„Poeta każdy to z żółtą łatą na sercu Żyd”. Dwa głosy o Baczyńskim Woroszylskiego
Abstrakt
“Each poet is a Jew with a yellow patch”. Two voices about Woroszylski’s vision of Baczyński
The article is a multicontextual interpretation of a poem by Wiktor Woroszylski entitled Krzysztof Kamil B., which was published for the first time in the 1988 volume entitled W poszukiwaniu utraconego ciepła i inne wiersze. The work indicates one of the most distinguished Polish poets of the war generation, Krzysztof Kamil Baczyński, who died at the age of twenty‑three during the Warsaw Uprising. The poem by Woroszylski who was six years his junior has to do with the controversial question about the Jewish roots of the author of Elegia o chłopcu polskim (his mother, Stefania Baczyńska, had a Jewish background and was an assimilated, Catholic convert). The article firstly refers to various studies upon this subject which were initiated in 1979 by Józef Lewandowski’s essay. The studies were then engaged by a number of researchers and critics in the last decade of the 20th c. and at the beginning of the 21st c. They deliberate among other things whether this fact of the poet’s biography actually influenced his works. The authors demonstrate the manner in which Woroszylski reveals and at the same time nullifies the anti‑Semitic overtones which such speculations feature, the attempts at a more or less categorical determination of someone’s national affiliation. For an important context for the interpretation of the poem Krzysztof Kamil B. is furnished by its motto – an initial phrase of a famous statement by Marina Tsvetaeva, whose culminating point that “all poets are Jews” is placed by Woroszylski at the very end of his work, where he paraphrases these words.
Key words: antisemitism, Krzysztof Kamil Baczyński, Marina Tsvetaeva, Wiktor Woroszylski, Holocaust
Bibliografia
Baczyński K.K.: Utwory zebrane. T. 2. Oprac. A. Kmita‑Piorunowa, K. Wyka. Kraków 1979.
Budzyński W.: Cień „złego pochodzenia”. Przyczynki do biografii K. K. Baczyńskiego. „Tygodnik Powszechny” 1990, nr 31.
Brzozowski J.: Baczyński w biały dzień. O wierszu Wisławy Szymborskiej. W: Krzysztof Kamil Baczyński: twórczość, legenda, recepcja. Red. J. Detka. Kielce 2002.
Gross N.: Co to znaczy „rzekomo”. „Midrasz” 2000, nr 12.
Gross N.: Niedobre pochodzenie. „Przegląd” 2002, nr 30.
Gross N.: Poeci i Szoa. Obrazy Zagłady Żydów w poezji polskiej. Sosnowiec 1993.
Kuczyńska‑Koschany K.: „Все поэты жиды“. Antytotalitarne gesty poetyckie i kreacyjne wobec Zagłady oraz innych doświadczeń granicznych. Poznań 2013.
Kuncewicz P.: Pasje Natana Grossa. „Przegląd” 2002, nr 33.
Lewandowski J.: [bez tytułu]. „Teksty Drugie” 1995, nr 1.
Lewandowski J.: Szkło bolesne, obraz dni… eseje nieprzedawnione. Uppsala 1991.
Lewandowski J.: Wokół biografii Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. „Aneks” 1979, nr 22.
Lewandowski J.: Wokół Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (ciąg dalszy). „Acta Sueco‑Polonica” 1996, nr 5.
Męczeństwo i zagłada Żydów w zapisach literatury polskiej. Wybór, oprac. i wprowadzenie I. Maciejewska. Warszawa 1988.
Miłosz C.: Abecadło Miłosza. Kraków 1997.
Obornicki A. (Marczak S.): O ślepym woźnicy. „Sztuka i Naród” 1942, nr 5.
Rostropowicz‑Clark J.: Wódz powstańców, poeta bohater. „Teksty Drugie” 1994, nr 2.
Święch J.: Poeta i Holocaust. W: J. Święch: Nowoczesność. Szkice o literaturze polskiej XX wieku. Warszawa 2006.
Święch J.: Sny na jawie, czyli o juweniliach Baczyńskiego. „Akcent” 1984, nr 3.
Woroszylski W.: Wiersze 1954–1996. Wybrał R. Krynicki. Kraków 2007.
Woroszylski W.: Z podróży, ze snu, z umierania. Wiersze 1951–1990. Poznań 1992.
Zagajewski A.: Nowy mały Larousse. W: A. Zagajewski: Dwa miasta. Warszawa 2007.
Zgrzywa A.: Poeta i baśń. Rzecz o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim. Poznań 2011.
Żebrowska K.: [bez tytułu]. „Teksty Drugie” 1994, nr 4.
Żukowski T.: Kręgiem ostrym rozdarty na pół. O niektórych wierszach K. K. Baczyńskiego z lat 1942–1943. „Teksty Drugie” 2004, nr 3.
Katedra Literatury i Tradycji Romantyzmu, Uniwersytet Łódzki
Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
