Fabrica Litterarum Polono-Italica

Wprowadzenie

2024-10-22T14:14:00+00:00

Saturn i Eros. Radość jako forma samowiedzy

2024-10-22T13:41:56+00:00

Tekst jest próbą pokazania radości w nowoczesnej dialektyce wiedzy i urzeczowienia. Obie składowe tej dialektyki prowadzą w głąb teraźniejszych problemów z legitymizacją nauki. Wiedza melancholijna, uosabiana przez takie postaci jak Walter Benjamin czy Theodor W. Adorno stanowi rozwinięcie tego prymarnego napięcia w instrumentalizacji radości jako autarkicznego afektu (z jednej strony) oraz nominalistycznej utopii oraz fetyszyzmu bezpośredniości (z drugiej). W artykule „wiedzy melancholijnej” towarzyszą dwa inne rodzaje radości: Kantowska etyka serca, oraz Nietzscheańska „wiedza radosna”, obie pozornie fenomenologiczne docierają na skraj radości jako warunku możliwości lub niemożliwości życia i poznania. W ten sposób można zrozumieć napięcie, które prawdziwie radykalizuje nowoczesność radosną – rozpiętą między Saturnem i Erosem, między teoriopoznawczą krytyką a baśnią.

Radość i bunt. O „Macierzy" Marii Rodziewiczówny

2024-10-22T13:41:56+00:00

Pisarka opowiada dzieje bohaterki zwanej Pokotynką, która z pogardzanej prostytutki staje się kobietą godną zaufania, także społecznego. Ten proces ma bardzo nieoczekiwany przebieg, bo towarzyszy mu niezwykły pojedynek chwil buntu i radości z depresją i konformizmem. Ewolucja głównej bohaterki związana jest z przemianami innych postaci - jej ojca i kochanka, który również ma za sobą ponurą przeszłość. Warto podkreślić znaczenie przyrody w tekście Rodziewiczównej, jej podejście do natury jest zdumiewająco empatyczne i bliskie nam.

W tekście i poza nim. „Poetyka przyjemności” w polskiej poezji awangardowej lat dwudziestych

2024-10-22T13:41:56+00:00

„Przyjemność kojarzy nam się z czymś, co ściśle do nas należy, z naszą cielesną egzystencją i wewnętrzną witalnością, a mimo to jest od nas oddzielona i niezależna, a zatem może zaskakiwać, dezorientować, obciążać, odrażać, przytłaczać, przerażać, porywać, rodzić konflikty, budzić »niesamowite«, ustawiać poza kontrolą (a czasem wywoływać pożądanie)” – twierdzi Aaron Schuster (2016: 44). Innymi słowy, przyjemność może objawiać się jako swoje przeciwieństwo, zwłaszcza w kontekście jej reprezentacji w literaturze. W niniejszym eseju chciałabym przyjrzeć się awangardowym wierszom erotycznym z okresu międzywojennego, które poruszają temat fascynującego splotu tego, co cielesne i tego, co tekstowe. Metafory czytania i pisania, liryczny dialog pomiędzy niektórymi wierszami, metatekstowe refleksje na temat natury poezji erotycznej, problem ucieleśnienia to tylko niektóre ze strategii, którymi posługuje się Bruno Jasieński (Moja nieśmiertelność, Słowo o słowie, Na bis), Tadeusz Peiper (Nago, Ja, Ty) i Mila Elin (Książka, Głód), omawiając radości i wyzwania związane z próbą przedstawienia jouissance w tekście. Punktem wyjścia moich refleksji będzie diagnoza Alenki Zupančič dotycząca podobnego rodzaju satysfakcji płynącej z seksu i z mówienia o seksie oraz spostrzeżenia słoweńskiej filozofki na temat procedur intelektualizacji seksualności.

Wspomnienie radości w świecie bez przyszłości. Zaangażowanie estetyczne i polityczne u Jasieńskiego i Pasoliniego

2024-10-22T13:41:56+00:00

Dyskusje na temat kulturowego zanikania są często prowadzone w kategoriach nostalgii i tragedii. Bruno Jasieński w Balu manekinów i Pier Paolo Pasolini w Ragazzi di vita proponują alternatywną formę pamiętania o zniknięciu poprzez wspomnienia radości, rozumianej jako praktyka wyraźnie polityczna. Doskonale świadomi niemożności utrzymania tego, co celebrowali (wolności od jednolitości kulturowej, w kulturach lokalnych i eksperymentach estetycznych), obaj pisarze zachowali poczucie zaangażowania politycznego, oferując dobry, szerszy model myślenia o świecie bez przyszłości.

O anatomii radości – w archiwum

2024-10-22T13:41:56+00:00

Joy as a destabilizing, unpredictable, and ephemeral emotion, laden with ethical dimensions, can also manifest itself as a consequence of intellectual engagement (Misrahi, Lénoir). Pleasure, joy, happiness are recurrent themes in the literature of scholars delving into the intricate realm of “recalcitrant” manuscripts. Drawing upon examples from Agamben, Corti, Farge, Grésillon, and Zweig, this article delineates a phenomenology of joy within archival contexts. From the anticipation of receiving the “living material”
of a manuscript to the “slow and unprofitable” process of transcribing the “intimate signs” of writing, and through the act of reading where “passion and reason” intertwine, the experience of joy can astonish those who immerse themselves in the traces of others’ words, within the perpetually unfolding vistas of archival papers, like a universe in miniature.

„W lesie, w drewnianym domku": o cnocie radości i szczęścia w najnowszym tomie Michaela Krügera

2024-10-22T13:41:56+00:00

Michael Krüger is one of the most important poets of contemporary Europe, combining in his works many traditions of the old continent’s literature, from ancient Greece to twentieth-century Poland. In addition, strong American influences surface in his verse. While Krüger’s early work was a search for his own mode of expression through more or less faithful imitations of very different Polish and American poets, in his mature poems from the 2021 volume In the Forrest, in the Wooden House the Munich poet finds a highly original solution to the seemingly insoluble dilemma faced by all prominent artists since the beginning of the twentieth century: whether to depict the world realistically or, on the contrary, by means of aporia and abstraction? Krüger skillfully combines the “scenic mode” rhetoric typical of post-symbolic literature and the “poetics of indeterminacy” characteristic of postmodernism to create the autonomous poem. It is a realist work that resists interpretation because it contains elements that cannot be read in the realist plane. This peculiar Krüger’s late style is combined with his ostentatious predilection for Epicureanism, references to the poetry of Hesiod and his resort to a broad phrase, reminiscent of hexameter.

Podzwonne dla radości?

2024-10-22T13:41:56+00:00

Esej zgłębia zagadkowe relacje między radością i problemami ponowoczesnej kultury, które wpływają na jakość naszego bycia w świecie. Refleksja nad niejasnym statusem radości i jej niepewną pozycja we współczesnej kulturze pozwala na szczególną optykę oglądu tych relacji. Im wyższa stawka polityczna, ekonomiczna i społeczna, tym bardziej poszukiwanie radości staje się poszukiwaniem sensu, istotnego pożywienia dla form kulturowych. Taka radość, przefiltrowana przez nasze zmagania z wyzwaniami życia, przynagla nas do zbadania konsekwencji jej nieobecności (bólu, cierpienia, egzystencji pozbawionej radości) i jej przejawów w sztuce (muzyka), religii (chrześcijaństwo) i filozofii (wolność). Siła radości polega na rozpoznaniu nieuniknionej niedoskonałości wszystkich rozwiązań naszych problemów, które nie uwzględniają jej jako podstawowego komponentu życia.

Nie/rad/ość. Felicytologiczna lektura „Dzienników" Franza Kafki

2024-10-22T13:41:56+00:00

The article attempts to find states of joy in a writer whom no one suspects of such affects. In a contradictious way, the authors try to catch the „sad person from Prague” in the act: expressing happiness, revealing states of excitement, or even joy. As a result of their research, the authors conclude that moments of well-being in life are shown in Kafka’s diary entries not as experienced but as squandered. That’s why the eponymous „dis/joy”
has such a bitter meaning.

Obraz Turka w kronikach mołdawskich spisanych w językach słowiańskich

2024-10-22T13:41:56+00:00

Kroniki mołdawskie z XV–XVI wieku ukazują wydarzenia kraju w czasie poważnych trudności dla przetrwania chrześcijańskich państw Europy, zagrożonych ekspansywną polityką imperium osmańskiego. Autorka z uwagą śledzi postępującą rozbudowę Wielkiej Porty oraz upadek gmin, cytadeli i miast (Gallipoli, Sofia, Wielkie Tyrnowo, Saloniki), a także Chilii, Cetatea Albă, ufortyfikowanych cytadel mołdawskich. Naturalnie kronikarze cieszą się z najrzadszych zwycięstw na polu bitwy europejskich władców i książąt mołdawskich; są zasmuceni porażkami, jakie poniosła armia mołdawska i szerzej: chrześcijańska. Przede wszystkim obawiają się, że nowe „pogaństwo”, pochodzące z podbitego już Konstantynopola, może zdusić religię przodków, choć nie zaniedbują niebezpieczeństwa innych wierzeń, takich jak luteranizm, wyznawany przez księcia. W ostatecznym rozrachunku kronikarz uważa się za scriba Dei, który musi wychowywać czytelnika i umacniać go w prawdziwej wierze, ortodoksji.

O fragmentach. Dzieło sztuki i „ja” – albo nie

2024-10-22T13:41:56+00:00

W eseju badane są implikacje filozoficzne obecne w późnym, najbardziej enigmatycznym i metonimicznym dziele teatralnym Samuela Becketta Nie ja. Implikacje te są bezsprzeczne, mimo że autor Czekając na Godota często zaprzeczał swym (sugerowanym przez krytyków) zainteresowaniom filozofią, której – jak twierdził – ani nie czytał, ani nie rozumiał. Wspomniana sztuka jest jednak dziełem głęboko ontologicznym, a metonimia w jego obrazie scenicznym przywołuje klasyczną filozoficzną zagadkę, dotyczącą relacji części (tu: utworu lub jego fragmentu) do całości. Jest to kwestia, która Becketta intrygowała przez większą część jego twórczego życia.

Radość czytania (Conrada). Agnieszka Adamowicz-Pośpiech: „Adaptacje biografii i twórczości Josepha Conrada w kulturze współczesnej". Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2022, 364 s.

2024-10-22T13:41:56+00:00

Recenzja jest omówieniem pracy Agnieszki Adamowicz-Pośpiech Adaptacje biografii i twórczości Josepha Conrada w kulturze współczesnej. Opracowanie podzielone jest na trzy części, które dotyczą odrębnych dziedzin sztuki - powieści graficznych i komiksów, przetworzeń literackich oraz przedstawień teatralnych i filmowych. Autorka, przeprowadzając drobiazgową analizę wybranych dzieł, stawia nowatorską tezę, że adaptacjom podlegają nie tylko utwory Conrada, ale także jego biografia. Publikacja stanowi cenny wkład w dziedzinę studiów conradologicznych, znacząco uzupełniając stan badań.