolog oraz platformy SEMANA), wykazały, że teoria
odróżniająca kategorię rodzaju od kategorii żywotności (jak w porównawczej lingwistyce słowiańskiej) jest
bardziej ekonomiczna i daje lepsze wyniki (niż teoria dziewięciu rodzajów) tak w analizie, jak i w produkcji
wypowiedzi. Ponadto wprowadzenie do gramatyki opisowej języka polskiego rodzaju męskoosobowego zapoczątkowało debatę nad rzekomo „męskoszowinistycznym” charakterem polszczyzny, a co za tym idzie – także całej kultury polskiej. W odpowiedzi na to twierdzę, że nie można zbyt pochopnie utożsamiać kategorii gramatycznych z kategoriami kognitywnymi, zwłaszcza że w znanych mi językach europejskich odróżniających rodzaj męski od żeńskiego rodzajem nienacechowanym jest rodzaj męski (-żeński). Z tego wynika, że rodzaj męski ma dwa znaczenia – szerokie i bardziej abstrakcyjne (np. człowiek) albo wąskie, wskazujące tylko na mężczyzn (np. mężczyzna). Ostatnio jednak charakter nienacechowany rodzaju męskiego został podważony przez tzw. mowę inkluzywną. W języku polskim w liczbie mnogiej tzw. forma męskoosobowa wskazuje albo na grupę mężczyzn, albo na grupę istot, wśród których znajduje się przynajmniej jedna istota ludzka niezależnie od płci – jak w cytowanym przykładzie wypowiedzi, w której czasownik nie mogli ma tzw. formę męskoosobową, a matka (rzeczownik rodzaju żeńskiego) i dziecko (rzeczownik rodzaju nijakiego) stanowią zbiorowy podmiot, który występuje w zgodzie z formą czasownika w rodzaju męskim jako wykładnik kategorii ludzkości (a nie „męskoosobowości”). Zatem tzw. forma męskoosobowa jest użyta z nienacechowanym znaczeniem rodzaju (-feminine) oraz z nacechowanym znaczeniem formy osobowej, czy inaczej ludzkiej (+human). Z przedstawionych badań wynika, że w języku polskim kategoria rodzaju ma obecnie następujące znaczenia: męski, żeński i nijaki, a kategoria żywotności: nieżywotny (-animate), żywotny ludzki (+animate, +human) i żywotny nieudzki (+animate, -human).

2023-01-04



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Między autobiografią a bedekerem. Pisarki jako przewodniczki

Justyna Zych

Język: PL | Data publikacji: 24-05-2024 | Abstrakt | s. 1-15

Celem artykułu jest zasygnalizowanie i przeanalizowanie symptomatycznego zjawiska na polskim rynku wydawniczym, sytuującego się na pograniczu turystyki i literatury oraz odzwierciedlającego rozmaite powiązania i wzajemne inspiracje zachodzące między użytkową literaturą podróżniczą (przewodniki, spacerowniki), zaliczaną do non-fiction, a beletrystyką. Poświęcony jest on mianowicie serii bedekerów po miastach i wyspach, głównie europejskich, pt. „Podróż Nieoczywista”, ukazującej się od 2019 roku. Szczegółowej analizie poddane zostały przewodniki autorstwa trzech znanych pisarek: Grażyny Plebanek, Manueli Gretkowskiej i Katarzyny Tubylewicz. Studium koncentruje się przede wszystkim na współistnieniu w ich bedekerach i spacerownikach niefikcjonalności topografii miejskiej, autobiograficznych reminiscencji dotyczących opisywanych miejsc oraz nawiązań do fabuły utworów literackich – własnych i cudzych, których akcja rozgrywa się w tych lokalizacjach. Do przeprowadzenia analizy zastosowane zostały pojęcia i koncepcje zaczerpnięte z geopoetyki, studiów miejskich oraz gender studies. Artykuł stanowi przyczynek do zarysowania aktualnego obrazu literatury polskiej, w którym wyraźną tendencją jest przesunięcie gatunków peryferyjnych (przewodnik) w stronę literackiego centrum.

2024-05-24



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Przekłady literatury polskiej na język francuski jako próba ustalania kanonu – reinterpretacja i reintegracja w systemie literackiej kultury francuskiej

Jadwiga Warchoł

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2020 | Abstrakt | s. 167-184

The author poses the question whether Polish literary canon that has been established since Romanticism through translations into French can be used in the joint­‑creation of the canon of European literature. Methodology used by the author is based on translatological theory of polysystem by I. Even­‑Zohar: it underlines the function of the translation in the target cultural system. The conclusions concerning establishing Polish literary canon in France are based on analyzing a series of examples, using the typical for French culture idea of what is „classic” and encyclopaedic tradition of popularizing general knowledge („culture générale”). From 19^th century till the turn of 20^th and 21^st centuries the canonic Polish authors in France have become: A. Mickiewicz and C. Miłosz (in poetry), H. Sienkiewicz and W. Gombrowicz (in prose), Witkacy, Mrożek, Kantor (in drama), S. Lem (in science­‑fiction literature) and R. Kapuściński (in reportage).

2020-12-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Polski kryminał milicyjny jako literatura faktu

Alla Kozhinowa

Język: PL | Data publikacji: 12-01-2024 | Abstrakt | s. 1-14

Niniejsze opracowanie poświęcone jest wykryciu cech gatunku „literatura faktu” w powieści milicyjnej popularnej w Polsce ludowej w latach 50.–80. XX wieku. Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej części przedstawiono ogólną definicję literatury non-fiction oraz jej ujęcie w polonistyce, anglistyce i rusycystyce. Określono czas powstania tego gatunku i wskazano, że takie teksty pojawiały się już wcześniej. Za główną cechę odróżniającą literaturę faktu od nieliterackich opisów wydarzeń uznano obecność artystycznego stylu prezentacji. Zwrócono uwagę na możliwość wplatania fikcji w tkankę dzieł literatury non-fiction. Druga część opracowania stanowi analizę polskiej powieści milicyjnej dokonywaną na tle podobnych dzieł literatury sowieckiej. Mowa tutaj o głównych cechach powieści milicyjnej, a mianowicie o powiązaniu toczącej się w niej akcji z konkretnym czasem i miejscem wydarzeń. Właśnie to dokładne czasowe i przestrzenne przedstawienie rzeczywistości pozwala zaklasyfikować powieść milicyjną do literatury non-fiction, a obecność fikcji uzasadnia mistyfikację obowiązkową dla literatury detektywistyczne.

2024-01-12



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Edukacja literacka cudzoziemców w sytuacji przemian

Romuald Cudak

Język: PL | Data publikacji: 13-12-2020 | Abstrakt | s. 31-40

The article presents the most important changes in the contemporary literary criticism and the ways in which they influence thinking of Polish education among foreigners. The author concentrates above all on teaching Polish literature and culture; he begins with reflection on the very essence and aim of teaching Polish literature to foreigners, then he discusses the main problems and doubts that an educator nowadays must face. He describes also different possible models of Polish literary and cultural education designed for foreigners.

2020-12-13



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Barceloński ośrodek polonistyczny: historia znikania, nadzieje i perspektywy w kontekście reformy struktury studiów filologicznych w Hiszpanii

Agnieszka Mejnartowicz , Pau Freixa Terradas

Język: PL | Data publikacji: 04-08-2022 | Abstrakt | s. 1-17

W roku 2013 rozpoczął się proces zamykania specjalizacji polonistycznej na Uniwersytecie Barcelońskim. Tym samym kończy się ponad trzydziestoletnia historia jej istnienia na uczelni. Pierwsze lektoraty języka polskiego były przedmiotami fakultatywnymi, nauczanymi w ramach specjalizacji slawistycznej, później uzyskały status obowiązkowych w programie kształcenia obowiązującym na filologii słowiańskiej, a następnie w roku 2009 polonistyka stała się osobną specjalizacją oferowaną na kierunku języki i literatury współczesne. W naszym artykule przedstawiamy wybitnych twórców barcelońskiego ośrodka polonistycznego oraz rozwijane przez nich badania literaturoznawcze i językoznawcze. Omawiamy aktualne funkcjonowanie ośrodka na powstałym w roku 2019 „nowym” Wydziale Filologii i Komunikacji. W części końcowej referatu dzielimy się refleksjami dotyczącymi perspektyw rozwoju studiów i badań polonistycznych w kontekście reformy struktury studiów filologicznych w Hiszpanii.

2022-08-04



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Analiza semantyczno-frekwencyjna połączeń wyrazowych rzeczowników mężczyzna i kobieta z przymiotnikami prawdziwy/-a, typowy/-a, idealny/-a, przeciętny/-a, stuprocentowy/-a (na podstawie Narodowego Korpusu Języka Polskiego, wyszukiwarki korpusowej Monco PL oraz Korpusu Współczesnego Języka Polskiego)

Barbara Ścigała-Stiller

Język: PL | Data publikacji: 12-11-2025 | Abstrakt | s. 1-26

W literaturze przedmiotu sporo miejsca poświęcono analizie wizerunku mężczyzny i kobiety. Stereotypy dotyczące męskości i kobiecości stanowią pole eksploracji dla wielu dziedzin nauki – antropologii, socjologii, psychologii czy wreszcie lingwistyki. Przemiany społeczno-kulturowe wyznaczają od lat kierunki badań, wymuszając na naukowcach aktualniejsze spojrzenie na problematykę płci w języku. Niezwykle interesujące wydaje się ujęcie tej kwestii z punktu widzenia językowych sposobów mówienia o kobiecie czy mężczyźnie w zależności od tego, w jakich połączeniach wyrazowych występują badane rzeczowniki. Celem niniejszego artykułu jest analiza semantyczna i frekwencyjna połączeń wyrazowych rzeczowników mężczyzna i kobieta z przymiotnikami – prawdziwy/-a, typowy/-a, idealny/-a, przeciętny/-a, stuprocentowy/-a. Podstawę źródłową dla pozyskiwania (ekscerpcji) kolokacji stanowiły trzy korpusy: Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP), korpus monitorujący Monco PL oraz Korpus Współczesnego Języka Polskiego (KWJP). Analiza semantyczna obejmowała uporządkowanie definicji słownikowych przymiotników prawdziwy, typowy, idealny, przeciętny, stuprocentowy oraz opis zachodzących między nimi relacji semantycznych. Kolejnym krokiem było przedstawienie danych frekwencyjnych dotyczących częstości występowania omawianych połączeń wyrazowych. Perspektywa badawcza obejmuje analizę wszystkich kontekstów językowych, zgromadzenie najczęstszych kolokacji, opis językowych sposobów mówienia o kobiecie i mężczyźnie, a także odtworzenie językowego obrazu kobiety i mężczyzny. Wnioski z przeprowadzonych badań mogą wnieść wiele ciekawych ustaleń do lingwistyki kulturowej i korpusowej oraz studiów nad problematyką płci w języku.

2025-11-12



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej)

Joanna Przyklenk , Irmina Kotlarska

Język: PL | Data publikacji: 02-07-2024 | Abstrakt | s. 1-17

Artykuł wyrasta z przekonania o użyteczności kategorii dyskursu dla prezentacji przeobrażeń działań komunikacyjnych w tekstach dawnych oraz konieczności uzupełnienia lingwistycznych opisów procesu glottodydaktycznego o perspektywę diachroniczną. Opracowanie wpisuje się w polskie badania nad dyskursem o nachyleniu diachronicznym. Jego celem jest rozszerzenie siatki pojęć stosowanych do opisu procesu komunikowania się jednostek w zakresie kształtowania kompetencji w języku obcym oraz przekazywanej wiedzy na temat tego języka i jego użytkowników. Zaproponowanie innego niż glottodydaktyczny określenia do opisu praktyk komunikacyjnych w obszarze nauczania / uczenia się języków obcych wynika z przyjętej optyki diachronicznej. Obserwacja dawnych tekstów dokumentujących edukację obcojęzyczną wskazuje większy niż obecnie udział kształcenia nieformalnego. Kluczowe dla dyskursu glottodydaktycznego profesjonalizacja oraz instytucjonalizacja zaczynają dominować w XX wieku. To sprawia, że termin ten jest mniej adekwatny w odniesieniu do starszych poświadczeń opisujących przestrzeń dyskursywną kształcenia obcojęzycznego. Rozumienie wyrażenia dyskurs glottoedukacyjny zaprezentowano na tle funkcjonujących w literaturze polonistycznej taksonomii dyskursu oraz zakresów pojęciowych terminów: dydaktyka, glottodydaktyka i edukacja. Pozwoliło to ustalić, że dyskurs glottoedukacyjny mieści się w przestrzeni dyskursu edukacyjnego i jest określeniem zakresowo szerszym niż dyskurs glottodydaktyczny. Egzemplifikacją rozważań definicyjnych jest opis elementów innodyskursywnych w tekstach dyskursu glottoedukacyjnego na przykładzie źródeł ilustrujących edukację anglojęzyczną Polaków. Zaprezentowane źródła tekstowe wskazują na dużą chłonność dyskursu glottoedukacyjnego – kształtuje się on w ścisłej łączności z dyskursem instytucjonalnym i specjalistycznym, podlega wpływom ideologicznym; pełni też funkcje tożsamościowe.

2024-07-02



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Anamorfoza literatury: kobieca eseistyka jako gatunek hybrydowy na przykładzie eseju Joanny Mueller

Andrea F. De Carlo

Język: PL | Data publikacji: 17-07-2024 | Abstrakt | s. 1-12

Opierając się na najbardziej znaczącym w literaturze polskiej eseju o macierzyństwie, Powlekać rosnące. Apokryfy prenatalne (2013) pióra Joanny Mueller, autor omawia rolę, jaką w procesie autodeterminacji odgrywa kobieca eseistyka oraz jej hybrydowy charakter. Ponadto prezentuje, jak eseistyka literacka – poprzez kreowanie opowiadania, historii percypowanej przez struktury narracyjne – wpływa na indywidualne kształtowanie każdego dzieła i na osobiste doświadczenie twórcze.

2024-07-17



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Fenomen kreacyjny pogranicza: 
efekty pograniczności w biografiach twórczych, 
historii i geografii literatury

Margreta Grigorova

Język: PL | Data publikacji: 12-12-2020 | Abstrakt | s. 79-91

The article discusses Polish borderlands as a creative phenomenon. It considers their cultural and historical importance and the research that has been conducted from 1940 till today. The author uses the term „borderland“ (pogranicze) as defined by T. Bujnicki (Mechanizmy funkcjowania pogranicza kulturowego, 2006). The author explains how borderlands create important cultural situations, significant phenomena and she also proves the borderland character of Polish culture (C. Miłosz, Polskie kontrasty, 1995; Rodzinna Europa,2001; S. Bereś, Historia literatury polskiej w rozmowach, 2002).

The effects of such creativity can be observed in the history and the geography of literature as well as in the biographies of artists and the problem of their identity. These effects are found in the following issues: the role of borderland as a concept in the history of literature (regarding borderland as a „centre” in the period of Romanticism, „borderland” trend in literature); process of crossing the borders and conquering the world (exemplary biographies of the artists who come from the borderland areas); the effect of „repeated biography” Miłosz­Mickiewicz; the effects of literary self­creation.

2020-12-12



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Literacki spacer po Katowicach. Reportaż Anny Malinowskiej pt. „Od Katowic idzie słońce" w glottodydaktyce

Tomasz Gęsina

Język: PL | Data publikacji: 05-12-2023 | Abstrakt | s. 1-18

W artykule poddano analizie książkę Anny Malinowskiej pt. Od Katowic idzie słońce pod kątem jej wykorzystania w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Autorka rozpoczyna reportaż od opisu losów Kazimierza Skiby, przedostatniego sołtysa wsi Katowice, oraz podąża szlakiem jego spaceru, konfrontując dawne i obecne obrazy śląskiej miejscowości. W opracowaniu odwołano się do koncepcji spaceru jako aktu lektury Franza Hessela z uwzględnieniem geopoetyckiego procesu czytania jako praktyki przestrzennej. Współczesne Katowice są obecnie jednym z najważniejszych miast w województwie śląskim, a także ośrodkiem akademickim, do którego każdego roku przyjeżdżają studenci nie tylko z Polski, ale i z całego świata. Dlatego też w tekście przedstawiono potencjał glottodydaktyczny reportażu Malinowskiej – zaprezentowano projekt zajęć z cudzoziemcami, którzy wybrali to miasto jako miejsce studiowania. Projekt ten składa się z dwóch części – opracowania wybranych fragmentów omawianego utworu pod kątem poszczególnych sprawności językowych oraz praktycznego wykorzystania informacji o mieście podczas zajęć terenowych. Celem artykułu jest zatem ukazanie reportażu literackiego jako źródła wiedzy o miejscu zamieszkania dla studenta-cudzoziemca, dla którego praca z tego typu tekstem jest okazją nie tylko do nauki języka polskiego, lecz także do poznania miasta, w którym przyszło mu mieszkać.

2023-12-05



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Prescriptum

Anna Gawryś-Mazurkiewicz

Język: PL | Data publikacji: 30-12-2024 | Abstrakt | s. 1-3

Najnowszy numer „Postscriptum Polonistycznego” poświęcony jest problematyce dziedzictwa kulturowego, literackiego i językowego. Pierwsza część zawiera siedem artykułów w języku angielskim, będących pokłosiem konferencji „Obmyślanie Dwudziestolecia na nowo. Dziedzictwo Drugiej Rzeczpospolitej po r. 1989” (2022). Autorzy analizują dziedzictwo Drugiej Rzeczpospolitej pod kątem literatury, językoznawstwa, muzealnictwa i alternatywnych historii. Tematy obejmują m.in.: postrzeganie dwudziestolecia, feminatywy, polską kulturę popularną w Izraelu i reinterpretacje historycznych narracji. Część druga (po polsku), Varia, składająca się z dziewięciu opracowań, dotyczy recepcji polskiej literatury za granicą, tożsamości, nauczania polskiego jako obcego i sztuki. W artykułach omawiane są następujące zagadnienia: odbiór polskiej literatury faktu we Włoszech, polskość w kinie europejskim, strategie autokreacyjne artystów, wyzwania glottodydaktyczne oraz kwestie tożsamościowe.

2024-12-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Czytanie realfantastyki. Najnowsza polska proza na zajęciach dla cudzoziemców

Monika Válková Maciejewska

Język: PL | Data publikacji: 28-06-2024 | Abstrakt | s. 1-18

W artykule skupiono się na najnowszej prozie polskiej i poddano pod rozwagę kwestię, czy odniesienia w tekstach literackich do polskich realiów (pojawiające się w beletrystyce nawiązania do osób ze świata polityki, religii, kultury; do ukonkretnień przestrzennych czy urbanistycznych) w zakresie szeroko pojętej fantastyki mogą być dla cudzoziemskiego odbiorcy uchwytne. Autorka przekonuje, że dekodowanie znaczeń nie tylko jest inspirujące i ciekawe językowo (słowotwórczo, w rozwijaniu kompetencji tworzenia tekstów-opisów), lecz także staje się przyczynkiem do mediacji i otwarcia na różne formy przekazu oraz Innego. W studium przytoczono fragmenty utworów Ignacego Karpowicza (Niehalo), Marcina Kołodziejczyka (Prymityw) i Zygmunta Miłoszewskiego (Jak zawsze).

2024-06-28



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Uczenie się i nauczanie słownictwa języka polskiego 
za pomocą technologii 
informacyjno­komunikacyjnych. 
Stan realizacji projektu 
„Polish Your Polish/(Un)Polish Your Russian” na KU Leuven (Belgia)

Sandra Toffel , Kris Van Heuckelom

Język: PL | Data publikacji: 07-12-2020 | Abstrakt | s. 231-247

The article presents and evaluates lexical exercises and glottodidactic tasks presented on an educational platform Polish Your Polish – (Un)Polish Your Russian (KU Leuven, Belgia). It is based on the latest scientific literature on using digital educational materials in teaching foreign languages. The analysis proves that the value of the materials prepared at KU Leuven results above all from their authenticity, primacy of the meaning and their attractiveness. When teaching Polish vocabulary using information and communication technologies, it is far more difficult to meet the criteria of effectiveness and functionality. The authors of the article claim that open, multistage tasks, that require active processing of information and lead to a certain useful ‘final’ product can serve this purpose well.

2020-12-07



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Półka literacka 2021

Agnieszka Nęcka-Czapska

Język: PL | Data publikacji: 29-07-2022 | Abstrakt | s. 1-22

Szkic prezentuje najciekawsze lub też najbardziej doceniane przez recenzentów polskie książki prozatorskie i poetyckie opublikowane w 2021 roku. Jego celem jest swoiste podsumowanie tego, co działo się na polskim rynku wydawniczym w minionym roku. Autorka próbuje odpowiedzieć na pytania dotyczące tego, jak kształtowały się listy bestsellerów i czy pandemia koronawirusa w jakiś sposób wpłynęła na pisarzy/pisarki, poetów/poetki i wydawców, pojawiając się w ich tekstach. Zamysłem było sprawdzenie, jakiego typu literaturę piękną najchętniej wydawano i jacy twórcy cieszyli się największym zainteresowaniem recenzentów. Krótka analiza i interpretacja dziesięciu wybranych książek prozatorskich i poetyckich pokazuje również, jak o nich pisali inni komentatorzy współczesnego życia literackiego. Wybór tekstów został oparty zatem nie tyle na subiektywnych odczuciach autorki, ile przede wszystkim na recepcji. Celem szkicu stało się ponadto zaprezentowanie różnorodności publikacyjnej oraz zwrócenie uwagi na najpopularniejsze tendencje twórcze. Wśród wymienionych prozaików i poetów znaleźli się: Łukasz Barys, Wioletta Grzegorzewska, Jakub Kornhauser, Joanna Mueller, Daniel Odija, Kira Pietrek, Maciej Płaza, Andrzej Stasiuk, Antonina Tosiek, Bohdan Zadura – a zatem w większości przypadków autorzy doskonale znani polskiej publiczności czytającej, którzy ogłosili swoje nowe książki niekiedy po kilku latach milczenia. Z przygotowanego zestawienia wynika, że szczególnym uznaniem (również „zawodowych”) czytelników cieszyły się zwłaszcza te utwory, w których twórcy próbowali scalać rozbite tożsamości, powracali do traumatycznej przeszłości, usiłując uporządkować „tu i teraz”, lub dyskutowali o problemach komunikacyjnych, a także te opowieści, które określić można mianem zaangażowanych społecznie. Tekst mieści się w obrębie literaturoznawstwa i krytyki literackiej.

2022-07-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Charakterystyka zbiorów Kanadyjsko-Polskiego Instytutu Badawczego. Wybrane możliwości badawcze

Joanna Lustański

Język: PL | Data publikacji: 14-07-2022 | Abstrakt | s. 1-18

Tematem artykułu są zbiory archiwalne Kanadyjsko-Polskiego Instytutu Badawczego w Toronto, który jest jedną z niewielu organizacji stworzonych przez Polonię kanadyjską dysponujących archiwum, wydawnictwem oraz biblioteką. Celem niniejszego tekstu jest scharakteryzowanie poloników będących w posiadaniu Instytutu oraz przedstawienie technik gromadzenia i udostępniania zbiorów. Opisowi poddano różne grupy jednostek archiwalnych: zbiory mikrofilmów, skany gazet polonijnych, pamfletów i druków ulotnych, a także publikacje książkowe o tematyce związanej z polską grupą etniczną w Kanadzie: pamiętniki imigrantów, biografie i autobiografie, monografie i rejestry. Zbiory te – częściowo dostępne w wersji zdigitalizowanej – zostały rozpoznane i docenione przez nielicznych badaczy, głównie historyków i socjologów. Autorka artykułu postuluje, by stały się one przedmiotem bardziej systematycznej niż dotąd interdyscyplinarnej eksploracji naukowej.

2022-07-14



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Wzajemny transfer wiedzy językoznawstwo–glottodydaktyka w badaniach wariantywnej łączliwości składniowej w języku polskim (z uwzględnieniem perspektywy ukraińskiej)

Małgorzata Gębka-Wolak , Ałła Krawczuk

Język: PL | Data publikacji: 30-06-2025 | Abstrakt | s. 1-25

Artykuł wpisuje się w nurt badań nad związkami językoznawstwa polonistycznego z glottodydaktyką. Stanowi odpowiedź na formułowany w literaturze postulat wzmocnienia dialogu tych dyscyplin. W tekście przedstawiono najważniejsze kroki procedury badawczej opartej na idei wzajemnego transferu wiedzy językoznawstwo – glottodydaktyka w odniesieniu do składniowego poziomu opisu języka polskiego.

Transfer rozumie się jako przeniesienie z jednego kontinuum językowego na drugie określonych doświadczeń i wiedzy, dotyczących zarówno materii językowej, jak i obserwacji oraz uogólnień badawczych. Transfer odnosi się do: 1) polszczyzny ogólnej i doświadczenia badawczego na jej temat, 2) polszczyzny osób z pierwszym językiem ukraińskim i doświadczenia badawczego na jej temat. Dzięki tandemowej pracy glottodydaktyka i językoznawcy, ich twórczej wymianie myśli i doświadczeń badawczych, relacja między dyscyplinami może być dwukierunkowa. Językoznawcze koncepcje teoretyczne i opisy stanowią dla glottodydaktyki rezerwuar wiedzy przetwarzanej następnie na potrzeby nauczania. Wyniki badań prowadzonych w ramach glottodydaktyki oraz wnioski płynące z analizy procesu dydaktycznego mogą być dla językoznawstwa źródłem inspiracji do poszerzania pola badawczego, weryfikacji hipotez czy też zwiększania eksplicytności opisów zjawisk językowych.

Sposób wykorzystania omawianej koncepcji został zilustrowany na konkretnym materiale z języka polskiego i ukraińskiego. Wykazano, że badania, których impulsem są potrzeby glottodydaktyki, przynoszą wymierne korzyści nie tylko dla glottodydaktyki, lecz także dla językoznawstwa polskiego i ukraińskiego. Uzupełniają bowiem wiedzę o systemach gramatycznych dwóch języków. To z kolei pozwala zaktualizować opisy zawarte w gramatykach i opracowaniach leksykograficznych, a także przygotować adekwatne materiały dydaktyczne na potrzeby nauczania języka polskiego jako obcego.

2025-06-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Literatura podróżnicza na polonistycznych kursach literatury światowej. Propozycje dydaktyczne

Szymon Gębuś

Język: PL | Data publikacji: 30-06-2021 | Abstrakt | s. 289-306

Teksty zaliczane do literatury podróżniczej pozostają materiałem niedostatecznie wykorzystywanym w dydaktyce literatury światowej, a także w obrębie studiów polonistycznych. Niniejszy artykuł stara się wyjść naprzeciw takiemu stanowi rzeczy, formułując autorską propozycję dydaktyczną. W zamierzeniu ma ona pomóc w konstruowaniu programów przyszłych kursów literatury światowej na studiach polonistycznych. W planie genologicznym bazuje ona na wykorzystaniu szerokiej gamy zagranicznych utworów podróżopisarskich, pochodzących z różnych kręgów kulturowych i odmiennych epok historycznoliterackich oraz reprezentujących rozmaite gatunki literackie. Z kolei w planie wykonawczym jej istota dydaktyczna
bazuje na jednoczesnym i skoordynowanym wykorzystaniu dwóch nowoczesnych technik nauczania: sformułowaniu zadań o charakterze kreacyjnym oraz na postawieniu otwartych pytań o charakterze problemowym, mających sprowokować studentów do wysiłku intelektualnego. Aktywność studentów staje się dzięki temu jednym z głównych celów zajęć dydaktycznych, prowadzonych przez nauczyciela kontrolującego całość tak sprofilowanego procesu dydaktycznego. Formą nauczania najbardziej sprzyjającą realizacji tej idei dydaktycznej staje się zaś konwersatorium lub wykład konwersatoryjny, które ułatwiają efektywną, wielowektorową interakcję intelektualną i współpracę zespołową.

2021-06-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Zapach fajki. Marek Pytasz. 9 kwietnia 1953 – 2 grudnia 2021

Marian Kisiel

Język: PL | Data publikacji: 14-07-2022 | Abstrakt | s. 1-8

Szkic jest wspomnieniem o prof. Marku Pytaszu (1953–2021), badaczu literatury XX wieku, który położył wielkie zasługi dla lepszego opracowania polskiej literatury emigracyjnej. W Uniwersytecie Śląskim zainicjował powstanie syntez historycznoliterackich, słowników i antologii, co zaowocowało szerszym włączeniem się śląskich literaturoznawców w proces edukacji szkolnej i akademickiej.

2022-07-14



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Jak być ze świata? Zwrot geologiczny i polonistyka/humanistyka terenowa w szkole

Małgorzata Wójcik-Dudek

Język: PL | Data publikacji: 04-07-2023 | Abstrakt | s. 1-21

Artykuł jest poświęcony zagadnieniu humanistyki terenowej oraz możliwościom jej zastosowania w edukacji szkolnej. Autorka, nawiązując do badań prowadzonych przez Monikę Bakke, przekonuje o konieczności ponownego odczytania kanonu lektur nie tylko w kontekście humanistyki zaangażowanej, korzystając z metodologii ekokrytycznej, ale przede wszystkim odnosząc znane tytuły szkolnych lektur do zwrotu geologicznego. Taka praktyka umożliwiłaby włączenie w interpretacje tekstów literackich refleksji geologicznej, dzięki której lekcje języka polskiego otworzyłyby się na nowego, do tej pory słabo obecnego
w szkolnej polonistyce aktanta fabuł: skały i ziemię. Zaproponowane przez autorkę artykułu odczytania cyklu o Muminkach, Kordiana Juliusza Słowackiego, Doliny Issy Czesława Miłosza oraz wskazówki interpretacyjne dotyczące innych utworów pokazują, w jaki sposób refleksja geologiczna może „odczarować” tekst, bez ryzyka utraty jego literackości. Celem propozycji lektury wybranych tekstów literackich z perspektywy zwrotu geologicznego jest umożliwienie podważenia antropocentrycznych pewników oraz wypracowania nowych sposobów percepcji. Ponadto taki sposób lektury prowadziłby do odsłonięcia ideologicznych źródeł nawarstwionych oraz znaturalizowanych zasad i konwencji obowiązujących w literaturze, rzadko w szkole poddawanych krytycznemu oglądowi.

2023-07-04



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Kalifornijska flânerie w powieści Karoliny Waclawiak How to Get into the Twin Palms

Sonia Caputa

Język: EN | Data publikacji: 30-06-2021 | Abstrakt | s. 155-169

W odróżnieniu do większości powieści imigracyjnych tworzonych przez współczesne pisarki polsko-amerykańskie How to Get into the Twin Palms Karoliny Waclawiak nie koncentruje się na kwestiach dotyczących asymilacji z kulturą amerykańską, ale opisuje doświadczenia związane z etnicznym crossdressingiem. Waclawiak, przedstawicielka tzw. pokolenia półtora – polskich imigrantów z fali Solidarności lat 80., rewolucjonizuje narrację emigracyjną, ukazując losy Zosi – mieszkającej w Los Angeles Amerykanki polskiego pochodzenia, która pragnie stać się Rosjanką. Dziewczyna chciałaby otrzymać bilet wstępu do tajemniczego i pociągającego rosyjskiego klubu nocnego. Przemiana bohaterki w Anyę idzie w parze z jej eksploracją Miasta Aniołów, postmodernistycznego megalopolis neonów i sięgających po horyzont chodników. W ten sposób Zosia/Anya staje się kalifornijską flâneuse, obserwatorką miasta określanego jako najczęściej fotografowane, lecz najmniej fotogeniczne w Stanach Zjednoczonych. Głównym celem artykułu jest zbadanie kalifornijskiej flânerie ukazanej w powieści Waclawiak. Spacerując ulicami miasta, narratorka-flâneuse zastanawia się nad rodzimą (polską) kulturą, podkreśla swój status imigranckiego outsidera, zagłębia się w kwestie obcości i defamiliaryzacji. Można więc przyjąć, że sama flânerie przyczynia się do przemiany bohaterki Waclawiak.

2021-06-30



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Natura, empatia i troska. „Chłopiec z burzy" Colina Thiele’a w perspektywie humanistyki ekologicznej

Dorota Michułka

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2023 | Abstrakt | s. 1-16

Niniejszy artykuł odnosi się do zagadnień humanistyki ekologicznej. Jak wynika z analizy i interpretacji utworu, opowiadanie Chłopiec z burzy Colina Thiele’a, jako tekst reprezentatywny dla epoki postantropocenu, doskonale wpisuje się w dyskusje na temat budowania świadomości ekologicznej u młodego odbiorcy, organizuje współczesną wyobraźnię i pobudza do działania. Obecny w narracji indywidualizm uczuć nieskażonego cywilizacją dziecięcego bohatera, jego szczere, naiwne i niewinne pojmowanie świata, estetyzacja opisów przyrody i utrwalenie jej obrazów paradoksalnie gdzieś „pomiędzy” dwoma płaszczyznami odniesienia – na granicy niezwykłej potęgi, grozy, dynamizmu i siły natury oraz jej delikatności, kruchości i subtelności, a także jej „uczłowieczenia” (pelikan myśli i czuje jak człowiek) – prowokują czytelnika do swoistej „interwencji” w tekst i zachęcają do empatycznej lektury. Utwór Thiele’a, ze względu na zaangażowanie i „sprawczość” bohaterów, jak również swoistą intersubiektywną rzeczywistość polisensorycznej narracji, może budować ekocentryczną wizję świata, kształtować wartości, nawyki oraz postawy związane z proekologicznym światopoglądem zorientowanym na solidarność między różnymi formami życia, a także wpływać na tworzenie struktur pojęciowych niezbędnych do realizacji ekocentrycznej przyszłości.

2023-12-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Pozostać na Via Appia. Eseistyka Ignacego Wieniewskiego

Janusz Pasterski

Język: PL | Data publikacji: 08-11-2023 | Abstrakt | s. 1-15

Celem artykułu jest analiza twórczości eseistycznej Ignacego Wieniewskiego, tłumacza i historyka literatury,
jednego z przedstawicieli XX-wiecznej polskiej emigracji niepodległościowej w Londynie. Rozważania osnute są wokół trzech zbiorów esejów: Powrót na Via Appia (1951), Antycznym szlakiem (1964) i Kalejdoskop wspomnień (1970). Autor skupił uwagę na głównych problemach podejmowanych przez Wieniewskiego: związku kultury polskiej z kulturą europejską, kluczowej roli greckiej i rzymskiej tradycji antycznej w kształtowaniu kultury europejskiej oraz przypominaniu antycznych źródeł kultury i pierwotnego znaczenia fundamentalnych idei świata śródziemnomorskiego. W tekście zostały wyeksponowane zasadnicze argumenty eseisty świadczące o trwałości tradycji antycznej nie tylko w odniesieniu do dorobku klasycznej filozofii, sztuki i literatury, lecz także w kontekście pryncypiów łacińsko-chrześcijańskiej kultury Zachodu uformowanej dzięki takim ideom, jak: umiłowanie człowieka, przywiązanie do wolności indywidualnej, społecznej i narodowej, równość wszystkich ludzi, humanitaryzm, patriotyzm, kult praworządności jako podstawy państwa czy troska o rozwój kultury. Przeprowadzona analiza przybliża współczesnemu gronu odbiorców mało znany dorobek eseistyczny Ignacego Wieniewskiego i wskazuje jego miejsce wśród polskich twórców eseju.

2023-11-08



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Między unikalnością a uniwersalizmem: 
obraz bohaterów aborygeńskich. 
Recepcja australijskiej literatury aborygeńskiej 
w Polsce

Teresa Podemska-Abt

Język: PL | Data publikacji: 15-12-2020 | Abstrakt | s. 151-172

Being a result from the 2008/9 research into interpretation of Aboriginal literature within Polish readerships, the article explores ways in which Indigenous characters are imagined and understood by Polish readers. Also, given that literatures and their characters are usually looked throughout the readers’ schemata and memory scans, it shows the dominant ways in which the Polish readers interpret and communicate with some of those characters.

2020-12-15



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Polskie numery „Gazety Literackiej” 
(„Литературен вестник”) – 
podstawowe medium w recepcji literatury polskiej

Amelia Liczewa

Język: PL | Data publikacji: 10-12-2020 | Abstrakt | s. 79-83

The text outlines Poland’s authority from a political and cultural point of view, by focusing on the reception of Polish literature in one of Bulgaria’s most popular (and until recently, only one remaining) literary weekly, “Literaturen vestnik”. As well as offering western ideas, it also filled certain gaps by providing translations of some great Western authors, “Literaturen vestnik” pays due attention to the developments in Central Europe, and presents the creativity of Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Ryszard Kapuściński, Olga Tokarczuk, Ryszard Krynicki, Ewa Lipska, Wisława Szymborska, Andrzej Stasiuk, Magdalena Tulli. The text also gives an account of the Polish­themed issues of “Literaturen vestnik”, dedicated to some of the above­mentioned authors, as well as to feminism, the Polish NIKE literary award, the Conrad Festival in Cracow and the formation of a Polish community among Bulgarian translators and readers.

2020-12-10



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Z węgierskiej perspektywy. Olga Tokarczuk. Z Lajosem Pálfalvim rozmawia Sandra Trela

Lajos Pálfalvi , Sandra Trela

Język: PL | Data publikacji: 21-07-2020 | Abstrakt | s. 209-214

In the interview, Professor Lajos Pálfalvi, an outstanding translator of Polish literature into Hungarian and the head of the Department of Polish Studies at the Pázmány Péter Catholic University in Budapest, presents the story of his contacts with Olga Tokarczuk, starting from the 1990s when he met her personally as a promising novice. He gladly shares his vivid recollections and anecdotes related not only to the Polish Nobel Prize winner, but also to Hungarian and Polish literary life in the recent decades. He also talks about translation methodology and shares observations on the interpretation of Tokarczuk’s work.

2020-07-21



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Nauczanie języka polskiego jako obcego na Uniwersytecie w Bukareszcie. Materiały naukowe i pomoce dydaktyczne (wydane po roku 2000)

Marina Ilie

Język: PL | Data publikacji: 27-12-2024 | Abstrakt | s. 1-16

Artykuł skupia się na roli zasobów edukacyjnych w procesie nauczania i uczenia się języka polskiego przez obcokrajowców mówiących językiem niesłowiańskim. Omawiana problematyka dotyczy konieczności opracowania, rozwijania i aktualizacji materiałów dydaktycznych oraz pomocniczych, aby sprostać potrzebom rumuńskich studentów uczących się języka polskiego jako obcego (od poziomu początkującego) na trzech specjalizacjach dostępnych do wyboru w ofercie edukacyjnej Uniwersytetu w Bukareszcie. Szczególnie w szkolnictwie wyższym konieczne jest dostosowanie zasobów edukacyjnych do programów studiów oraz indywidualnych potrzeb studentów. Artykuł przedstawia syntetyczny przegląd monografii naukowych, podręczników, skryptów, zeszytów ćwiczeń i innych pomocy wykorzystywanych do nauczania języka polskiego, opracowanych przez członków Zakładu Filologii Polskiej Wydziału Języków i Literatur Obcych w Bukareszcie. Usytuowane na przecięciu dziedzin językoznawstwa ogólnego, leksykografii i dydaktyki języka obcego, materiały te ilustrują profil i dynamikę publikacji, które stanowią teoretyczne i praktyczne wsparcie dla przedmiotów takich jak: współczesny język polski, język polski (zajęcia praktyczne), frazeologia porównawcza polsko-rumuńska, słowotwórstwo polskie, terminologia lub teoria przekładu. Najnowsze rumuńskie badania i publikacje z zakresu literatury i kultury polskiej, również różnorodne i wartościowe, zasługują na osobne opracowanie.

2024-12-27



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Dwudziestolecie międzywojenne, którego nie było – alternatywne historie XX wieku w prozie Jacka Dukaja

Anna Łebkowska

Język: EN | Data publikacji: 26-02-2025 | Abstrakt | s. 1-15

W artykule postawiono pytanie, dlaczego Jacek Dukaj w  fantastyce literackiej poddał zabiegom kontrfaktycznym okres dwudziestolecia międzywojennego. W powieści Xavras Wyżryn Dukaj przedstawia pierwszą połowę XX wieku jako ciąg wydarzeń wynikający z toczącej się wciąż wojny 1920 roku, a więc jako efekt działań człowieka, z kolei w po[1]wieści Lód – świata po katastrofie tunguskiej, czyli zderzeniu meteorytu z Ziemią, a zatem jako efekt działań natury. W żadnym z utworów dwudziestolecie nie istnieje jako osobna epoka. W artykule szczególną uwagę poświęcono nowym możliwościom interpretacji kulturowo zmitologizowanych dziejów i przemian nowoczesności, możliwościom uzyskanym m.in. dzięki konwergencji historii, która w powieści niezaistniała (wydarzeń takich jak rewolucja październikowa, dwie wojny światowe) i wersji wydarzeń historycznych ukazanej w ramach świata fikcji. Skoncentrowano się na istotnych dla Dukaja pytaniach o relację między przypadkowością a nadrzędnymi prawami historii, w pierwszym rzędzie na – uzyskanych dzięki opisaniu fikcyjnych, alternatywnych światów – nowych możliwościach interpretacji teorii filozoficznych, a także relacji międzyludzkich. W rozważaniach istotny okazał się konflikt między ideami nowoczesności a przybierającym na sile totalitaryzmem. Podjęto też próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego pierwsza połowa XX wieku, a zwłaszcza dwudziestolecie międzywojenne, pozostaje w centrum zainteresowania zarówno literatury i sztuki, jak i refleksji humanistycznej.

2025-02-26



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Gatunek short stories w nauczaniu literatury światowej. Zarys idei dydaktycznej dla studiów filologicznych

Szymon Gębuś

Język: PL | Data publikacji: 21-12-2021 | Abstrakt | s. 1-22

Przyczyną powstania niniejszego artykułu jest przekonanie o konieczności zreformowania praktyki nauczania literatury światowej na studiach polonistycznych. Zgodnie z postulatami i propozycjami autora, praktyka ta powinna zostać oparta z jednej strony na nowoczesnej metodyce nauczania, z drugiej zaś na określonych zasadach dotyczących wyboru lektur kursowych. Zmiana w sferze metodycznej powinna wiązać się z położeniem nacisku na stosowanie praktyk dydaktycznych umożliwiających efektywne nabywanie przez studenta zespołu umiejętności określonych nazwą kompetencji czytelniczej, czyli przede wszystkim biegłości
w zakresie analizy i interpretacji tekstów literackich oraz w sferze szeroko pojętego rozumienia literatury. Reguły dotyczące zmiany doboru lektur wiążą się natomiast z postulatem geograficznego i historycznego rozszerzenia spektrum utworów omawianych w trakcie zajęć z literatury światowej. Ponadto, zajęcia te można wykorzystać dla dodania studentom pewnych umiejętności o charakterze uniwersalnym, przydatnych na współczesnym, także pozapolonistycznym, rynku pracy. Częściową egzemplifikację założeń stanowi zawarty w artykule przykładowy koncept dydaktyczny, oparty na wykorzystaniu tekstów literackich należących do krótkiej prozy (short story). Wybór związany jest z przekonaniem o wysokiej użyteczności właśnie tego gatunku na wykładach i zarazem z chęcią zwrócenia na niego uwagi jako na materiał do ewentualnego wykorzystania w dydaktyce tego przedmiotu.

2021-12-21



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

O policyjnej przemocy w polskiej powieści kryminalnej (i nie tylko)

Wolfgang Brylla

Język: PL | Data publikacji: 23-11-2023 | Abstrakt | s. 1-23

Przedmiotem artykułu jest tematyka (nie)przemocy w polskim kryminale w kontekście formy przedstawienia bohatera głównego – (prywatnego) detektywa względnie policjanta albo milicjanta. Diachroniczno-komparatystycznej analizie poddani zostali nie tylko bohaterowie literaccy, lecz także postaci telewizyjno-filmowe (kapitan Sowa, Halski) czy powiązane z szeroko rozumianą popkulturą (komiksowy Żbik). Klamrą łączącą, jak również punktem wyjściowym rozważań, jest twórczość Raymonda Chandlera, uznawanego za jednego z twórców tzw. czarnego kryminału. Główne pytanie brzmi: czy polski kryminał zaczerpnął amerykańskie wzorce narracyjne i na ile był w stanie przejąć sposób inscenizacji detektywa jako Zła absolutnego i potrzebnego? Za przykłady posłużą śledczy z powieści milicyjnych PRL-u, kryminałów retro (Marka Krajewskiego czy Marcina Wrońskiego) oraz współczesnych. Celem nadrzędnym przyczynku, oprócz wspomnianej analizy postaci polskiego detektywa na tle literatury kryminalnej, jest wypełnienie luki w rozwijających się badaniach nad problematyką polskojęzycznego kryminału i wskazanie na swoiste opóźnienie w reagowaniu na narracyjne trendy, którymi podąża gatunek na niwie międzynarodowej. Okazuje się bowiem, że polski kryminał przeskoczył fazę noir, co z kolei wiąże się z różnym podejściem do estetyki przemocy.

2023-11-23



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Wierzenia i obrzędy polskiej wsi ukazane brytyjskiemu odbiorcy w powieści Jerzego Pietrkiewicza „The Knotted Cord"

Katarzyna Cieplińska

Język: PL | Data publikacji: 22-11-2023 | Abstrakt | s. 1-12

The Knotted Cord – pierwsza angielska powieść polskiego pisarza emigracyjnego, Jerzego Pietrkiewicza, ukazała się w 1953 roku równolegle w Londynie i w Nowym Jorku. Książkę wydano w Polsce dopiero po 52 latach, pod tytułem Sznur z węzłami (2005). The Knotted Cord została napisana zgodnie z konwencjami współczesnej powieści brytyjskiej, co pozwoliło Pietrkiewiczowi odnieść sukces na rynku literatury angloamerykańskiej. Element egzotyki, jakim są dla brytyjskiego czytelnika barwne opisy wiejskich obrzędów, stanowi jeden z aspektów, które sprawiły, że książka stała się bliska wrażliwości odbiorcy wychowanego w kulturze anglosaskiej. Zaprezentowany przez pisarza kulturowy i społeczny obraz przedwojennej polskiej wsi ukazany jest z dużą dozą realizmu, choć w świecie przedstawionym rzeczywistość miesza się z magią, a pogańskie zabobony z religią katolicką. Dwa najważniejsze obyczaje opisane w powieści to Noc Świętojańska i obrzęd Pustej Nocy związany z pogrzebem.

2023-11-22



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Apprendre le polonais Remarques théoriques et pratiques à l’attention des étudiants et des enseignants [Uczyć (się) polskiego jako języka obcego. Uwagi teoretyczne i praktyczne dla studentów i nauczycieli]

Hélène Włodarczyk

Język: EN | Data publikacji: 12-12-2022 | Abstrakt | s. 1-12

Autorka niniejszego artykułu, rodowita Francuzka i wieloletnia wykładowczyni języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Paris-Sorbonne, postuluje, aby nauczyciel języka polskiego jako obcego na bieżąco śledził rozwój teorii lingwistyki ogólnej i wykorzystywał ją w ramach dydaktyki, ograniczając się przy tym do wdrażania wyłącznie przydatnych rozwiązań oraz zwracając szczególną uwagę na to, by uczniowie świadomie zauważali, jak podobne problemy pojawiające się w ich językach ojczystych można wytłumaczyć teoretycznie.
Ważna przesłanka prezentowanej metody brzmi następująco: nauczając jakiegokolwiek języka jako obcego, należy nieustannie uaktualniać rozstrzygnięcia konkretnych zagadnień tradycyjnych teorii lokalnych. Dzięki temu można uniknąć konfliktów wynikających z różnic między wiedzą o własnych językach narodowych a języku obcym. Dydaktyk winien zatem starać się przedstawiać przedmiotowy język w taki sposób, aby studenci, którzy nie znają jeszcze ani języka, ani też jego lokalnej – często nawet całkiem odrębnej – terminologii gramatycznej, byli w stanie wstępnie konstruować pewne wyobrażenia o nim w kontraście z innymi językami (którymi władają). Należy jednak pamiętać, że w językoznawstwie ogólnym najczęściej – niestety – nie mamy do dyspozycji wypróbowanych ogólnych pojęć i teorii (poza wyjątkami w dziedzinach takich, jak fonologia i morfologia). Elementem ostatecznym i decydującym udanego poznawania języka polskiego jako obcego pozostają zatem pasja i zaangażowanie samego uczącego się.

2022-12-12



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Strategie uwodzenia tekstem. O odpowiedzialnej lekturze literatury podczas zajęć 
na przykładzie języka polskiego jako rodzimego oraz jako języka obcego

Tamara Czerkies

Język: PL | Data publikacji: 08-12-2020 | Abstrakt | s. 27-46

The article discusses problems for native speakers and foreigners when reading literary texts during Polish language classes. Two important books are presented here (K. Koziołek, 2006; A. Janus­-Sitarz, 2009). It also refers to publications about the importance of literature in teaching and the role of the teacher (J. Kowalikowa 2004, B. Chrząstowska 1979, 2009). The author of the article also compares the theory of A. Janus­Sitarz (designed for teaching Polish as a mother tongue) with J. Spiro’s concept of 6 reading types (concerning the function of literary texts in teaching Polish as a foreign language). The author concentrates on the problem of responsible reading (as described by M.P. Markowski, 2000) and on teaching being understood as an invitation to a dialogue with text. K. Koziołek, A. Janus­-Sitarz and C. Kramsch in glottodidactics recommend this kind of dialogic approach.

2020-12-08



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Reportaż polski jako głos tych, którym głos odebrano

Orsolya Németh

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2023 | Abstrakt | s. 1-15

Reportaż literacki od dawna jest popularnym elementem polskiej sceny literackiej, ale po roku 1989 zmieniła się jego rola i forma: okazuje się głosem tych, którym głos odebrano – tę myśl możemy uznać za tezę niniejszego opracowania. Do jej ukonstytuowania oczywiście są potrzebni czytelnicy. Bez nich bowiem nikt nie usłyszy wołania tych ludzi. Istnieje interesująca i ważna metoda (jak i ewentualne różnice między metodami), jaką operują autorzy wskazanych przeze mnie książek. Warto przyjrzeć się, czy na poziomie tekstów, w tym, jak tekst jest napisany, dany reportaż jest głosem kogoś innego. Rozróżniam następujące kategorie tego typu reportaży: reportaże o ofiarach systemu, reportaże poświęcone przedstawicielom Polski B, reportaże o krajach postradzieckich, reportaże poświęcone mniejszościom. Omawiane w tekście sytuacje mogą bywać uznane za dyskryminujące, poza tym pewne stereotypy nadal występują w świadomości publicznej. Celem artykułu jest wskazanie, że współczesny polski reportaż, będąc głosem tych, którym głos odebrano, może wyjść naprzeciw dyskryminacji i stereotypom oraz odegrać istotną rolę w obalaniu określonego tabu.

2023-12-29



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Polskość na zagranicznych ekranach. Polscy aktorzy a budowanie (ponad)narodowych tożsamości w kinie europejskim

Kris Van Heuckelom

Język: PL | Data publikacji: 20-12-2024 | Abstrakt | s. 1-15

Niniejszy tekst koncentruje się na wkładzie polskich (i niepolskich) aktorów w budowanie polskości na emigracji w zagranicznych (europejskich) filmach fabularnych. Dwa zasadnicze pytania, które leżą u podstaw przeprowadzonych badań, brzmią: jacy aktorzy zostali obsadzeni w roli polskich emigrantów w europejskiej kinematografii? Jak przedstawiana na ekranie polskość tych aktorów przeplata się z innymi wyznacznikami tożsamości (takimi jak: klasa, płeć, pochodzenie etniczne, przynależność pokoleniowa, religia)? Główny nacisk jest położony na produkcje z okresu dwóch dekad (lata 90. – 2010), kiedy temat polskiej migracji zyskiwał coraz większe znaczenie w kinie europejskim. Jak wskazano na przykładzie kariery zawodowej znakomitych aktorek – Alicji Bachledy-Curuś i Agaty Buzek – ten rosnący korpus filmów redefiniuje polskość na emigracji wzdłuż dwóch linii tematycznych: romansu międzyetnicznego (jako formy europeizacji) oraz konfliktu międzypokoleniowego (jako formy antypatriarchalnego oporu). Podczas gdy drugi motyw służy rekonfiguracji polskości z pozycji konfrontacji (przeciwko ojcowskiej i patriarchalnej władzy), to pierwszy wątek robi to samo z wyraźnie pozytywnego i konstruktywnego punktu widzenia (ponieważ uosabia powrót do „europejskiej rodziny” poprzez formę ponadnarodowego pojednania).

2024-12-20



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Wisława Szymborska 
we wspomnieniach Błagi Dimitrowej

Weronika Szwedek

Język: PL | Data publikacji: 10-12-2020 | Abstrakt | s. 279-284

The most creative person in the history of Bulgarian literature is Blaga Dimitrova. This article presents her memories of the outstanding Polish poet Wisława Szymborska. Situations she recalls took place in the 50s, 60s and 70s of the 20^th century. This was a time when the Polish Nobel Prize Winner in Literature began to create her literary works. The sincere friendship between Dimitrova and Szymborska is also depicted here. It can be proved by the statement of Dimitrova's husband, Jordan Vasilev.

2020-12-10



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Miłosz dla bibliofilów

Kalina Bahneva

Język: PL | Data publikacji: 17-12-2020 | Abstrakt | s. 327-340

The article deals with a Bulgarian translation of Czesław Miłosz’s poem Child of Europe. The author of the translation, Katia Mitova, was a well­known interpreter of Polish literature and an expert in literature. The translation itself, which appeared in fifty numbered copies, forms a separate bibliophile edition (the illustrator of the volume was Jan Libenstein). The article discusses the aspects connected with the elitism of the edition in the context of interesting Bulgarian bibliophile tradition observed in the interwar period, but also in connection with ambiguous and difficult to understand concepts found in the poem written by the Polish Noble Prize Laureate. The author of the article focuses on the very concept of Europe as it appears in the poem and its connotations to the essence of human intelligence and cognition. Additionally, the article presents various aspects of irony regarded as a form of speech, important not only in the process of appropriate comprehension of this poetic work. In translation, it also helps to attain the correct interpretation of the ideological and artistic contents of the poem.

2020-12-17



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Normy wstępne w bezpośrednim przekładzie literatury polskiej na europejski portugalski w latach 1985–2010

Teresa Fernandes-Swiatkiewicz

Język: PL | Data publikacji: 01-09-2020 | Abstrakt | s. 69-84

The present study falls within the scope of research dedicated to external history of literary translation and applies the framework designed by Gideon Toury (1995/2012), which has a historical, empirical, descriptive and explanatory character. It reconstructs preliminary norms in direct Polish-European Portuguese literary translation in the period between 1985 and 2010, by investigating (1) the nature of translation policy in Portugal concerning Polish literature, and (2) the reasons for choosing a direct translation of Polish literature into European Portuguese. Following the latest trends, special attention is given to the translators’ biography since translators are bridge-builders between cultures.

2020-09-01



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Podróż między dwoma językami O pracy nad przekładem tekstów Olgi Tokarczuk z Esterą Czoj – tłumaczką literatury polskiej na język koreański – rozmawia Wioletta Hajduk-Gawron

Sungeun Choi , Wioletta Hajduk-Gawron

Język: PL | Data publikacji: 21-07-2020 | Abstrakt | s. 177-196

The interview is dedicated to translations of Olga Tokarczuk’s texts into Korean. Korean translator Estera Czoj shares the inside story on her work on the Nobel Prize winner’s books, recalls fragments of novels that turned out to be real translation challenges, her first meeting with Olga Tokarczuk, and the writer’s visit to South Korea. The interview also addresses the aspect of the publishing strategies of Korean publishing houses, as well as the reception of Polish literature in South Korea.

2020-07-21



Czasopismo: Postscriptum Polonistyczne

Australia w literaturze polskiej

Magdalena Bąk

Język: PL | Data publikacji: 16-12-2020 | Abstrakt | s. 225-239

Australia has never became a popular topic in Polish literature. However, it was present in Polish writings since the Age of Enlightenment. The aim of the text is to analyse different ways in which Australian motifs were used in different literary works.

2020-12-16