Francuski symfonizm w polskim budownictwie organowym
Abstrakt
Epoka romantyzmu zrodziła ideę wielkich organów romantyczno-symfonicznych, jednak różniły się one wieloma szczegółami w zależności od kraju. Inaczej budowano w Anglii, Niemczech i Francji. Artykuł przedstawia zarys problematyki budownictwa organów w stylu francuskiego symfonizmu przez polskie firmy organmistrzowskie. Instrumenty te znajdują się w polskich kościołach rzymskokatolickich. Pełnią ważną rolę w liturgii oraz w promowaniu muzyki organowej, zwłaszcza francuskich kompozytorów XIX i XX w. Przy ich projektowaniu nawiązano do tradycji stworzonej przez słynnego francuskiego organmistrza Aristide’a Cavaillé-Colla. Podobieństwo do estetyki francuskiego symfonizmu wyraża się w zastosowaniu tych samych rozwiązań konstrukcyjnych oraz brzmieniowych. Organy tego typu budowane są w polskich obiektach sakralnych od niedawna. Ten nowy trend pokazuje rozwój polskiego rzemiosła organowego. We wcześniejszych latach instrumenty o charakterze symfonicznym dla polskich kościołów i sal koncertowych wykonywały głównie zagraniczne firmy organmistrzowskie, zwłaszcza z Niemiec. Ponadto w kościołach na terenie Polski występują organy tzw. uniwersalne, łączące w sobie stylistykę barokową i romantyczną. Ich częściowe nawiązanie do wymogów romantycznych również sprzyja wykonywaniu romantycznej i współczesnej muzyki organowej z Francji. Ciekawostkę stanowią organy romantyczno-symfoniczne, łączące w sobie rozwiązania XIX-wieczne z Niemiec i Francji.
Słowa kluczowe
organy; francuski symfonizm; Cavaillé-Coll; budownictwo organowe; muzyka
Bibliografia
Barcik T., Sanktuarium Bożego Miłosierdzia. Kraków (małopolskie), https://musicamsacram.pl/instrumenty/opis/2976-Krakow-Sanktuarium-Bozego-Milosierdzia Lagiewniki [dostęp: 30.07.2019].
Barcik T., Archikatedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Poznań (wielkopolskie), https://musicamsacram.pl/instrumenty/opis/542-Poznan-Archikatedra-Swietych-Apostolow-Piotra-i-Pawla [dostęp: 26.08.2019].
Bieńko K., Działalność organmistrzowska Włodzimierza Truszczyńskiego, „Seminare” 34(2013), s. 367-385.
Brol M., Poznań. Archikatedra św. Apostołów Piotra i Pawła, http://www.organy.pro/instrumenty.php?instr_id=118 [dostęp: 17.07.2019].
Gieburowski W., Katedra Poznańska otrzymała nowe organy, „Muzyka Kościelna” 9(1931), s. 104-106.
Gołos J., Organoznawstwo historyczne, Warszawa 2004.
Grubich J., Komentarz do nagrania płytowego Cesar Franck – Joachim Grubich gra na organach Katedry Poznańskiej, wyd. Studio S Production, SSP 020.
Katalog okolicznościowy organów firmy „Zych Zakłady Organowe” 2017 (b.m.r.w.).
Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum concilium, nr 120, w: Sobór Watykański II,
Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1968, s. 40-70.
Sanktuarium św. Jana Pawła II. Kraków (małopolskie), https://musicamsacram.pl/instrumenty/opis/2082-Krakow-Sanktuarium-sw-Jana-Pawla-II [dostęp: 25.07.2019].
Krzyżaniak B., Cavaillé-Coll Aristide, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, CD, Część biograficzna, t. 2, red. E. Dziębowska, Kraków 1984, s. 52.
Kukla J., Projektowanie dyspozycji organów z uwzględnieniem wymogów dzieł muzyki organowej, w: Organy i muzyka organowa, t. 9, red. J. Krassowski, Gdańsk 1994, s. 158-172.
Kycia K., Organy w Licheniu, „Ruch Muzyczny” 21(2008), s. 39.
Licheńskie organy na tle największych instrumentów Polski, Europy i świata, http://www.lichen.pl/pl/574/n_1820/lichenskie_organy_na_tle_najwiekszych_instrumentow_
polski,_europy_i_swiata [dostęp: 16.07.2019].
Markuszewski M., Warszawa. Filharmonia Narodowa, http://www.organy.pro/instrumenty.php?instr_id=282 [dostęp: 08.11.2019].
Mizgalski G., Organy, w: Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej, red. G. Mizgalski, Poznań 1959, s. 342-349.
Nagranie płytowe Cesar Franck – Joachim Grubich gra na organach Katedry Poznańskiej, wyd. Studio S Production, SSP 020.
Organy, w: Leksykon liturgii, red. B. Nadolski, Poznań 2006, s. 1126-1128.
Organy w Sanktuarium Matki Bożej na Jasnej Górze, red. J. Kulig, (b.m.r.w.).
O jedne z najlepszych organów w Polsce, „Hosanna” 2(2017), s. 3.
Organy w Licheniu grają, „Ruch Muzyczny” 15(2007), s. 4.
Perucki R., Niemieckie organy romantyczne – estetyka brzmienia, zagadnienia rejestracji oraz problemy wykonawcze, w: Organy i muzyka organowa, t. 15, red. D. Szlagowska, Gdańsk 2014, s. 141-164.
Pietkiewicz M., Kilka uwag o budownictwie organowym w Polsce, „Ruch Muzyczny”13(1968), s. 3-5.
Płatek J.S., Życie muzyczne na Jasnej Górze w XX wieku, „Studia Claromontana” 20(2002), s. 295-313.
Rozanow Z., Smulikowska E., Zabytki sztuki Jasnej Góry. Architektura. Rzeźba. Malarstwo, Katowice 2009.
Rozmaitości. Bazylika św. Piotra w Rzymie, „Muzyka Kościelna” 6(1892), s. 47-48.
Smykowska J., Muzyka organowa ks. dr. Józefa Surzyńskiego (1851-1919). Analiza, interpretacja, wartości estetyczne, Poznań 2006.
Strządała D., Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina – organy symfoniczne. Łódź (łódzkie), https://musicamsacram.pl/instrumenty/opis/1601-Lodz-Filharmonia
-Lodzka-im-Artura-Rubinsteina-organy-symfoniczne [dostęp: 08.11.2019].
Szczerba W., Historia organów w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Tarnowie, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 2(2014), s. 137-144.
Urbańczyk M., Ochrona i konserwacja organów zabytkowych na tle rozwoju sztuki organmistrzowskiej, Katowice 2011.
Vogel B., Blomberg, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, ab suplement, Część biograficzna, red. E. Dziębowska, Kraków 1998, s. 58.
Wade-Matthews M., Thompson W., Encyklopedia muzyki. Ilustrowana księga instrumentów muzycznych i wielkich kompozytorów, tłum. B. Orłowska, G. Siwek, Warszawa 2007.
Wiadomości bieżące. Cavaillé-Coll, „Muzyka Kościelna” 5-6(1926), s. 100.
Zabża J., Symfonia, w: Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995, s. 862.
Zieliński K., Instrumenty muzyczne na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, „Muzyka Kościelna” 9(1929), s. 134-141.
Zieliński K., O organach niemieckich i francuskich, „Muzyka Kościelna” 5(1927), s. 101-103.
Uniwersytet Śląski Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Polityka opłat za publikację
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z publikacją swoich artykułów, tj. opłaty za przetwarzanie artykułu (APC), opłaty za redakcję językową, opłaty za kolor, opłaty za przesłanie, opłaty za strony, opłaty członkowskie, koszty prenumeraty druku, inne opłaty dodatkowe. Autorzy nie otrzymują również żadnej gratyfikacji finansowej za publikowane artykuły.
3. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
4. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
5. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
