Wyniki wyszukiwania

Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Polonistyczne studia nauczycielskie z przyszłością

Anna Janus-Sitarz , Maria Kwiatkowska-Ratajczak , Grażyna B. Tomaszewska , Magdalena Trysińska , Bernadeta Niesporek-Szamburska , Krzysztof Biedrzycki

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2023 | Abstrakt | s. 1-46

Na opracowanie składają się teksty sześciorga autorów. Dotyczy ono różnorodnych wymiarów nowej wizji polonistycznych studiów nauczycielskich, kwestie te zostały wypracowane podczas Konferencji Programowej „Ku Nowej Polonistyce” (Katowice, 17–18.04.2023). Wypowiedzi oscylują wokół diagnozy potrzeb i próby określenia wyznaczników dobrych studiów polonistycznych. Autorzy podkreślają, że dydaktyka polonistyczna ma od lat charakter interdyscyplinarny, to subdyscyplina istniejąca „pomiędzy” (literaturoznawstwem i językoznawstwem, pedagogiką i psychologią, filozofią i socjologią, uniwersytetem i szkołą, teorią i praktyką). Wskazują także na zależności między praktykowaniem różnych form aktywności interpretacyjnej a nadziejami na podniesienie poziomu edukacji polonistycznej, dowodzą jednocześnie, że reguły instytucjonalnej ewaluacji takie nadzieje odbierają. Badacze formułują tezy dotyczące kompetencji i umiejętności, jakie winien mieć polonista czasów kryzysów, i podkreślają wielką wagę badań edukacyjnych współcześnie, gdy przed dydaktyką języka polskiego stają nowe wyzwania cywilizacyjne.

2023-12-29



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

W stronę postinteligencji, czyli praktyki poznawcze posthumanistycznej pedagogiki postpiśmiennej

Maciej Michalski

Język: PL | Data publikacji: 14-11-2024 | Abstrakt | s. 1-29

W artykule zaproponowano zmiany współczesnych pedagogicznych praktyk poznawczych, niezbędne ze względu na potrzeby współczesności oraz skuteczne wprowadzanie reform w dydaktyce przedmiotowej. Źródłem inspiracji dla przedstawionej w tekście propozycji są posthumanistyka oraz analiza kondycji postpiśmiennej. Ta pierwsza skłania do położenia większego nacisku na między innymi: praktykowanie wiedzy, partycypację i zaangażowanie oraz rozwijanie sposobów myślenia pomagających przeciwdziałać kryzysowi środowiskowemu, jak na przykład myślenie współzależne i perspektywiczne. Kondycja postpiśmienna wymaga zaś zmiany dominanty w edukacji z kultury pisma na audiowizualną, a także między innymi innego pojmowania roli przeżyć i prawdy. Przemiany dokonane zgodnie z refleksją posthumanistyczną i postpiśmienną doprowadzą do wychowania nowego rodzaju absolwenta, wykształconego w kierunku postinteligencji: dysponującego innymi kompetencjami (między innymi rozwiniętą samoświadomością, rezyliencją i myśleniem krytycznym) oraz współtworzącego nową formację społeczną, charakteryzującą się większymi kompetencjami interpersonalnymi, otwartością na zmiany i zdolnością do radzenia sobie z dynamiką współczesnego świata.

2024-11-14



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Polski system kształcenia nauczycieli – historia i współczesność

Małgorzata Latoch-Zielińska

Język: PL | Data publikacji: 25-08-2023 | Abstrakt | s. 1-16

W artykule omówiono najważniejsze etapy formowania się współczesnego polskiego systemu kształcenia nauczycieli. Analiza sięga wczesnych lat osiemdziesiątych, kiedy to uchwalono ustawę Karta Nauczyciela określającą wymagania wobec osoby wykonującej zawód nauczyciela. Przepisy tej ustawy obowiązują do dziś. Następnie przywołano kolejne akty prawne i opisano ich praktyczne wdrożenia na przykładzie programów studiów z przygotowaniem pedagogicznym. Dokonano porównania różnych rozwiązań wynikających z uwarunkowań prawnych, ze standardów kształcenia nauczycieli i z programów kształcenia realizowanych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Omówione przykłady ukazują system przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela w Polsce. W podsumowaniu wskazano zalety i mankamenty przedstawionych rozwiązań.

2023-08-25



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Zielona edukacja filmowa. Studium dwóch przypadków

Justyna Hanna Budzik , Urszula Szeląg

Język: PL | Data publikacji: 27-12-2022 | Abstrakt | s. 1-16

W artykule poruszono problematykę edukacji filmowej w kontekście klimatycznym. Skon- centrowano się na badaniu obecności założeń humanistyki ekologicznej i ekokrytyki w materiałach edukacyjnych, przede wszystkim na analizie dwóch scenariuszy lekcji bazujących na filmach. Pierwsza część artykułu została poświęcona zagadnieniom teoretycznym, druga dotyczy materiałów dydaktycz- nych udostępnionych w programie Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej odnoszących się do filmu Ága, natomiast ostatnia, trzecia część zawiera uwagi do filmu Nasze miejsce na Ziemi oraz opartego na analizie i interpretacji filmu scenariusza lekcyjnego udostępnionego przez dystrybutora produkcji na stronie EdukacjaFilmowa.pl.

2022-12-27



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Jak edukować w czasach kryzysu klimatycznego i środowiskowego?

Piotr Skubała

Język: PL | Data publikacji: 02-12-2022 | Abstrakt | s. 1-14

Edukacja ma do odegrania kluczową rolę w budowaniu i zapewnieniu bezpiecznego świata dla ludzkości. Dzisiaj nabiera szczególnego znaczenia, gdyż przestrzeń, która dotąd była bezpieczna dla ludzi, przestała taką być. Naukowcy ogłaszają czerwony alarm dla Ziemi. Aby uniknąć najgorszego, trzeba podjąć nadzwyczajne, kryzysowe środki. Konieczna jest między innymi radykalna zmiana w edukacji. Jej nadrzędnym celem musi być ukształtowanie postawy młodego człowieka w poczuciu jedności z przyrodą, zdolnego do troski o inne byty pozaludzkie. W artykule przedstawiono dziesięć wskazówek, które powinny kształtować proces edukacyjny, jeżeli chcemy wychować pokolenie ludzi świadomych, empatycznych, zdolnych do podjęcia skutecznych działań w celu zażegnania kryzysu klimatycznego i środowiskowego.

2022-12-02



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Nie tylko po lekcjach…

Małgorzata Latoch-Zielińska

Język: PL | Data publikacji: 14-12-2021 | Abstrakt | s. 251-262

W recenzowanej monografii Małgorzaty Wójcik-Dudek pt. Po lekcjach opublikowane zostały, poddane uprzednio aktualizacji i w wielu przypadkach poszerzone, rozproszone wcześniej teksty. Lektura kolejnych artykułów uświadamia czytelnikom, jak wiele istotnych wątków i problemów kryją w sobie znane wszystkim lektury, jak wiele może zyskać edukacja polonistyczna z nowego ich odczytania, które jest wynikiem twórczego dialogu, stawiania innych niż zwykle pytań, ciekawego kontekstu interpretacyjnego.

2021-12-14



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Edukacja na rzecz klimatu przez fotografię i słowo. Przypadek „Gazety Strajkowej” #3

Justyna Hanna Budzik , Magdalena Ochwat , Piotr Skubała

Język: PL | Data publikacji: 16-02-2023 | Abstrakt | s. 1-26

W artykule poddano analizie trzeci numer „Gazety Strajkowej”, poświęcony Młodzieżowemu Strajkowi Klimatycznemu (MSK). Publikacja składa się ze zdjęć wykonanych w latach 2019–2021 przez fotografki i fotografów zaangażowanych w tworzenie Archiwum Protestów Publicznych – cyfrowego repozytorium zdjęć dokumentujących odbywające się po 2015 roku w polskiej przestrzeni społecznej protesty. Przedmiotem analizy i interpretacji uczyniono zdjęcia, grafiki z wybranymi hasłami ze strajkowych transparentów oraz różne formy tekstowe – „wstępniak” Filipa Springera, wypowiedzi aktywistek i aktywistów, informacje o stanie planety oraz postulaty MSK. Stwierdzono, że banery i znaki, którymi posługiwali się strajkujący, symbolizują dążenia młodych do natychmiastowego powstrzymania globalnych zmian klimatu oraz wdrożenia rozwiązań zaproponowanych przez środowiska naukowe. W artykule próbowano sprawdzić, czy przykładowe hasła z transparentów odpowiadają twierdzeniom naukowym. Wspomniano również o kluczowych, a ukazanych na zdjęciach emocjach aktywistek i aktywistów oraz o afektywnym oddziaływaniu tych emocji na odbiorcę. W ostatniej części artykułu zapisano pomysły wykorzystania „GS” #3 w humanistycznej edukacji klimatycznej.

2023-02-16



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności — próba diagnozy i propozycje rozwiązań

Maciej Michalski

Język: PL | Data publikacji: 25-11-2021 | Abstrakt | s. 21-44

W artykule przedstawiono wyzwania, jakie przed edukacją literacką stawiają pandemia oraz współczesne kryzysy (wspólnoty, środowiska i poznania). Należy zmniejszyć narastający rozziew między treściami nauczania a problemami współczesności. Autor proponuje położyć większy nacisk na kształcenie postaw opartych na wrażliwości, zrozumieniu, tolerancji, odporności, aby pomóc uczniom radzić sobie z lękami i kryzysami współczesnego świata. W edukacji literackiej kluczowe jest odejście od ergocentrycznej perspektywy, wprowadzenie większej liczby tekstów nieliterackich oraz nauka interpretacji rozumianej także jako praktyka społeczna.

2021-11-25



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

„O czterech terapeutyczno-korygujących opowieściach o świecie, o prze-budowie świata i innych powinnościach dydaktyki humanistycznej w czasach kryzysów”. Z Profesorem Tadeuszem Sławkiem rozmawia Magdalena Ochwat

Tadeusz Sławek , Magdalena Ochwat

Język: PL | Data publikacji: 25-11-2021 | Abstrakt | s. 11-17

Wywiad z Profesorem Tadeuszem Sławkiem jest refleksją na temat współczesnej opowieści o świecie i powinnościach humanistyki w rzeczywistości różnorakich kryzysów, a zwłaszcza klimatycznego, uchodźczego, epidemicznego czy szeroko ekologicznego. Rozważania snute są w kontekście sytuacji społecznej, politycznej oraz etycznej i prowadzą do postawienia pytania o współczesny sposób uprawiania humanistyki w szkole w ogóle, a w polskiej szkole w szczególności. Profesor w rozmowie przywołuje starych mistrzów: Friedricha Schillera, Platona, Barucha Spinozę, by uzasadnić odwieczną ideę edukacji, która polega na tym, że uczniowie stawiani są przed zadaniem opowiedzenia, o czym i jak myślą, a nie zrelacjonowania, co wiedzą. Edukacja jest bowiem procesem ujawniania wątpliwości i stawiania pytań, a nie odtwarzaniem gotowych poglądów i cudzej wiedzy.

2021-11-25



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

O życiu roślin w Patykach i badylach Urszuli Zajączkowskiej

Barbara Stelingowska

Język: PL | Data publikacji: 27-12-2022 | Abstrakt | s. 1-12

Edukacja humanistyczna dla klimatu wnosi wiele zmian w podejściu do przyrody, do myślenia o naturze oraz człowieku. Urszula Zajączkowska – współczesna polska poetka, biolożka, naukowczyni – w swoich pracach prezentuje nowatorskie podejście do relacji między naturą a człowiekiem, a także ukazuje nowy sposób mówienia o naturze. Analizowany tom esejów Patyki i badyle jest literackim zapisem obserwacji życia i obumierania roślin, pędów i drzew. Zajączkowska stosuje refleksyjną metodę studiowania przyrody, z czułością i emocjonalnie opowiada o życiu zielonych roślin, nazywając je „stworzeniami” posiadającymi „ciała”. Antropomorfizacja w traktowaniu roślin, będąca rodzajem eksperymentu językowego, charakteryzuje całą twórczość poetki. Rośliny dla Zajączkowskiej są wyjątkowe, cechują się prostotą, odczuwają samotność, a człowiek wpisany w naturę powinien uczyć się od nich pokory.

2022-12-27



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

W ogrodzie, na śniegu, z piórem w dłoni. Alternatywa wobec świata cyfrowego i jej dydaktyczne implikacje

Dorota Tałaj

Język: PL | Data publikacji: 30-12-2024 | Abstrakt | s. 1-16

W artykule wskazano trzy czynności analogowe (niezwiązane ze sferą cyfrową), które są źródłem doświadczeń istotnych egzystencjalnie i odgrywają znaczącą rolę w budowaniu dobra człowieka. Są to: doświadczenie tworzenia ogrodu, doświadczenie zimowego lasu i pisania piórem na papierze. Artykuł opiera się na analizie eksperymentów naukowych oraz na refleksji literaturoznawczej i antropologicznej. Wskazuje także, jak omawianą problematykę można odnieść do praktyki dydaktycznej języka polskiego i edukacji humanistycznej.

2024-12-30



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

Tematyka ekologiczna w słowackim Państwowym Programie Nauczania dla szkół podstawowych (drugi etap edukacyjny)

Anita Račáková

Język: PL | Data publikacji: 17-11-2022 | Abstrakt | s. 1-13

Artykuł jest poświęcony analizie słowackiego Państwowego Programu Nauczania dla szkół podstawowych pod kątem uwzględnienia w nim tematów związanych z klimatem, ewentualnie z szeroko rozumianych zagadnień dotyczących środowiska naturalnego i jego ochrony. Celem autorki było ustalenie, czy program zawiera tę aktualną problematykę, a jeśli tak, to w jakich obszarach i przedmiotach jest ona uwzględniana, w jakiej formie i w jakim zakresie. Na podstawie analizy stwierdzono, że tematyka ekologiczna i klimatyczna w słowackich programach nauczania dla drugiego etapu edukacyjnego jest częścią obowiązkowego nauczania ponadprzedmiotowego w obszarach Człowiek i przyroda oraz Człowiek i społeczeństwo lub fakultatywnego przedmiotu przekrojowego edukacja ekologiczna; wpisuje się też w obszary Człowiek i wartości oraz Język i komunikacja, w ramach których jest narzędziem rozwijania osobowości ucznia.

2022-11-17



Czasopismo: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego

O potrzebie humanistyki we współczesnej szkole – kilka refleksji

Małgorzata Gajak-Toczek

Język: PL | Data publikacji: 30-12-2024 | Abstrakt | s. 1-17

W artykule wskazano na potrzebę edukacji humanistycznej w świecie zdominowanym przez technologię. Przywołując spór między Charlesem Percym Snowem a Frankiem Raymondem Leavisem, autorka podkreśla, że rozwój technologiczny powinien odpowiadać za postęp cywilizacyjny, nauki humanistyczne winny z kolei zapewnić osiągnięciom technicznym „ludzką twarz”. W XXI wieku za pomocą wielkich narracji ludzie z jednej strony mają podejmować próby zakorzenienia w świecie przeszłości, interioryzowania ponadczasowych wartości, nadawania sensu swojemu istnieniu, pobierania nauk i przestróg, z drugiej zaś wielkim wyzwaniem, przed którym stoją, jawi się oswajanie przyszłości, technologicznych przestrzeni i interfejsów wiodących do pogłębionego zanurzenia się w wirtualnych środowiskach. W kontekście dwóch wizji świata jutra: technooptymistów i technopesymistów, badaczka nawiązuje do ustaleń technoantropologii. Materiałem egzemplifikacyjnym dla rozważań o przyszłości czyni film Ridleya Scotta Łowca androidów, w sposób szczególny akcentując związki między ludźmi i replikantami. Refleksje końcowe stanowią konkluzję prowadzonych rozważań.

2024-12-30