Przegląd Rusycystyczny

Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 4 CAŁY NUMER

PIOTR FAST — 2024-12-15

Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 4 całość

Przegląd Rusycystyczny 24/4 tytuł

PIOTR FAST — 2024-12-15

Przegląd Rusycystyczny 24/4 tytuł

Przegląd Rusycystyczny 24/4 redakcyjna

PIOTR FAST — 2024-12-15

Przegląd Rusycystyczny 24/4 redakcyjna

Przegląd Rusycystyczny 24/4 spis

PIOTR FAST — 2024-12-15

Przegląd Rusycystyczny 24/4 spis

Cum tacent, clamant. O relacjach małżeńskich w "Łagodnej" Fiodora Dostojewskiego

Anna Humeniuk — 2024-12-15

Niniejszy artykuł ma na celu nakreślenie specyfiki relacji łączących tytułową bohaterkę Łagodnej Fiodora Dostojewskiego i jej męża. Kluczowym aspektem, mającym decydujący wpływ na rozwój wydarzeń, okazuje się milczenie bohaterów. Początkowo wykorzystywane jako narzędzie pedagogiczne w celu reedukacji żony, z czasem staje się podstawowym środkiem komunikacji obojga. W niniejszym artykule eksponujemy jego binarny potencjał: nośność komunikacyjną przy jednoczesnym wpływie na eskalację wzajemnej obcości. Poddając analizie postać męża bohaterki, dochodzimy do wniosku, że jego walka o władzę w związku, labilność emocjonalna, ucieczkowe zachowania, a także bunt małżonki miały decydujący wpływ na charakter ich małżeństwa i jego nieszczęśliwy finał.

Spalić wszechświat. Wczesna publicystyka Andrieja Płatonowa

Michał Milczarek — 2024-12-15

Tekst analizuje wczesną publicystykę („okres woroneski” 1919–1926) rosyjskiego pisarza Andrieja Płatonowa (1899–1951). Zawiera ona utopię filozoficzną i społeczną o maksymalistycznym charakterze, zgodnie z którą nowa radziecka era doprowadzi ludzkość do absolutnej pełni i nieśmiertelności. Głosi też konieczność przekształcenia całego bytu oraz człowieka, wzywa do zniszczenia wszechświata i dokonania ludobójstwa. Twierdzę, że kluczowym słowem używanym przez Płatonowa jest „ogień” i śledzę jego wewnętrzną logikę. Próbuję pokazać, że utopia jest ontologicznie autodestrukcyjna, a Płatonow będzie musiał zmagać się z jej konsekwencjami w swoich późniejszych utworach.

Gajto Gazdanow o Nikołaju Gogolu: dwa teksty, dwie wizje, jeden finał

GRZEGORZ MICHAŁ OJCEWICZ — 2024-12-15

Autor analizuje dwa artykuły Gajto Gazdanowa (1903–1971), w których podjął się on oceny życia i twórczości Nikołaja Gogola (1809–1852). Pierwszy tekst został napisany w 1929, a drugi — w 1960 roku. Dzieli je więc 31-letnia przestrzeń, która stworzyła niejedną okazję dla rosyjskiego emigranta pierwszej fali, by spojrzeć na biografię autora Martwych dusz z odmiennych perspektyw. O ile w artykule z 1929 roku Gazdanow akcentował fantastyczność sztuki słownej Gogola jako cechy wielce oryginalnej i odróżniającej go zasadniczo od pisarzy zajmujących się tematem społecznym, jak np. Victor Hugo (1802–1885), Émile Zola (1840–1902), Nikołaj Niekrasow (1821–1878) czy Iwan Turgieniew (1818–1883), o tyle w eseju z 1960 roku twórca Nocnych dróg wyeksponował egzystencjalne podejście w interpretacji dzieł Gogola i podkreślił występowanie wielu istotnych sprzeczności w nim samym jako człowieku oraz w jego dziełach, w których w ostatnim okresie życia do głosu dochodziła dydaktyka i nastawienie prorockie, uwidocznione szczególnie w Wybranych fragmentach korespondencji z przyjaciółmi (1847). Gazdanow zanegował wtedy sens i wartość tego typu pouczająco-mentorskich praktyk Gogola, ale sam u schyłku twórczości również zaczął pisać utwory, w których pojawiło się edukacyjno-naprawcze przesłanie literatury. Badacz zaznacza, że egzystencjalny punkt widzenia Gazdanowa na postać Gogola łączy go bardzo z Wasilijem Rozanowem (1856–1919) i Lwem Szestowem (1866–1938), co z jednej strony odczuwalnie osłabia oryginalność koncepcji autora Widma Aleksandra Wolfa, lecz z drugiej wpisuje na trwałe jego pogląd w najlepszą rosyjską tradycję egzystencjalnego podejścia do sztuki słownej.

Pierwiastki transgresyjne w prozie Ludmiły Ulickiej na przykładzie opowiadań "Подружки", "Алиса покупает смерть" i "Иностранка" z cyklu "Тело души"

Joanna Renata Tarkowska — 2024-12-15

Pierwiastki transgresyjne w prozie Ludmiły Ulickiej na przykładzie opowiadań Подружки, Алиса покупает смерть i Иностранка z cyklu Тело души

Koncept duszy i ciała, zakładający świętość ostatniego również w jego aspekcie erotycznym i fizjologicznym burzy dotychczasowe wyobrażenia o dualistycznym charakterze ludzkiego „ja”. Ukonkretniający się w ciele byt idealny, zdaniem Ulickiej, nadaje ostatniemu status tego, co niezbędne i stałe w odwiecznym kręgu życia i śmierci, czyniąc go pierwiastkiem miłości i dobra. Stąd cielesność, ziemskość i śmiertelność stanowią egzystencjalną jedność w „tańcu istnienia” predystynowanych ku temu bohaterek. Owych, jak postaramy się wykazać „ciał duszy”, żywych i martwych, których cielesna, transgresyjna „duchowość” będzie stanowi zasadniczy obiekt i cel analizy w niniejszym opracowaniu, uwzględniającej właściwe rosyjskiej postmodernistce strategie kobiecości i typowe elementy poetyki.

Jak staramy się wykazać, natura „świętości” kobiety w tekstach autorki Медеи и ее детей paradoksalnie jednoczy w sobie sacrum i profanum. Wyższe to to , co budzi przerażenie, uznanie i adorację, to zakaz implikujący transgresywne erotyczne uniesienia, nieustanny wyuzdany taniec życia i śmierci, skrywający na dnie wszelką obawę i strach, zrodzone ze świadomości własnej śmiertelności = nieciągłości. Stąd żądza jej pokonania osnuta na gwałceniu wszelkich praw, na pokonaniu wstydu, na uzewnętrznieniu słabości, choroby, niedoskonałości, zezwierzęcenia, seksualności i fizjologizmu, które w obfitości odnajdujemy na kartach opowiadań Ludmiły Ulickiej.

Feministyczne "Dziewczynki bez ubrań" Marii Stiepanowej w polskich tłumaczeniach

Justyna Pisarska — 2024-12-15

Celem artykułu jest omówienie dwóch polskich przekładów wiersza Девочки без одежды (2019) wybitnej rosyjskiej poetki Marii Stiepanowej. Autorem pierwszego jest Krzysztof D. Szatrawski, autorką drugiego Katarzyna Roman-Rawska. Podstawą teoretyczną dla przeprowadzonej analizy translatologicznej jest założenie Edwarda Balcerzana, zgodnie z którym „translatorskie obcowanie z tekstem literackim poddaje się tej samej refleksji metodologicznej, jaka towarzyszy wysiłkom literaturoznawczym”. Zatem wspomniane przekłady zostaną poddane refleksji z punktu widzenia strukturalizmu, hermeneutyki i dekonstrukcjonizmu. Przy tej okazji wiersz Stiepanowej zostanie omówiony z perspektywy krytyki feministycznej.

Czescy pisarze i pisarki w reakcji na wybuch wojny w Ukrainie

Anna Car — 2024-12-15

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie trzech odpowiedzi czeskich pisarzy na wybuch wojny w Ukrainie 24 lutego 2022 roku. Pierwszą z nich jest podcast zatytułowany „Fragmenty: Rosyjska inwazja na Ukrainę oczami czeskich pisarzy”, który powstał z inicjatywy Czeskiego Radia Plus. Uczestniczyło w nim dziesięciu autorów: Milan Uhde, Marie Iljašenko, Kateřina Tučková, Petra Hůlová, Emil Hakl, Anna Beata Háblová, Petra Dvořáková, Ondřej Macl, Jakuba Katalpa i Lenka Elbe, z którymi przeprowadzono wywiady od 24 marca do 13 kwietnia 2022 roku. Następnie polecono pisarzom przygotowanie krótkiego tekstu prozatorskiego. Książka o tym samym tytule co podcast została wydana po zakończeniu audycji, wiernie rejestrując cały jej przebieg. Kolejnym świadectwem literackiego zaangażowania w wojnę w Ukrainie jest książka „Nie poddamy się: Zbiór opowiadań dla walczącej Ukrainy”. Inspiracją do jej powstania była dyskusja na Twitterze. W rezultacie 16 czeskich pisarzy zdecydowało się opublikować zbiór swoich tekstów prozatorskich, aby okazać swoje poparcie dla Ukrainy, która została brutalnie zaatakowana przez Rosję. „Liliputin: Opowiadania wojenne” to trzecie i ostatnie przedsięwzięcie literackie w pierwszym roku wojny w Ukrainie - jego autorem jest znany współczesny czeski pisarz Jan Němec.

Leksykalne formacje hybrydalne funkcjonujące w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców z ośrodka suwalsko-augustowskiego

Dorota Angelika Paśko-Koneczniak — 2024-12-15

Staroobrzędowcy zamieszkują północno-wschodnią część Polski, a ich największe skupisko znajduje się w ośrodku suwalsko-augustowskim. Najbardziej zwarte wsie staroobrzędowe to Gabowe Grądy i Bór, pozostali mieszkają w miastach Augustów, Suwałki, Sejny, a po kilka rodzin mieszka na wsiach. Rosyjska gwara staroobrzędowców jest gwarą wyspową i nie ma terytorialnego kontaktu ze swym językiem ogólnonarodowym. W gwarze zachowały się liczne pskowskie cechy dialektalne, np. silnie jakanie, formy stopnia wyższego z sufiksem -oše, zbieżność form celownika i narzędnika liczby mnogiej rzeczowników i inne. Gwara podlega silnemu wpływowi ze strony języka polskiego na wszystkich poziomach. Wpływ polszczyzny jest szczególnie widoczny w leksyce, frazeologii, składni i fonetyce. Zapożyczenia z języka polskiego podlegają adaptacji fonetycznej, morfologicznej, słowotwórczej i akcentuacyjnej. Oprócz zapożyczeń w gwarze funkcjonują również kalki językowe i formacje hybrydalne. Przez formację hybrydalną rozumiana jest jednostka leksykalna, powstała w wyniku połączenia się jednostek różnojęzycznych, tzn. leksemu należącego do rosyjskiej gwary i leksemu należącego do języka polskiego (w odmianie gwarowej bądź literackiej).

Wybór języka i zmiany w zachowaniach językowych: badanie dwujęzycznych Ukraińców w czasie wojny

Paweł Levchuk — 2024-12-15

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wyników badania na temat zmian, które warto wprowadzić, aby kształcenie filologiczne było bardziej efektywne i satysfakcjonujące. Podjęta została próba odpowiedzi na pytania: 1) jakie sugestie formułują nauczyciele i studenci odnośnie do potrzebnych zmian w kształceniu filologicznym? 2) czy oczekiwania tych dwóch grup respondentów są zbieżne? W celu odpowiedzi na postawione pytania przeprowadzone zostało badanie jakościowe, a techniką zbierania danych były wywiady fokusowe. W dwóch oddzielnych wywiadach udział wzięli wykładowcy (6 osób) i studenci filologii rosyjskiej (6 osób). Wyniki badania pokazały, że sugerowane przez obie grupy respondentów zmiany są zbieżne jedynie w kilku obszarach i dodatkowo są w różny sposób interpretowane. Omówione zostały sugestie dotyczące zmian w klasie i poza nią.

Elementy nowomowy w wypowiedziach Władimira Putina o konflikcie na Ukrainie: etykietki

Michał Jankowicz — 2024-12-15

Artykuł poświęcony jest elementom nowomowy obecnym w wypowiedziach Władimira Putina. Materiał do analizy stanowiły wystąpienia Prezydenta Federacji Rosyjskiej poświęcone konfliktowi na Ukrainie na początku jego dwóch faz – wojny hybrydowej (2014) i wojny konwencjonalnej (2022). Celem artykułu jest identyfikacja i opisanie roli słów etykietek, które stanowią jeden z najważniejszych elementów współczesnej nowomowy władz rosyjskich. W artykule scharakteryzowano toposy, na których opierają się stosowane przez Putina wartościujące nominacje wroga, wpisujące się w opozycję „swój – obcy”. Badanie słów etykietek w tekstach przeprowadzono metodą analizy treści oraz analizy leksykalno-semantycznej. Wyniki opracowania pokazują, że w porównaniu z wystąpieniami Putina z początku konfliktu w Donbasie (2014 r.), w przemówieniu z 2022 roku doszło do rozszerzenia kategorii wroga, która zaczęła obejmować poza stroną ukraińską także władze USA, Europy Zachodniej oraz przeciwników wewnętrznych.

Pragmalingwistyczny model analizy tekstu z uwzględnieniem mówiącego

Alena Kalechyts — 2024-12-15

Artykuł analizuje problem badania tekstu z perspektywy triangulacji jako nowatorskiego, integracyjnego podejścia. Głównym celem pracy jest uogólnienie i usystematyzowanie współczesnego spojrzenia na tekst i dyskurs, uwzględniając różne podejścia, z zamiarem opracowania pragmalingwistycznego modelu badania tekstu, który można zastosować w procesie analizy tekstu. We wstępie opisano rozwój współczesnego językoznawstwa oraz niektóre kierunki badań nad tekstem, a także przedstawiono metodologię badawczą. Pierwsza część publikacji poświęcona jest rozważaniom nad rozwojem poszczególnych modeli tekstu. Druga część prezentuje charakterystykę proponowanego pragmalingwistycznego modelu badania tekstu w odniesieniu do kategorii adresata oraz zawiera konkretny przykład analizy mediatekstu. W zakończeniu opisano główne komponenty badania, które proponuje się włączyć do pragmalingwistycznego modelu analizy tekstu.

Jakie zmiany warto wprowadzić na filologii rosyjskiej? (perspektywa wykładowców i studentów)

Marzanna Karolczuk — 2024-12-15

Trzy stylistyczne wydarzenia w programie szkolnym (Griboiedow, Puszkin, Lermontow)

Eduard Shcherbenko — 2024-12-15

Artykuł poświęcony jest analizie trzech dzieł literatury klasycznej, które przez dekady były częścią programów nauczania i stanowiły temat szkolnych wypracowań (w tym dotyczących „zbędnego człowieka”). Ich powszechna interpretacja zazwyczaj pomija komiczny element, który wydaje się niezbędny dla zamysłu autora. Takie pominięcie można wytłumaczyć utrzymującym się wpływem pierwszej interpretacji tych tekstów przez współczesnych odbiorców w kontekście współczesnych "sensacji".

Sergej Skorvid: České etnojazykové ostrovy v Rusku na počátku 21. století, seria: Studie (Národohospodářský ústav Josefa Hlávky) 4/2024, Nadace Nadání J., M. a Z. Hlávkových, Praha 2024, 170 s.

Michał Głuszkowski — 2024-12-15

Monografia Siergieja Skorwida České etnojazykové ostrovy v Rusku na počátku 21. století (Praga 2024) poświęcona jest słabo zbadanym czeskim wspólnotom na terenie Rosji, na Kaukazie Północnym i Syberii Zachodniej. Społeczności te zachowały czeskie gwary z regionów ich pochodzenia, które przez kilka pokoleń uległy rosyjskim i wschodniosłowiańskim wpływom.

Przegląd Rusycystyczny 24/4 noty

PIOTR FAST — 2024-12-15

Przegląd Rusycystyczny 24/4 noty