Wyniki wyszukiwania

Czasopismo: Wieki Stare i Nowe

Wizerunek barokowego sarmaty i oświeceniowego Europejczyka, czyli August III Wettyn i Stanisław August Poniatowski

Jerzy Dygdała

Język: PL | Data publikacji: 30-06-2014 | Abstrakt | s. 38-57

W swojej propagandzie król August III z dynastii Wettynów świadomie odwoływał się do tradycji sarmackiej, ukazując się w stroju polskim tuż po koronacji w Krakowie 24 stycznia, podczas pielgrzymki do Częstochowy do sanktuarium Matki Boskiej, poprzez dary dla klasztoru, częsty udział w katolickich obrzędach religijnych oraz polowania — ulubioną rozrywkę monarchy. Ważną rolę odegrały również obrazy Louisa de Silvestre’a przedstawiające Augusta III i księżniczkę Marię Józefę w polskich strojach, pochlebne opinie o królu w pamiętnikach Jerzego Kitowicza oraz dzieła historyczne Jerzego Samuela Bandtkiego. Dopiero od 1815 roku zaczęło słabnąć uznanie dla króla; pod wpływem nowszej historiografii pozytywne opinie zostały zastąpione negatywnymi. Z kolei Stanisław August był często przedstawiany jako Europejczyk i kosmopolita; tradycyjny polski strój, taki jak żupan i kontusz, nosił jedynie w dzieciństwie. Później zaczął występować w zagranicznych ubiorach (francuskich). Liczne podróże zagraniczne oraz wychowanie przez niezwykle ambitną i dumną matkę, Konstancję Czartoryską, ukształtowały go mentalnie jako przyszłego króla, który okazywał pogardę wobec prowincjonalnej szlachty. Sejm konwokacyjny (1764) domagał się, by przyszły król nosił strój polski; jednak Stanisław August Poniatowski przedstawił zaświadczenia lekarskie, wskazujące na szkodliwość takiej mody (ze względu na obowiązkowe golenie głowy), wystawione przez siedmiu lekarzy. Strój koronacyjny króla (hiszpański) został uwieczniony na obrazie Marcella Bacciarellego. Większość obrazów i szkiców przedstawia króla w stroju francuskim; jednak istnieją dzieła ukazujące go w zbroi lub ubiorach nawiązujących do antyku, w mundurze Szkoły Rycerskiej, mundurze polskiego generała lub w codziennym stroju (bekieszy lub szlafroku). Później król był również widywany w angielskim fraku. Stanisław August podkreślał znaczenie zerwania z zdegenerowaną tradycją sarmacką zakorzenioną w ideologii i obyczajach, a także propagowania intelektualnych trendów Oświecenia oraz nowych form codzienności (popularyzacja „Monitora”, sztuki obalające starych Sarmatów, utwory literackie promujące nowe zwyczaje). Ponadto Stanisław August był mniej ostentacyjny w kwestiach religijnych, przez co sprzyjał tolerancji wyznaniowej.

2014-06-30



Czasopismo: Wieki Stare i Nowe

Propagandowy wymiar uroczystości dworskich w pierwszych latach panowania Augusta III

Tomasz Ciesielski

Język: PL | Data publikacji: 29-12-2019 | Abstrakt | s. 46-68

In the first years of August III reign at the royal -electoral court a practice of celebrating not only the anniversaries of the ascension to the throne but also the birthdays and the name days of the king and the members of his family was formalised. Moreover, a public character was conferred to these celebrations. This served to create an appropriate image of the monarch among his subjects and as far as this aspect is concerned, the Wettins did not differ from other European rulers. The peculiar situation which arose in the Republic during August III’s reign consisted in the popularisation of the practice of celebrating the anniversaries of the election, coronation, birthday and name day of the king in such a way that they began to be celebrated as almost state ceremonies. The organisation of the festivities which were associated with these anniversaries ceased to be initiated exclusively by the royal court but they began to be organised also by ministers, senators and the people who managed the work of the judicial institutions whose officials convened every few months. Moreover, the custom of celebrating the name days and the birthdays in a sumptuous and even public manner became popular at the courts of magnates, whose rhythm of life began to be regulated also by celebrations of this sort. Therefore it is hardly surprising that also during Stanisław August’s reign the anniversaries of the coronation, birthday or name day celebrations continued to maintain the status of almost state festivities, celebrated not only in Warsaw but also in all the major state cities and the places were military units were garrisoned. The celebrations of the name day of the monarch assumed special significance because they fell on the day of the commemoration of St. Stanislaus, the patron of the Polish people as well as on the day of the Medal of St. Stanislaus which was established on 7 May 1765. The obligatory elements of the celebrations included votive masses, sumptuous dinners or suppers, bell ringing, volleys performed by means of cannons and other types of weapons, illuminations of the cities and fireworks.

2019-12-29



Czasopismo: Wieki Stare i Nowe

XVIII ‑wieczne projekty naprawy polskiego pieniądza Projekt Józefa Kostki Rostkowskiego z 1760 roku

Jacek Kaniewski

Język: PL | Data publikacji: 30-12-2012 | Abstrakt | s. 69-80

Przedmiotem niniejszego artykułu jest projekt monetarny starosty oryszkowieckiego Józefa Kostki Rostkowskiego. Projekt ten stanowił reakcję na królewski program reform zawarty w Uniwersale Augusta III zwołującym Sejm w 1760 roku. Józef Kostka Rostkowski zaproponował utworzenie Kompanii z kapitałem zakładowym w wysokości 10 milionów tynfów, wnoszonym przez: króla Augusta III, Skarb Rzeczypospolitej, przeora Zakonu Paulinów w Częstochowie oraz 9 800 szlachciców. Środki te miały umożliwić ponowne uruchomienie nieczynnych kopalń srebra oraz mennicę królewską zajmującą się biciem polskiej monety. Kapitał miał przynosić roczne oprocentowanie w wysokości 10 procent przez kolejnych 10 lat, po czym planowano wypłatę dywidendy. Choć projekt zakładał również realizację w trybie pozaparlamentarnym, w praktyce nie został zrealizowany.

2012-12-30



Czasopismo: Wieki Stare i Nowe

Szlachta województwa lubelskiego w schyłkowym okresie wojny o tron polski w latach 1735–1736

Adam Lisek

Język: PL | Data publikacji: 18-10-2022 | Abstrakt | s. 1-22

W wyniku niepowodzeń militarnych konfederatów dzikowskich i narastającego w roku 1735 kryzysu gospodarczego spowodowanego zniszczeniami i licznymi kontrybucjami wojennymi szlachta województwa lubelskiego, wspierająca dotąd Stanisława Leszczyńskiego, stopniowo zaczęła przechodzić do obozu saskiego. W styczniu 1735 roku część szlachty lubelskiej oficjalnie uznała Augusta III za króla. Mimo że odbyły się sejmiki przedsejmowe, w tym lubelski w 1735 roku, nie doszło do pojednania króla z opozycją. Sejm pacyfikacyjny w 1735 roku został zerwany. Do pełnej pacyfikacji kraju miało dojść dopiero w 1736 roku za sprawą drugiego sejmu pacyfikacyjnego. Zabrakło na nim jednak posłów z województwa lubelskiego, gdyż sejmik przedsejmowy lubelski został zerwany podczas wyboru marszałka.

2022-10-18



Czasopismo: Wieki Stare i Nowe

Marszałkowie sejmiku województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1733—1763. Próba charakterystyki

Tomasz Kościański

Język: PL | Data publikacji: 16-01-2018 | Abstrakt | s. 41-69

Der Aufsatz bezweckt, die Gestalten der Marschälle von den Woiwodschaftssejmiks: Poznań und Kalisz (dt.: Posen u. Kalisch) in der Regierungszeit von August III. näherzubringen. Polnische Adeligen von den genannten Woiwodschaften versammelten sich damals zu 85 Sejmiks, doch den Überlieferungen zufolge hatte man nur in 33 Fällen mit dem Amt eines Marschalls zu tun. Der Verfasser charakterisiert 24 Personen, denn einige von ihnen leiteten die Sitzung des Sejmik mehr als einmal. Die hier zu untersuchte Gruppe ist für den regionalen Teil der Sejmikelite repräsentativ.

2018-01-16



Czasopismo: Wieki Stare i Nowe

„co dnia czynią mi nowe propozycje” — korespondencja Franciszka Ludwika, księcia Conti, z okresu jego wyprawy do Polski jesienią 1697 roku

Aleksandra Skrzypietz

Język: PL | Data publikacji: 10-01-2019 | Abstrakt | s. 48-66

François Louis de Bourbon, the Prince of Conti, was appointed as the French candidate for the Polish throne after Jan III Sobieski’s death. The long interregnum which lasted one year eventually brought about a bifurcation during the election and two electors were chosen — the Prince of Conti
and the Saxon elector, Friedrich August. Although such an outcome was expected right from the beginning, when the two kings were announced, a great confusion arose. The Wettin made vigorous attempts to gain the crown, whereas in France people waited to see how things would develop. The nobility who favoured the election of the Frenchman claimed that it was the latter who was supposed to solve the problem, by arriving with the army and the money which were previously promised by the French ambassador to François Louis’s supporters.

In the summer of 1697 the Prince of Conti attempted to receive information about the events in Poland, but the news that reached him were not clear. The letters which he wrote to his wife in that period present the attempts to explain the situation in Poland. His attitude toward the pieces of
information which reached him was balanced and detached. Heretofore this was interpreted as the Prince’s ill disposition toward a journey to the Rzeczpospolita, but it is impossible to establish what his attitude toward these events was on the basis of the correspondence, for the letters do not contain any opinions of the sender who was very careful not to reveal such opinions on this subject. The elector was careful not to reveal his attitude in order not to fall into Louis XIV’s disfavour.

2019-01-10