Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies

Od Redakcji

Justyna Tymieniecka-Suchanek — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Wszystkie zwierzęta są równe… czyli dlaczego zasada etyczna, na której opiera się ludzka równość, wymaga od nas także równego traktowania zwierząt

Peter Singer; Dmitry Kozhevnikov, Magdalena Kozhevnikova — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Exctract from the book Animal Liberation Now (Publisher: New York: HarperCollins, 2023), which shows that despite the growing importance of the animal liberation movement, we still abuse animals on an incomprehensible scale. The book returns to the themes of Animal Liberation – Peter Singer’s groundbreaking work from 1975 and examines how the issues of the animal rights movement intertwine with climate change and social justice. The book is also a voice arguing for a new ethics of our relationship with animals. In the quoted passage, Peter Singer argues for animal liberation and equal treatment of the interests of humans and non-humans. He also describes speciesism as prioritizing the interests of one’s own species. The ethical basis for equal treatment of different species is their shared capacity to suffer.

Asymetria powinności etycznych, czyli o nierównym traktowaniu różnych grup zwierząt w badaniach naukowych

Paweł Koperski — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Zwierzęta należące do różnych grup taksonomicznych traktowane są w badaniach naukowych w bardzo odmienny sposób, bardzo różne są bowiem zakres i powszechność powinności moralnych którymi są one obdarzane. Ptaki, ssaki i głowonogi mają status uprzywilejowany względem pozostałych a ryby zajmują w tej hierarchii stanowisko pośrednie. Ogromna większość obecnych w biosferze zwierząt wciąż pozbawiona jest jakiejkolwiek ochrony podstawowych życiowych interesów. W ostatnich latach empirycznie potwierdzono obecność zaawansowanych funkcji poznawczych u wielu przedstawicieli bezkręgowców. Jednoznacznie nakazuje to porzucenie nawyku traktowania ich jako prymitywnych, niewrażliwych istot, których zachowanie oparte jest wyłącznie na zautomatyzowanych instynktach. Nowe koncepcje etyczne wyznaczają nowy paradygmat w zrozumieniu ich miejsca w sferze moralnych powinności. Szczególne miejsce zdobywa sobie wśród nich koncepcja etyki ewolucyjnie inkluzywnej.

Prześladowanie zwierzęcych imigrantów

Andrzej Elżanowski — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Obecna doktryna prześladowania gatunków nierodzimych jako obcych i dlatego złych nie jest i nie może być uzasadniona naukowo, jest wyrazem ksenofobii i kwalifikuje się jako faszyzm środowiskowy. Powstała ona przez połączenie dyletanckiej ekocentrycznej etyki środowiskowej A. Leopolda z teorią inwazji zwierząt i roślin C.S. Eltona. Mimo powtarzającej się krytyki jest ona szeroko i bezrefleksyjnie przyjmowana przez konserwacjonistów i większość biologów, co prowadzi do rażącej stronniczości w prowadzeniu i publikowaniu badań, wyrażającej się szczególnie w języku demonizującym gatunki nierodzime, oraz w interpretacji wyników, która ma wspierać kampanię ich zwalczania i ignorować ich pożądany wpływ na ekosystemy. Jest to działalność biopolityczna uprawiana pod szyldem nauki i jako taka jest nadużyciem publicznego zaufania i publicznych środków na naukę. Licznych przykładów dostarcza traktowanie norek amerykańskich i jenotów. Norki amerykańskie wpasowują się do europejskich ekosystemów (mimo ciągłej interferencji uciekinierów z ferm) i przyczyniają się do ich stabilizacji przez ograniczanie populacji innych przybyszy (piżmaków, raków luizjańskich) oraz drobnych gryzoni. Nie są one główną przyczyną trwającego od XVII w. zaniku norek europejskich nawet jeżeli mogą przyśpieszać zanik reliktowych populacji, czego jednak jednoznacznie nie udowodniono. Jenoty wpasowały się już w europejskie ekosystemy i nie zagrażają żadnemu innemu gatunkowi. Jeżeli byłoby wskazane ograniczanie populacji nierodzimych drapieżników, to należałoby w pierwszej kolejności zabronić zabijania ich rodzimych konkurentów, a nie podżegać ludność do prześladowań dzikich zwierząt. Irracjonalizm i zawziętość konserwacjonistów w prześladowaniu zwierząt z nierodzimych („obcych”) gatunków domaga się psychologicznego wyjaśnienia i wydaje się być wynikiem działania biofilii bez udziału refleksji etycznej, a konkretnie przekierowania gniewu biofilów za dewastację biosfery na wprowadzone przez ludzi zwierzęta.

Rozwój możliwości wykorzystania jaj dla potrzeb człowieka – kontekst naukowy i społeczny

Anna Tomańska — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Jajo jest strukturą, która pozwala na rozwój i rozmnażanie wielu organizmów. Nazywane jest także jedną z form rozwoju zwierząt. Poza tym, że umożliwia rozmnażanie to stanowi produkt przeznaczony do konsumpcji przez człowieka. Praca ma na celu przedstawić główne różnice w jajach występujących w królestwie zwierząt oraz wskazać występujące w nich czynniki bioaktywne. Jajo nie jest już tylko produktem spożywczym dla konsumenta, jego rola nabiera znaczenia super-żywności. Umożliwia kontrolowane wzbogacanie jego składu w czynniki bioaktywne, sprzyjające zdrowiu człowieka a nawet mogące wpływać terapeutycznie lub leczniczo. Pomimo dużych możliwości związanych z produkcją jaj konsumenci przejawiają różne preferencje i nie zawsze obdarzają nowy produkt zaufaniem.

COVID i zwierzęta. Zwierzęco-ludzka rodzinność i zwierzęca przestrzeń miejska w czasach pandemii

Lucyna Kopciewicz, Marcin Welenc — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Podczas pierwszej, drugiej i trzeciej fali zakażeń koronawirusem w Polsce autorzy prowadzili badania empiryczne online inspirowane teoretycznym potencjałem socjologii codzienności oraz socjologii katastrof. Jednym z problemów, który ujawnił się podczas realizacji tego projektu, była kwestia zmieniających się relacji ludzi i zwierząt, zmian zachowań zwierząt podczas lockdownu oraz zmian w zakresie zachowania ludzi wobec zwierząt. Interpretacje wyników badań przedstawione w tym artykule dotyczą dwóch sfer: sfery domowej – i zwierząt, które w niej zamieszkują oraz przestrzeni miejskiej – i zwierząt wolnożyjących (także zwierząt bezdomnych, porzuconych). Wyniki badań, zdaniem autorów, przyczyniają się do poszerzenia wiedzy o ludzko-zwierzęcej rodzinności oraz wiedzy o ekosystemach miejskich i możliwościach ich kulturowo-przyrodniczej eksploracji.

Świadectwo Eliana o rogatych zwierzętach Indii

Elwira Kaczyńska — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

W artykule omawia się rogate zwierzęta, opisane przez Klaudiusza Eliana w jego zoologicznym traktacie O właściwościach zwierząt (De natura animalium, XV 15; XVI 20). Elian prawdopodobnie powtarza relację Megastenesa o orientalnych zwierętach, występujących na Półwyspie Indyjskim. Autorka wnikliwie analizuje trzy gatunki zwierząt, wymienione pod lokalnymi (tj. niegreckimi) nazwami: 1) μέσοι, (2) καρτάζωνος and (3) ὑά<ρ>ιναι. Konkluduje, że zoologiczna nomenklatura Eliana jest pochodzenia średnioindyjskiego i odnosi się do trzech gatunków rogatych ssaków takich jak: (1) urial indyjski lub dzika owca orientalna (Ovis orientalis vignei vignei Blyth, 1841); (2) nosorożec indyjski lub nosorożec pancerny (Rhinoceros unicornis L., 1758); (3) gazela indyjska, zwana także czinkarą lub gazelą Bennetta (Gazella bennettii Sykes, 1831).

Nagrobki zwierzęce Jana Gawińskiego w perspektywie ekokrytyki

Agata Knopik — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Artykuł Nagrobki zwierzęce Jana Gawińskiego w perspektywie ekokrytyki podejmuje próbę wykorzystania optyki human-animal studies, ukształtowanej w nurcie, tej współczesnej metodologii do weryfikacji dotychczasowych odczytań barokowych epitafiów Jana Gawińskiego poświęconych zwierzętom. Przeprowadzono polemikę z sądami, iż nagrobki zwierzęce Jana Gawińskiego są przejawem nihilizmu, groteski lub wariacją na temat bajki zwierzęcej. Zwrócono też uwagę na ważną dla interpretacji pojedynczych utworów rolę kompozycji zbioru. Zastosowanie perspektywy ekokrytycznej pozwoliło pokazać, iż mimo panującej w kulturze epok przednowoczesnych wizji natury z hierarchicznym porządkiem łańcucha bytów, pisarze odnajdywali w konwencjach „szczelinę” dla wyrażenia wspólnoty doświadczenia losu śmiertelności biologicznej, empatię, wrażliwość sumienia i odpowiedzialność za braci mniejszych.

W kierunku animalizmu. Relacja człowiek–zwierzę w powieści Filelfo L’assemblea degli animali

Karolina Kopańska — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest prześledzenie relacji człowiek-zwierzę w okolicznościach pandemii COVID-19 w powieści Filelfo L’assemblea degli animali. Autorka zbada w jaki sposób ujawniają się w powieści idee animalizmu. W pierwszej części zostanie omówiona ideologia animalizmu, w drugiej przyjrzymy się inwazji zwierząt na wyludnione miasta, ogarnięte pandemią. Trzecia część to analiza relacji ze zwierzętami domowymi w warunkach pandemii. Wreszcie, w ostatniej, czwartej części autorka omówi proces hybrydyzacji-odzyskiwania łączności z naturą.

Zwierzęta w rytuałach rosyjskiej czarnej magii w koncepcji Natashy Helvin

Grzegorz Ojcewicz — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Autor podjął problem roli zwierząt wykorzystywanych w słowiańskich rytuałach czarnej magii w aspektach jakościowym i ilościowym przez wskazanie na gatunki, kolorystykę i udział przedstawicieli fauny w krwawych obrzędach ciemnego czarostwa. Polem obserwacji uczynił koncepcję Natashy Helvin przedstawioną w książce Rosyjska czarna magia. W trakcie analizy tego dzieła Autor wyłonił najbardziej aktywne zwierzę, jakim posługują się czarownicy: jest nim czarny kogut. Badacz odpowiedział na pytanie o przyczyny tego stanu rzeczy i podkreśłił bezwzględne uprzedmiotowienie wszystkich zwierząt w praktykach czarnych magów.

Językowy obraz świni w języku hiszpańskim. Analiza na podstawie materiału leksykograficznego

Barbara Mazurek — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja językowego obrazu świni w języku hiszpańskim na podstawie materiału językowego pochodzącego ze źródeł leksykograficznych. Analizie zostały poddane konotacje semantyczne utrwalone w definicji słownikowej oraz derywatach leksemu cerdo (‘świnia’) i bliskoznacznych mu chancho, cochino, guarro, marrano oraz puerco. Przedmiotem opisu są również związki wyrazowe zawierające jeden ze wymienionych komponentów. Językowy obraz świni w hiszpańszczyźnie opiera się na konotacjach semantycznych o zabarwieniu pejoratywnym. Ten sposób wartościowania dotyczy zarówno wyglądu, jak i natury tego zwierzęcia. Z zebranych danych językowych wyłania się antropocentryczna postawa człowieka wobec otaczającego go świata, oparta na opozycji człowiek «dobry» – zwierzę «zły».

Etyka nadziei w służbie zagrożonej planety – "The Book of Hope" Jane Goodall

Marcin Urbaniak — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

In the review article, I focus on selected axiological and ethical issues, such as the value of care, mindfulness and hope in Jane Goodall’s reflection, as well as on almost half a century of Jane Goodall’s ecological and educational activism, the intellectual summary of which is the published The Book of Hope: A Survival Guide for an Endangered Planet. I analyze the hypothesis that the secret of the impressive effectiveness of several decades of Goodall’s activities is the result of a consistently implemented strategy of ecological and social intersectionalism. The main method, successfully used by Goodall, is gentle persuasion, which appeals to the recipient’s emotions, combined with motivating narratives about precisely selected, interpenetrating problems on the border of natural sciences, political, socio-economic sciences and humanities. I aim to that Jane Goodall’s scientific and social activity fits into the framework of contemporary so-called prefigurative ethics, i.e. reflection and attitude announcing a higher moral good and arousing empathy, local involvement
and a sense of agency in the recipients of Goodall’s narrative.

Ubój rytualny jest niehumanitarny

Andrzej Elżanowski — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

W reakcji na opublikowanie artykułu P.T. Skoczykłody (Zoophilologica nr 2 (10)/2022), który na podstawie religijnych źródeł dowodzi, że szechita nie powoduje więcej cierpienia zwierząt niż ubój standardowy, i pozoruje zgodność tego poglądu z nauką, zestawiono obecny stan wiedzy o obydwu sposobach uboju. Wyniki badań fizjologicznych i systematycznych obserwacji przebiegu uboju nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że prawidłowo wykonany ubój zaczynający się od ogłuszenia (pozbawienia świadomości) zadaje dużo mniej cierpienia niż jakiekolwiek choćby najdoskonalsze podrzynanie przytomnego zwierzęcia i czekanie na śmierć przez wykrwawienie. Badania samego wykrwawianie dowodzą, że uprzednie ogłuszenie nie osłabia ani jego tempa ani ostatecznego efektu, co przeczy religijnym przekazom i podważa religijne uzasadnienie uboju rytualnego. Badania rzeczywistego przebiegu uboju pokazują jednocześnie, że przy obu sposobach uboju regularnie występują nieprawidłowości powodujące dodatkowe męczarnie zwierząt. Jednak w uboju standardowym po nieudanym strzale z aparatu bolcowego krowa powinna i zwykle jest ogłuszana drugim strzałem, a przy szechicie męczy się nawet do paru minut (zwykle 20-80 sekund). Ponadto, poderżnięcie przytomnego zwierzęcia wymaga pełnego unieruchomienia – obecnie w rzeźni krowa jest ściśnięta w klatce ubojowej (i często jest odwracana nawet do góry nogami co powoduje dodatkowy dystres), a w tradycyjnej szechicie krowa miała pysk przykuty łańcuchem do podłogi i resztę ciała podnoszoną za nogę, co było męczarnią jeszcze przed poderżnięciem. Szerokie stosowanie tej techniki (shackle and hoist), w Izraelu i USA zabronionej dopiero bardzo niedawno (w drugiej dekadzie XXI w.) pod naciskiem opinii publicznej dzięki nagłośnieniu tej praktyki przez obrońców zwierząt, przeczy tezie o nastawieniu szechity na złagodzenie cierpień zabijanych zwierząt.

Kilka uwag o uboju rytualnym

Jan Woleński — pią, 29 gru 2023 00:00:00 +0000

Artykuł polemizuje z tekstem Pawła T. Skoczygłowy, mianowicie z tezami że (a) orzeczenie Trybunał Konstytucyjnego z 10 XII 2014 r. o dopuszczalności uboju rytualnego w Polsce jest właściwe; (b) ubój rytualny jesr usprawiedliwiony moralnie; (c) rytualne zabijanie zwierząt bez ogłuszania jest procederem stosunkowo humanitarnym. W szczególności, po pierwsze, Trybunał Konstytucyjny wykroczył poza petitum wniosku złożonego przez Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, po drugie, dopuszczono ubój nie tylko na potrzeby religijne wyznawców judaizmu i islamu, ale także, komercyjny, po trzecie, ubój rytualny, może kiedyś był bardziej humanitarny, ale już nie jest. Wreszcie, Polska może stawiać wyżej interesy zwierząt niż inne kryteria, ale nie musi tego czynić.