The Concept of Scientific Ethics and Visions of Moral Progress by Main Representatives of Polish Positivist Thought
Pro memoria
Abstract
The article presents one of the components of the intellectual legacy of Polish positivism, a philosophical position which proposed a new attitude towards ethical issues. Its representatives put forward the notion of scientific ethics, reducing moral philosophy to it. They strongly emphasized their critical attitude towards traditional ethics, for which there was no place in the positivist model of science, and proposed a distinction between theoretical and practical ethics. Their project was motivated by an ambition to make ethics
into jurisprudence, a discipline whose accuracy would make it similar to other sciences. Their efforts were consistently motivated by the idea of making ethics into an empirical and applied science. This scientific ethics would fulfill the important task of forming a set of moral requirements, which, by referring to moral knowledge (“ethology”), would have a chance of influencing the conduct of individuals and society. The new ethics was expected to contribute to the change in social morality and thus greatly support moral progress, an issue which was hotly debated. All positivists subscribed to the idea of progress, including that of morality; however, some differences can be discerned in how they defined progress. Some defined it in realistic categories, while others focused on optimistic visions of the future. Among the first advocates of scientific ethics and of the idea of moral progress, differences notwithstanding, were Aleksander Świętochowski, Julian Ochorowicz, Feliks Bogacki, Władysław Kozłowski, and Bolesław Prus. The article gives an overview of some of their views.
Keywords
positivist movement; scientific ethics; theoretic ethics; practical ethics; idea of progress; moral progress; freedom; perfectness; usefulness
References
Bogacki F.: Pozytywizm a krytycyzm. „Przegląd Tygodniowy” 1872, nr 35, s. 273–275.
Bogacki F.: Przegląd piśmiennictwa polskiego. „Przegląd Tygodniowy” 1873, nr 2, s. 20.
Bogacki F.: Zagadnienia etyki. Drukarnia Ludowa w Krakowie, Kraków 1909.
Bogacki F.: Zasada i zastosowanie indukcji. „Niwa” 1872, nr 13, s. 3–7.
Filozofia i myśl społeczna w latach 1865–1895. Cz. 1–2. Wybrały, oprac., przypisami opatrzyły A. Hochfeldowa, B. Skarga. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
Głombik C.: Tradycja i interpretacje. Antoni Molicki a reakcja katolicka wobec polskiej „filozofii narodowej”. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
Głombik C.: Zapomniani krytycy, nieznani filozofowie. Rzecz o Aleksandrze Tyszyńskim i Janie Adamskim. Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1988.
Interes osobisty a społeczny. „Niwa” 1873, nr 48, s. 273–276.
Jedynak S.: Etyka Polska w latach 1863–1918. Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.
Konstańczak S.: Etyka niezależna w Polsce. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2019.
Kozłowski W.: Etyka Spencera. W: Idem: Pisma filozoficzne i psychologiczne. Polskie Towarzystwo Nakładowe, Lwów 1912, s. 199–250.
Ochorowicz J.: Metoda w etyce. „Przegląd Filozoficzny” 1906, R. 9, z. 1, s. 1–69.
Ochorowicz J.: Miłość, zbrodnia, wiara i moralność. Kilka studiów z psychologii kryminalnej. [nakł. Autora], Warszawa 1870.
Ochorowicz J.: Psychologia, pedagogika, etyka. Przyczynki do usiłowań naszego odrodzenia narodowego. Księgarnia M. Arct, Warszawa 1917.
Ochorowicz J.: Wstęp i pogląd ogólny na filozofię pozytywną. Drukarnia J. Noskowskiego, Warszawa 1872.
Ochorowicz J.: Zastosowania psychologii. „Ateneum” 1879, z. 4, s. 70–103.
Prus B.: Jak wygląda nasz rozwój społeczny? VII. Oświata. „Nowiny” 1882, nr 302, s. 1.
Prus B.: Najogólniejsze ideały życiowe. Wyd. 2. przejrz. Nakładem Jana Fiszera, Warszawa 1905 (wyd. 1. – 1901).
Prus B.: Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa. W Drukarni „Gazety Handllowej”, Warszawa 1883.
S.K.: Gawędy popularnonaukowe. O badaniu przyrody. „Przegląd Tygodniowy” 1867, nr 6, s. 43–44.
Świętochowski A.: Nowe drogi. „Przegląd Tygodniowy” 1874, nr 6, s. 45–46.
Świętochowski A.: O powstawaniu praw moralnych. Nakładem „Przeglądu Tygodniowego”, Warszawa 1877.
Świętochowski A.: Źródła moralności. Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1912.
Tatarkiewicz W.: Historia filozofii. T. 3. Wyd. 10. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
Tyburski W.: Ideologia nauki w świadomości polskich środowisk intelektualnych doby pozytywizmu. Rozwój, metamorfozy, załamania. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1989.
Tyburski W.: Julian Ochorowicz. Meandry pozytywizmu. Top Kurier, Toruń 2004.
Tyburski W.: Myśl etyczna w Polsce od XVI do XIX wieku. Top Kurier, Toruń 2000.
The Maria Grzegorzewska University Poland
https://orcid.org/0000-0003-3670-7254
Włodzimierz Tyburski – emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, czynny Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Członek Komitetu Nauk Filozoficznych PAN. Autor ponad trzystu publikacji, w tym kilkunastu pozycji książkowych. Zajmuje się historą filozofii i etyki, aksjologią, etyką, bioetyką, filozofią i etyką środowiskową.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
