Odrobiona lekcja? Obraz Polski podczas drugiej wojny światowej na przykładzie najnowszej literatury niemieckiej i jej odbioru w dyskursie publicznym
Abstrakt
Autorka artykułu, opierając się na teorii narratologa Wolfa Schmida, pokazuje wpływ elementów tzw. abstrakcyjnego wymiaru na recepcję dzieł Kevina Vennemanna Blisko Jedenew (2005, pol. 2007) i Matthiasa Nawrata Wszystkie śmierci dziadka Jurka (2015, pol. 2016). Ten abstrakcyjny wymiar – będący wytworem osobistych przekonań i indywidualnych „doświadczeń literackich” – pomaga wyjaśnić sprzeczne opinie na temat tego samego dzieła literackiego, zależące często (ale nie wyłącznie) od różnej wiedzy i świadomości historycznej. Odbiór w mediach i w dyskursie naukowym odzwierciedla również schematy i dyskursy, które nie dają się wyjaśnić samym tekstem. Autorka twierdzi, że odbiorca jest pod silnym wpływem osobistej historii autora, mimo że obie książki nie są autobiografiami, co znacznie ogranicza możliwości interpretacji.
Słowa kluczowe
Kevin Vennemann; Matthias Nawrat; procesy odbioru; krytyka literacka; dyskurs medialny i naukowy
Bibliografia
Böttiger H.: Zerfallen aller Sicherheiten, https://www.deutschlandfunkkultur.de/zerfallen-aller-sicherheiten.950.de.html?dram:article_id=133589 [accessed 13.07.2020].
Chimiak K.: Unsere Mütter, unsere Väter – Ein Beispiel für historische Unwissenheit und deutsche Stereotype, https://zeitgeschichte-online.de/themen/unsere-muetterunsere-vaeter-ein-beispiel-fuer-historische-unwissenheit-und-deutsche [accessed 13.07.2020].
Dietz G.: Hitler Sells, https://taz.de/Archiv-Suche/!5186550&s=georg%2Bdiez%2Bvennemann/ [accessed 11.07.2020].
Dietz G.: “Die schönste traurige Geschichte.” Die Zeit, 12.01.2006, no. 3, https://www.zeit.de/2006/03/L-Vennemann [accessed 13.07.2020].
Drynda J.: “Ein Spiel mit Stereotypen? Zu Matthias Nawrats Roman Die vielen Tode unseres Opas Jurek (2015).” Studia Germanica Posnaniensia 2016, no. 37, pp. 79–89.
Fagot P.: Mémoires et regards. Le thème de la Pologne dans la prose littéraire allemande (1949–1990). Frankfurt 2001.
Frieden K.: Neuverhandlungen des Holocaust: mediale Transformationen des Gedächtnisparadigmas. Bielefeld 2014.
Gorelik L.: „Sie können aber gut Deutsch!“ Warum ich nicht mehr dankbar sein will, dass ich hier leben darf, und Toleranz nicht weiterhilft. München 2012.
Grjasnowa O.: “Privilegien.” In: Eure Heimat ist unser Albtraum. Ed. F. Aydemir, H. Yaghoobifarah. Berlin 2019, pp. 130–139.
Hähnel-Mesnard C.: “Die Inszenierung von Zeugenschaft im Roman Nahe Jedenew (2005) von Kevin Vennemann.” In: Der Nationalsozialismus und die Shoah in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur. Ed. T. Fischer, P. Hammermeister, S. Kramer. Amsterdam 2014, pp. 168–186.
Herder J.G.: Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit, Band 2. Berlin–Weimar 1996, pp. 279–282.
Hiemer E.-M.: “Der Zweite Weltkrieg im polnischen Kino. Jüngste filmische Annäherungen und deren Rezeption in Polen und Deutschland.” Poznańskie Studia Slawistyczne 2017, no. 12, pp. 123–138.
Hiemer E.-M.: Autobiographisches Schreiben als ästhetisches Problem. Jüdische Vielfalt in der polnischen und deutschen Gegenwartsliteratur. Wiesbaden 2018.
Hultsch A.: “Schreiben, um übersetzt zu werden? Tschechische Literatur zwischen Originalität und ‚euroromán‘.” Zeitschrift für Slawistik 2010, no. 55/4, pp. 464–479.
Kasch G.: Reiz der Fiktion, https://www.freitag.de/autoren/der-freitag/reiz-der-fiktion [accessed 13.07.2020].
Kochanowska-Nieborak A.: Das Polenbild in Meyers Konversationslexika des ‚langen‘ 19. Jahrhunderts. Frankfurt 2010.
Kramer S.: “Identifying with the Victims in the Land of the Perpetrators: Iris Hanika’s Das Eigentliche and Kevin Vennemann’s Nahe Jedenew.” In: Persistent Legacy – The Holocaust and German Studies. Ed. E. McGlothlin, J.M. Kapczynski. Rochester, NY, 2016, pp. 159–177.
Kurianowicz T.: “Kopf eines Königs, Körper eines Hofnarrs.” Frankfurter Allgemeine Zeitung, 15.10.2015, no. 239, p. 10.
Ljubić N . ( ed.): Schluss mit der Deutschenfeindlichkeit! Geschichten aus der Heimat. Hamburg 2012.
Moritz R.: Polnische Delikatessen, https://www.nzz.ch/feuilleton/buecher/matthiasnawrats-neuer-roman-polnische-delikatessen-ld.6056 [accessed 13.07.2020].
Nawrat M.: Die vielen Tode unseres Opas Jurek. Reinbek 2017.
Neuhaus A.: “Blick in den Studel.” Frankfurter Allgemeine Zeitung, 23.02.2006, no. 46, p. 36.
Orski M.: “Jak i gdzie umierał dziadek Jurek.” Odra 2016, no. 10, pp. 115–116.
Palej A.: “W poszukiwaniu korzeni. Współczesna polsko-niemiecka literatura migracyjna i dylematy tożsamości (Sabrina Janesch, Alexandra Tobor, Matthias Nawrat).”Studia Germanica Gedanensia 2019, no. 4, pp. 95–108.
Pyzik A.: Nowe narracje o Zagładzie, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/ksiazki/233587,1,nowe-narracje-o-zagladzie.read [accessed 13.07.2020].
Rutka A.: “Kinderperspektive und Märchenform als Modi der erinnerungslosen Auseinandersetzung mit der Shoah in aktuellen Roman der dritten Generation.” Roczniki Humanistyczne 2017, no. 5, pp. 93–107.
Schmid W.: Narratology. An Introduction. Berlin 2010.
Smoleński P.: Co wolno młodemu Niemcowi, https://wyborcza.pl/1,75410,4559484.html [accessed 13.07.2020].
Strasser T.: Roman „Die vielen Tode unseres Opa Jurek“. Kabale und Opole, https://www.tagesspiegel.de/kultur/roman-die-vielen-tode-unseres-opa-jurek-kabale-undopole/12445630.html [accessed 13.07.2020].
Tomczok M.: “Po Jedwabnem. Narodziny popularnej opowieści rozliczeniowej.”Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 2015, no. 25, pp. 257–273.
Uffelmann D.: “Deutscher Kommerz mit polnischer Literatur über jüdische Themen: Maria Nurowska, Andrzej Szczypiorski und Dariusz Muszer.” In: Osteuropäischjüdische Literaturen im 20. und 21. Jahrhundert. Identität und Poetik = Eastern European Jewish Literature of the 20th and 21st Centuries. Ed. K. Smola. München 2013, pp. 298–322.
Vennemann K.: Nahe Jedenew. Frankfurt 2005.
Wszystkie śmierci dziadka Jurka to historia rodzinna opowiedziana na tle historii Polski, http://radio.opole.pl/365,31,wszystkie-smierci-dziadka-jurka-to-historia-rodz= [accessed 13.07.2020].
Zduniak-Wiktorowicz M., Helbig-Mischewski B.: Prosa mit polnischem Hintergrund in Deutschland und Kontexte. In: Migrantenliteratur im Wandel. Junge Prose mit (nicht nur) polnischen Wurzeln in Deutschland und Europa. = Literatura migracyjna w procesie. Młoda proza (nie tylko) polskiego pochodzenia w Niemczech i w Europie. Ed. M. Zduniak-Wiktorowicz, B. Helbig-Mischewski. Leipzig 2016, pp. 11–19.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
