Performanse i kody zła w praktykach genocydalnych – wybrane aspekty i egzemplifikacje
Abstrakt
Przedmiotem analiz jest wykorzystanie paradygmatu imaginariów zła w studiach nad zbrodniami wojennymi i ludobójstwem. Zło (Evil) zostało przedstawione głównie poprzez odniesienie do perspektywy antropologicznej. Imaginarium zła zestawiono z bazującymi na pojęciach antropologicznych (a zatem kulturowymi, ludzkimi, refleksyjnymi) praktykami upokarzania, przekraczania tabu, lokowania ofiar w przestrzeni nieczystości i wykluczenia. W analizie autorka przyjmuje zaproponowaną przez Martina Pollacka perspektywę skażonego krajobrazu, przytacza jako egzemplifikację praktyki łamania tabu związane z uniemożliwianiem pochówku oraz gwałtami genocydalnymi.
Słowa kluczowe
zło; ludobójstwo; skażony krajobraz; tabu społeczno-kulturowe; gwałt genocydalny
Bibliografia
Andrić I.: Most na Drinie. Przeł. H. Kalita. Warszawa 1985.
Armoudian M.: In Search of a Genocidal Frame: Preliminary Evidence from the Holocaust and the Rwandan Genocide. “Media, War and Conflict” 2020, Vol. 13, s. 133–152.
Becirević E.: Genocide on the Drina River. New Haven–London 2014.
Bierwiaczonek K., Nawrocki T.: Pomiędzy traumą wojny a codziennością. Pamięć zbiorowa mieszkańców górnośląskiej wsi Bojszowy. Warszawa 2020.
Blackwell D.: Counselling and Psychotherapy with Refugees. London 2005.
Boeschoten R. van: The Trauma of War Rape: A Comparative View on a Bosnian Conflict and a Greek Civil War. “History and Anthropology” 2003, Vol. 14, no 1, s. 41–54.
Braidotti R.: Po człowieku. Przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk. Warszawa 2014.
Butler J.: Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu. Przeł. A. Ostolski. Warszawa 2020.
Canin M.: Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce. Przeł. M. Adamczyk-Garbowska. Warszawa 2019.
Comission on Human Rights, Forty-ninth Session, Agenda Item 27, Report on the Situation of Human Rights in the Territory of the Former Yugoslavia Submitted by Mr. Tadeusz Mazowiecki. Dostępne w Internecie: https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G93/106/07/pdf/G9310607.pdf?OpenElement [data dostępu: 16.07.2020].
Djurdjevic M.G.: Wartime Rapes of Men Remains Taboo in Bosnia. „Balkan Transitional Justice”, 18.05.2017. Dostępne w Internecie: https://balkaninsight.com/2017/05/18/male-victims-of-war-related-sexual-abuse-shunned-in-bosnia-05-18-2017-1/ [data dostępu: 20.06.2020].
Doubt K.: Understanding Evil: Lessons from Bosnia. New York 2006.
Douglas M.: Czystość i zmaza. Przeł. M. Bucholc. Warszawa 2013.
Freud Z.: Totem i tabu. Przeł. M. Poręba, R. Reszke. Warszawa 1997.
Gennep A. van: Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. O bramie i progu […] i o wielu innych rzeczach. Przeł. B. Biały. Wstęp J. Tokarska-Bakir. Warszawa 2006.
Goffman E.: Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Przeł. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk 2007.
Gottschall J.: Explaining Wartime Rape. “The Journal of Sex Research” 2004, Vol. 41, no 2, s. 129–136.
Jergović M.: Ojciec. Przeł. M. Petryńska. Wołowiec 2012.
Karčić H.: Uncovering the Truth: the Lake Perućac Exhumations in Eastern Bosnia. “Journal of Muslim Minority Affairs” 2017, Vol. 37, no 1, s. 114–128.
Kępiński A.: Rytm życia. Kraków 1978.
Leder A.: Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa 2014.
Mullins Ch.W.: “We Are Going to Rape You and Taste Tutsi Women”. Rape During the 1994 Rwanda Genocide. “British Journal of Criminology” 2009, Vol. 49, s. 719–735.
Nijakowski L.M.: O wyjaśnianiu ludobójstwa i czystek etnicznych za pomocą mitów i emocji. „Kultura i Społeczeństwo” 2006, nr 1–2, s. 153–177.
Nijakowski L.M.: Rozkosz zemsty. Warszawa 2013.
Nowicka E.: Świat człowieka – świat kultury. Warszawa 1991.
Olsen W.C., Csordas Th.J.: Introduction. In: Engaging Evil: A Moral Anthropology. Eds. W.C. Olsen, Th.J. Csordas. New York–Oxford 2019, s. 1–31.
Pollack M.: Skażone krajobrazy. Przeł. K. Niedenthal. Wołowiec 2014.
Reszka P.P.: Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota. Warszawa 2019.
Ricoeur P.: Symbolika zła. Przeł. S. Cichowicz, M. Ochab. Warszawa 2015.
Skjelsbæk I.: Victim and Survivor: Narrated Social Identities of Women Who Experienced Rape During the War in Bosnia-Herzegovina. “Feminism and Psychology” 2006, Vol. 16, Issue 4, s. 373–403.
Snyder C.S., Gabbard W.J., May J.D., Zulcic N.: On the Battleground of Women’s Bodies: Mass Rape in Bosnia-Herzegovina. “Affilia” 2006, Vol. 21, Issue 2, s. 184–195.
Takševa T.: Genocidal Rape, Enforced Impregnation, and the Discourse of Serbian National Identity. “Comparative Literature and Culture” 2015, Vol. 17, Issue 3, s. 2–8.
Taylor Ch.: Nowoczesne imaginaria społeczne. Przeł. A. Puchejda, K. Szymaniak. Kraków 2010.
Tochman W.: Dzisiaj narysujemy śmierć. Wołowiec 2010.
Tochman W.: Jakbyś kamień jadła. Sejny 2002.
Tokarska-Bakir J.: Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946. Wołowiec 2012.
Vulliamy E.: Wojna umarła, niech żyje wojna. Bośniackie rozrachunki. Przeł. J. Ochab. Wołowiec 2016.
Wasilewski J.S.: Tabu. Warszawa 2010.
Zaremba-Bielawski M.: Dom z dwiema wieżami. Przeł. M. Kalinowski. Kraków 2018.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
