Referendum w Zjednoczonym Królestwie zorganizowane 23 czerwca 2016 roku, a następnie brexit formalnie przeprowadzony na początku 2020 roku i sfinalizowany po upłynięciu okresu przejściowego z początkiem 2021 roku wpływają znacząco na status granicy na wyspie Irlandia. Po opuszczeniu przez Zjednoczone Królestwo Unii Europejskiej granica oddzielająca Republikę Irlandii od Irlandii Północnej stała się także granicą Unii Europejskiej. Nawet jeśli z dnia na dzień  życie mieszkańców Irlandii korzystających z przejść granicznych nie zmieniło się diametralnie, to powolne, dalekosiężne zmiany zachodzą w samej świadomości Irlandczyków i Brytyjczyków, a także w uwarunkowaniach ekonomicznych i perspektywach społeczno-politycznych po obu stronach nowej/starej granicy. Spojrzenie na jej historię oraz kontekst kulturowy i geopolityczny, jaki proponuje niniejszy esej, opiera się na badaniach z obszaru border studies. Poszerzenie eseju o wybrane aspekty badań nad pamięcią kulturową pozwala na ukazanie interesów i aspiracji mieszkańców terenów przygranicznych, którzy oparcie znajdują we własnej tradycji kulturowej i dyskursach literackich. Celem tego artykułu jest ukazanie wielowymiarowości takiego pojęcia jak granica w okolicznościach zdefiniowanych przez wyniki brytyjskiego referendum z 2016 roku. Optyka i retoryka mocarstwowa, tak chętnie stosowania przez rządzących Zjednoczonym Królestwem konserwatystów, na czele z Borisem Johnsonem, nie uwzględnia wymiaru lokalnego, regionalnego i mniejszościowego. W przypadku najbardziej poszkodowanych mieszkańców Irlandii Północnej (obok Szkocji) status niepogodzonej z opuszczeniem Unii Europejskiej mniejszości paradoksalnie przysługuje 56% głosujących w referendum dorosłych obywateli tego regionu. 

In today’s Central Europe ethnolinguistic nationalism is the region’s standard normative ideology of statehood creation, legitimation and maintenance. This ideology proposes that in spatial terms, the area of the use of national language X should overlap with the territory of nation-state X, in which all members of nation X should reside. In terms of cultural policy, this means that only works written by “indubitable” members of nation X in language X can be seen as belonging to culture X. This self-limiting pattern of ethnolinguistic “purity” (homogeneity) excluded from 20th century Polish literature much of traditional Polish-Lithuanian culture and numerous authors writing in other post-Polish-Lithuanian languages than Polish. Democratization that followed the fall of communism in 1989 partly transcended this ethnolinguistic exclusion, but the old national policy has been back since 2015.

Szkic jest poświęcony amerykańskiemu nurtowi awangardowemu New Narrative, powstałemu w latach siedemdziesiątych XX wieku, oraz strategiom poetyckim towarzyszącym jego społeczno-politycznemu zaangażowaniu w sytuację mniejszości seksualnych. Autorka szkicu przedstawia twórczość trzech postaci z nim związanych: Eileen Myles, Magdaleny Zurawski i CA Conrada, których utwory i działania artystyczne skupiają się na problematyce obywatelstwa i suwerenności osób LGBTQ+ żyjących w USA. Proponuje analizę dorobku tych twórców w kontekście refleksji filozoficznej Achillego Mbembe dotyczącej nekropolityki, która rozwijana jest obecnie na gruncie amerykańskim także w odniesieniu do osób queer i praktyk queerowych. 

Pojęcie „literatury mniejsze” stworzone przez Deleuze’a i Guattariego znajduje zastosowanie w studium nad współczesnym piśmiennictwem regionu śródziemnomorskiego. Autorka łączy termin „literatury mniejsze” z pojęciem transkultury. Na podstawie egzemplifikacji z tekstów takich pisarzy, jak Juan Goytisolo, Driss Chraïbi, Edmond Amran El Maleh, Najat El Hachmi czy Fouad Laroui, stara się ukazać, w jaki sposób literatura tworzona przez migrujące mniejszości wprowadza wymiar synergii w świecie naznaczonym przez międzykulturowe napięcia i tworzy nową wspólnotowość jednostek radykalnie dekonstruujących swoją tożsamość.

W artykule przedstawiono narracyjne strategie oporu literatury postkolonialnej w kontekście stworzonego przez Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego pojęcia literatury mniejszej. Przedmiotem rozważań jest też pytanie o łączliwość Deleuzjańskiej myśli z problemami teorii postkolonialnej. Na to pytanie odpowiedzi udzielone zostały między innymi w książce Deleuze and the Postcolonial pod redakcją Simone Bignall i Paula Pattona. Mniejszościowe użycie języka omówiono również w związku z rozważaniami Jacques’a Derridy na temat przywłaszczania cudzej mowy i jednojęzyczności. Celem szkicu jest refleksja nad tym, dlaczego literatura postkolonialna może być ujmowana jako „mniejsza” w znaczeniu zaproponowanym przez Deleuze’a i Guattariego oraz jak wykorzystuje potencjał języka do manifestowania doświadczenia i tożsamości podporządkowanych. 

Tematem artykułu jest sytuacja literatury tworzonej w Hiszpanii w języku mniejszościowym, katalońskim, i ocena szans, jakie literatura w tym języku miała na pokonanie stereotypu literatury peryferyjnej, a także recepcja tej literatury przedstawiona z perspektywy synchronicznej, współczesnej Àngelowi Guimerze, w Katalonii, w Hiszpanii i za granicą, a następnie w perspektywie diachronicznej – przełomu XX i XXI wieku. Pretekstem do poruszenia tego tematu stało się wielokrotne podejmowanie przez rodaków katalońskiego dramaturga Àngela Guimery prób (ostatecznie nieudanych) zarekomendowania go do Literackiej Nagrody Nobla. 

Krótka proza Gherasima Luki, jednego z czołowych przedstawieli rumuńskiego surrealizmu lat czterdziestych XX wieku, która świadczy o zainteresowaniu autora okultyzmem i psychoanalizą z jednej strony, teorią obiektu surrealistycznego z drugiej. Utwór jest świadectwem zestawienia poetyki „doktrynalnego” surrealizmu ze ściśle autobiograficznym, opartym na osobistym doświadczeniu, zapisem.

Krótka proza Gherasima Luki, jednego z czołowych przedstawieli rumuńskiego surrealizmu lat czterdziestych XX wieku, która świadczy o zainteresowaniu autora okultyzmem i psychoanalizą z jednej strony, teorią obiektu surrealistycznego z drugiej. Utwór jest świadectwem zestawienia poetyki „doktrynalnego” surrealizmu ze ściśle autobiograficznym, opartym na osobistym doświadczeniu, zapisem.

Jeden z głównych tematów rozmowy Marty Baron-Milian i Piotra Bogaleckiego z Jakubem Kornhauserem, tłumaczem prozy Gherasima Luki z języka rumuńskiego i francuskiego, badaczem i popularyzatorem jego twórczości, stanowi próba usytuowania dwujęzycznej twórczości autora Biernego wampira w obszarze literatury rumuńskiej i francuskiej oraz na mapie praktyk awangardowych, ze szczególnym uwzględnieniem historii surrealizmu. Poruszona w rozmowie problematyka ogniskuje się wokół zagadnień związanych z działaniem historii w tekstach Luki, ich politycznym charakterem, a podjęte tu interpretacje zmierzają do prób uchwycenia twórczości tego artysty między innymi przez pryzmat figury marana, ekonomicznych metafor czy jąkania, stanowiącego osobliwą właściwość języka zarówno prozy, jak i poezji Gherasima Luki.

Artykuł stanowi próbę zaprezentowania „teorii miłości” rumuńskiego artysty Gherasima Luki i wpisania jej w szerszy kontekst teoretycznoliterackich rozważań o przyjemności pisania/czytania. Z jednej strony prozy Luki zostają przeanalizowane pod kątem tematyzacji miłości i jej konceptualnego rozpracowywania: miłość – zdaniem pisarza – należy bowiem traktować jako najwyższy akt transgresji, aktywność rewolucyjną, pozwalającą na obnażenie mistyfikacji projektów tożsamościowych. Z drugiej strony miłość wpływa na kształt kompozycyjny i stylistyczny poematów Luki – formuje ich bujność i „rozwiązłość”, uzasadnia ekscentryczność składni oraz bogactwo słownictwa. Teoria miłości skupia zatem niczym w soczewce istotne problemy awangardowych poszukiwań Luki – pozwala budować świat labilny i ontologicznie niepewny, w którym relacje międzyludzkie, a także międzyobiektalne ulegają nieustannym przeobrażeniom, a język poetycki zostaje poddany próbie permanentnego eksperymentowania.

Artykuł poświęcony jest analizie pojęcia obiektu obiektywnie ofiarowanego (OOO), które stanowi ważne zagadnienie w twórczości Gherasima Luki. W pomyślanym jako manifest OOO wprowadzeniu do Biernego wampira, najsłynniejszej prozy Luki z lat czterdziestych XX wieku, narrator przedstawia towarzyską grę polegającą na konstruowaniu kolażowych obiektów. Obiekty te uzyskują w akcie ofiarowania ich konkretnym osobom nadnaturalne moce i jako fetysze przejmują kontrolę nad pragnieniami podmiotu. Pojęcie OOO omawiane jest w artykule w powiązaniu z teorią Hartmuta Böhmego, który określa obiekty-fetysze mianem niedostępnych i ambiwalentnych (są one bowiem jednocześnie pożądane i pożądliwe). Konceptem OOO Luca zaświadcza o wiodącej roli obiektów w myśli i praktyce twórczej rumuńskich surrealistów. 

Głównym celem artykułu jest otwarcie dyskusji na temat literackich i okołoliterackich wątków twórczości górnośląskich artystów – Antoniego Halora i Zygmunta Stuchlika. Bohaterowie szkicu należą do katowickiego środowiska neoawangardowego, zrzeszonego wokół grupy Oneiron, której właściwy czas aktywności przypada na przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. Autorka analizuje relacje, łączące tekstowe i wizualne wątki dorobku obu twórców. Artykuł składa się z dwu części: pierwsza zawiera wstępne rozpoznanie Kopertografiki Halora, będącej prekursorskim przejawem sztuki poczty w kraju, a także krótką analizę kilku tłumaczeń autora, wydawanych w pojedynczych egzemplarzach, w formie książek artystycznych. Druga część tekstu poświęcona została Stuchlikowi i analizie jego onirycznych małych próz oraz wiersza, pozostającego dotąd w zbiorach archiwalnych.

W artykule przedstawiono analizę wybranych metafor stosowanych przez Krzysztofa Uniłowskiego w jego dyskursie krytycznoliterackim. Punktem wyjścia badania jest założenie, że metafory używane są przez krytyków jako strategia komunikacyjna. Treści tekstów krytycznoliterackich Krzysztofa Uniłowskiego zostały poddane analizie opartej na przesłankach kognitywistycznych, uwzględniającej semiologię oraz performatywny wymiar metafor. Pierwszym przykładem metafory jest obraz „przepaści PRL-u” ujmowany w terminach geograficzno-topologicznych. Drugim przykładem jest „reguła przełamania”, ukazująca literaturę modernizmu w odniesieniu do prawa naturalnego. Następnie analizowany jest memetyczny aspekt metafor. Zabieg ten umożliwił Uniłowskiemu zapożyczenie instrukcji z innej dziedziny naukowej na potrzeby rozwiązania problemu reguły modernizmu – do literaturoznawstwa przeniesiona została terminologia matematyczna. Autorka artykułu zmierza do konkluzji o interdyscyplinarnym charakterze krytyki, umiejscowionej pomiędzy literaturą, nauką i publicystyką. Taka pozycja dyskursu krytycznego wymaga od niego przeprowadzania badań w formie publicznej prezentacji wywodu z pomocą odpowiednich zabiegów językowych.