„Wszystko zaczyna się od słów […]”. Filip David i Mirko Kovač: listy o wojnie w byłej Jugosławii
Abstrakt
In the essay the author analyses the problematics of genocide based on correspondence between Filip David and Mirko Kovač Kiedy kwitnie zło. Książka listów 1992–1995 (When evil
flourishes. A book of letters 1992–1995) to later juxtapose it with studies on Shoah. She ponders the generational perspective of people whose lives were tarnished by the Nazi-Germany occupation (Filip David – born 1940, Mirko Kovač – born 1938). The article most of all aims at reconstructing the stances of the two authors of letters and showing genocide as a realm of incessant discussion, vague affects, unsystematized knowledge. The author undertakes an attempt to reconstruct only some of the topics and contexts accompanying the issues discussed in David’s and Kovač’s letters, particularly: the soul-searing descriptions of the Bosnian War of 1992–1995. She shows that the language facet of violence proves to be a challenge to reflecting on literature in the correspondence between the two intellectuals. When faced with the disintegration of hitherto social order in the former Yugoslavia, the nationalist discourse, as social studies and research on genocide suggest, prepares the ground for activation of violent behaviours, justifies them, and plays a key role in fomenting the genocidal repression. As a result of the said processes, the authorities create and reinforce nations’ cultural self-images, tighten the control over ethnic purity of collective identity,
instigate conflicts between neighbours based on “the blood and soil myth,” cherry-pick the xenophobic discourse of the past, and force through with ethnical interpretations of culture.
Słowa kluczowe
Zagłada; ludobójstwo; czystka etniczna; Serbia; Chorwacja
Bibliografia
Appadurai A.: Tożsamości drapieżcze. W: A. Appadurai: Strach przed mniejszościami. Esej o geografii gniewu. Przeł. M. Bucholc. Warszawa 2009, s. 50–120.
Bauer Y.: Przemyśleć Zagładę. Przeł. J. Giebułtowski, J. Surewicz. Warszawa 2016.
Butler J.: Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania? Przeł. A. Czarnacka. Warszawa 2011.
Czerwiński M.: Nowomowa po jugosłowiańsku. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 2012, nr 47, s. 137–159.
David F., Kovač M.: Kiedy kwitnie zło. Książka listów 1992–1995. Przeł. G. Łatuszyński, M. Siwkowska-Łatuszyńska. Warszawa 2001.
Dąbrowska-Partyka M.: Babciuuu! Babciuuu! czyli Dirkem i Doktor ciągną na Lemberg. „Literatura na Świecie” 2003, nr 5–6, s. 395–405.
Dąbrowska-Partyka M.: Poleżeć na liściach laurowych, albo czego nie wolno tłumaczowi. W: M. Dąbrowska-Partyka: Świadectwa i mistyfikacje. Przed i po Jugosławii. Kraków 2003, s. 309–324.
Dąbrowska-Partyka M.: Zagadnienie tożsamości a konflikt jugosłowiański. W: Współcześni Słowianie. Red. M. Bobrownicka, L. Suchanek, F. Ziejka. Kraków 1997, s. 60–67.
Giergiel S.: Andreasa Bana ucieczka ze świata. („Belladonna” Dašy Drndić i „O starzeniu się” Jeana Améry’ego). „Slavica Wratislaviensia” 2016, nr 163, s. 783–793.
Giergiel S.: Wędrując śladami umarłych. Foto-teksty Dašy Drndić. „Balcanica Posnaniensia” 2018, nr 25, s. 181–196.
Ickiewicz-Sawicka M.: Ludobójstwo, czystka etniczna, masakra, pogrom – niedookreślone kategorie zła na przykładzie wybranych konfliktów na Bałkanach. Dostępne w Internecie: https://repozytorium.uwb.edu.pljspui.bitstream.M_Ickiewicz_Sawicka_ [data dostępu: 02.09.2019].
Ickiewicz-Sawicka M.: Prawne i kryminologiczne aspekty zbrodni ludobójstwa serbskiej ludności na Bałkanach w XX wieku – wybrane zagadnienia. „ELPIS” 2013, z. 27, s. 173–180.
Kozioł W.: Wspólnoty emocjonalne na przykładzie filmu Żmijewskiego „Oni”. Nieudana próba wzmocnienia tożsamości w celu jej rozbrojenia. W: Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość. Red. R. Sendyka, R. Nycz, T. Sapota. Warszawa 2016, s. 285–305.
Krwawy cień genocydu. Pamięć – dyskurs – edukacja. Interdyscyplinarne studia nad ludobójstwem. Cz. 1. Red. B. Machul-Telus, U. Markowska-Manista, L.M. Nijakowski. Kraków 2011.
Kultury słowiańskie między postkomunizmem a postmodernizmem 1989–2004. Red. M. Dąbrowska-Partyka. Kraków 2009.
Morawiec A.: Literatura polska wobec ludobójstwa. Rekonesans. Łódź 2018.
Nijakowski L.M.: Rola dyskursu ideologicznego w mobilizacji ludobójczej w XX wieku. „Studia Socjologiczne” 2012, nr 1, s. 177–198.
Pawłowski K.: Ante bellum. Uwarunkowania historyczne procesów dezintegracyjnych na terytorium Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i jej państw sukcesyjnych po zimnej wojnie. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K. Politologia” 2017, Vol. 24, no 2, s. 47–73.
Rybicka E.: Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego. W: Narracja i tożsamość. Cz. 1: Narracje w kulturze. Red. W. Bolecki, R. Nycz. Warszawa 2004, s. 203–230.
Skwarczyńska S.: Teoria listu. Oprac. E. Felisiak, M. Leś. Białystok 2006.
Sowa J.: Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesnością. Kraków 2011.
Zaleski M.: Natręctwo niepamięci naszej o Zagładzie. „Teksty Drugie” 2016, nr 6, s. 95–101.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
