The Social Functioning of Knowledge and Science in the Philosophy of Paul Feyerabend – Ideologies, Interactions, and Cosmologies
Abstract
In his article, Jakub Lampart addresses the social, cultural, and historical functions of various forms of knowledge (and of science in particular) as they can be reconstructed on the basis of the few descriptive remarks found in Paul Feyerabend’s works in the three periods of his scholarly career: moderate, transitional, and radical. Lampart interprets Feyerabend’s views on the relationship between knowledge and society as influenced by the following: the early concepts of Karl Popper (in the moderate period), some of the theses of Benjamin L. Whorf and the late Ludwig Wittgenstein (in the radical period). The article also contains: a) a juxtaposition of Feyerabend’s views with the theories of these thinkers; (b) an attempt to explain Feyerabend’s use of the term “ideology”; (c) a description of two trends characterizing different systems of knowledge: isolation and interaction; d) a description of the two types of ideal members of a given tradition: rationalists and pragmatists.
Keywords
Feyerabend; Whorf; late Wittgenstein; Popper; Kuhn
References
Barnes B., Bloor D.: Mocny program socjologii wiedzy. Przeł. Z. Jankiewicz. Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1993.
Derra A.: Specyficzny kontekst społeczny i jego rola w teorii znaczenia późnego Wittgensteina. „Kognitywistyka i Media w Edukacji” 2007, nr 1/2, s. 133–141.
Feyerabend P.K.: Jak być dobrym empirystą? Przeł. K. Zamiara. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1979.
Feyerabend P.K.: Jak obronić społeczeństwo przed nauką? W: Czy sprzeczność może być racjonalna. Red. K. Jodkowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 1986, s. 309–324.
Feyerabend P.K.: Mit „nauki” i jego rola w społeczeństwie. W: Czy sprzeczność może być racjonalna. Red. K. Jodkowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 1986, s. 292–307.
Feyerabend P.K.: Przeciw metodzie. Przeł. S. Wiertlewski. Red. nauk. przekładu K. Zamiara. Siedmioróg, Wrocław 2001.
Hanuszewicz S.: Popper a socjologia wiedzy. W: Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy. Red. P. Bytniewski, M. Chałubiński. T. 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 2006, s. 198–210.
Jodkowski K.: Filozofia nauki Paula K. Feyerabenda. Stadium umiarkowane. „Studia Filozoficzne” 1979, nr 11, s. 59–75.
Knorr‑Cetina K.: Etnograficzne studium pracy naukowej: w stronę konstruktywistycznej interpretacji nauki. W: Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów. Red. E. Bińczyk, A. Derra. Tłum. M. Wróblewski. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014, s. 181–215.
Lakatos I.: Pisma z filozofii nauk empirycznych. Przeł. W. Sady. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Latour B.: Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką. Przeł. K. Abriszewski. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Latour B., Woolgar S.: Życie laboratoryjne: konstruowanie faktów naukowych. Tłum. K. Abriszewski. Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2020.
Leszczyński D., Szlachcic K.: Wprowadzenie do francuskiej filozofii nauki. Od Comte’a do Foucaulta. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003.
Mączka D.: Amodernistyczna filozofia Paula Feyerabenda. „Hybris” 2018, nr 41, s. 77–97. Pobrano z: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/56562/maczka_amodernistyczna_filozofia_paula_%20feyerabenda_2018.pdf?sequence=3&isAllowed=y [23.11.2021].
Mączka D.: Mit i mity w filozofii Paula Feyerabenda. „Analiza i Egzystencja” 2017, nr 39, s. 97–116. https://doi.org/10.18276/aie.2017.39-06.
Mączka D.: Rola filozofii nauki w ujęciu Paula Feyerabenda. W: Episteme. O poznaniu filozoficznym i naukowym. Red. K. Bałękowski, P. Wiatr. Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, Lublin 2016, s. 164–184.
Michalska A.: Nauka – dyskurs czy propaganda? Kampania Galileusza w świetle anarchizmu Paula Feyerabenda oraz koncepcji działania komunikacyjnego Jurgena Habermasa. „Argument” 2012, nr 2, s. 377–396. Pobrano z: https://argument.up.krakow.pl/article/download/6353/5881/ [23.11.2021].
Popper K.R.: Logika odkrycia naukowego. Przeł. U. Niklas. Wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Popper K.R.: Nędza historycyzmu. Przeł. S. Amsterdamski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
Popper K.R.: Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. T. 1: Urok Platona. Przeł. H. Krahelska. Oprac. A. Chmielewski. Wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Popper K.R.: Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. T. 2: Wysoka fala proroctw. Hegel, Marks i następstwa. Przeł. H. Krahelska. Oprac. A. Chmielewski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Sady W.: Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wyd. 2., rozsz. i popr. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Sady W.: Wittgenstein. Życie i dzieło. Daimonion, Lublin 1993.
Siemek M.: Myśl drugiej połowy XX wieku. W: Drogi współczesnej filozofii. Wybrał i wstępem opatrzył M.J. Siemek. Przeł. S. Cichowicz et al. Czytelnik, Warszawa 1978, s. 5–48.
Whorf B.L.: Język, myśl i rzeczywistość. Przeł. T. Hołówka. Wydawnictwo KR, Warszawa 2002.
Wittgenstein L.: Dociekania filozoficzne. Przeł. B. Wolniewicz. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2000.
Wittgenstein L.: O pewności. Przeł. B. Chwedeńczuk. Wydawnictwo KR, Warszawa 2001.
Wittgenstein L.: Uwagi o „Złotej Gałęzi” Frazera. Przeł. A. Orzechowski. Instytut Kultury, Warszawa 1998.
Jagiellonian University Poland
https://orcid.org/0000-0002-8208-2833
Jakub Lampart – student pierwszego roku filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim, interesuje się głównie filozofią nauki i socjologią wiedzy. Niniejszy artykuł stanowi jego pierwszą publikację naukową.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
