„Zmysł udziału”. Wspólnoty, sojusze bezbronnych i podporządkowanych w poezji Haliny Poświatowskiej
Abstrakt
Autor artykułu, wykorzystując koncepcję pamięci wielokierunkowej Michaela Rothberga, udowadnia, że w poezji Haliny Poświatowskiej pamięć o Zagładzie uaktywnia się w konfrontacji z obrazami medialnymi wojny w Wietnamie. W utworach poetki pamięć o różnych formach ludobójstw jest dynamiczna, dzięki czemu zjawiska takie jak konkurencyjność, współzawodnictwo czy dominacja form upamiętniania wybranych masowych zbrodni ustępują miejsca regule konsolidacji pamięci. Autor tropi również wątki feministyczne i dostrzega zbieżność form oporu prezentowanych przez Poświatowską z koncepcjami buntu omówionymi w pracach Judith Butler („opłakiwalność”, wulnerabilność). Zaangażowanie poetki w sprawy jej współczesne stanowi (obok kontemplacji kruchego ciała) najważniejszy temat poezji, który nie został odnotowany przez krytyków, zarzucających jej eskapizm, egotyzm, wtórność, infantylizm.
Słowa kluczowe
pamięć wielokierunkowa; poezja; wrażliwe pisanie; Zagłada; Poświatowska
Bibliografia
Błażejowska K.: Uparte serce. Biografia Poświatowskiej. Kraków 2014.
Bojarska K.: Wydarzenia po Wydarzeniu. Białoszewski – Richter – Spiegelman. Warszawa 2012.
Buryła S.: Rozrachunki z wojną. Warszawa 2017.
Burzyńska A.R.: Maska twarzy. Twórczość dramatyczna Stanisława Grochowiaka. Kraków 2011.
Butler J.: Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania? Przeł. A. Czarnacka. Warszawa 2011.
Butler J.: Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu. Przeł. A. Ostolski. Warszawa 2010.
Butler J.: Zapiski o performatywnej teorii zgromadzeń. Przeł. J. Bednarek. Warszawa 2016.
Didi‑Huberman G.: Kora. Przeł. T. Swoboda. Gdańsk 2013.
Drozdowski B.: Złoty ząb. W: B. Drozdowski: Jest takie drzewo. Kraków 1956, s. 29.
Gadamer H.‑G.: Mitopoetyckie odwrócenie w „Elegiach duinejskich” Rilkego. Przeł. M. Łukasiewicz. W: H.‑G. Gadamer: Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane. Przeł. M. Łukasiewicz, K. Michalski. Warszawa 2000, s. 263–283.
Grochowiak S.: Rzeczy na głosy. Poznań 1966.
Haśka. Poświatowska we wspomnieniach i listach. Zebrała i oprac. M. Pryzwan. Warszawa 2015.
Herr M.: Depesze. Przeł. i przypisami opatrzył K. Majer. Kraków 2016.
Kaleta P.: Szczękościsk wojny. Kilka uwag na temat powieści „Trismus” Stanisława Grochowiaka. W: Literatura i różne historie. Szkice o literaturze XX i XXI wieku. Red. B. Gutkowska, A. Nęcka. Katowice 2011, s. 99–110.
Kornhauser J.: Wietnam. W: J. Kornhauser: 148 wierszy. Kraków 1982, s. 61.
Kowalska‑Leder J.: Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego. Wrocław 2009.
Legeżyńska A.: Od kochanki do psalmistki… Sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej. Poznań 2009.
Liszka K.: Etyka i pamięć o Zagładzie. Warszawa 2016.
Mielhorski R.: „Przebisnu rówieśnik”. O cyklu „Zabawy chłopięce” Stanisława Grochowiaka. „Literaturoznawstwo” 2007, nr 1 (1), s. 189–205.
Miłosz C.: Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku. Warszawa 1987.
Mirzoeff N.: Jak zobaczyć świat. Przeł. Ł. Zaremba. Kraków–Warszawa 2016.
Neitzel S., Welzer H.: Żołnierze. Protokoły walk, zabijania i umierania. Przeł. V. Grotowicz. Warszawa 2014.
Opacka‑Walasek D.: Pasaże liryczne. Katowice 2013.
Page T.: Vulnerable Writting as a Feminist Methodological Practice. “Feminist Review” 2017, no 115. Dostępne w Internecie: https://link.springer.com/article/10.1057/s41305‑017‑0028‑0 [data dostępu: 26.05.2018].
Pantuchowicz A.: Klucz do domu liryki Haliny Poświatowskiej. „Język Artystyczny” 1995, nr 9, s. 56–80.
Piotrowiak J.: Namysł i emocje. Studia i szkice o doświadczeniu poetyckim Haliny Poświatowskiej. Katowice 2011.
Poświatowska H.: Listy. Kraków 2015.
Poświatowska H.: Wszystkie wiersze. Kraków 2014.
Rancière J.: Estetyka jako polityka. Przeł. J. Kutyła, P. Mościcki. Przedmową opatrzył A. Żmijewski. Posłowie napisał S. Žižek. Il. J. Rajkowska. Warszawa 2007.
Rosenfeld A.H.: Podwójna śmierć. Rozważania o literaturze Holocaustu. Przeł. B. Krawcowicz. Warszawa 2003.
Rothberg M.: Pamięć wielokierunkowa. Pamiętanie Zagłady w epoce dekolonizacji. Przeł. K. Bojarska. Warszawa 2015.
Sontag S.: Widok cudzego cierpienia. Przeł. S. Magala. Kraków 2010.
Spivak G.Ch.: Czy podporządkowani inni mogą przemówić? Przeł. E. Majewska. „Krytyka Polityczna” 2011, nr 24–25, s. 196–239.
Stanuch S.: W kościółku serca (o erotycznej poezji Haliny Poświatowskiej). „Poezja” 1985, nr 2, s. 41–51.
Suleiman S.R.: Crises of Memory and the Second World War. Cambridge, Massachusetts–London 2008.
Szymborska W.: Autotomia. W: W. Szymborska: Zmysł udziału. Wybór wierszy. Grafiki B. Gawdzik‑Brzozowska. Kraków 2006, s. 21–22.
Szymborska W.: Rozmowa z kamieniem. W: W. Szymborska: Zmysł udziału. Wybór wierszy. Grafiki B. Gawdzik‑Brzozowska. Kraków 2006, s. 7–9.
Tomczok M.: Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura. Warszawa 2017.
Ubertowska A.: Holokaust. Auto (tanato) grafie. Warszawa 2014.
Urbankowski B.: „Wiersze bronią się same”. „Poezja” 1985, nr 2, s. 74–75.
Wierzyński K.: Na śmierć Jana Palacha. W: K. Wierzyński: Sen mara. Poezje. Paryż 1969, s. 85–86.
Ziółkowski G.: Okrutny teatr samospaleń. Protesty samobójcze w ogniu i ich echa w kulturze współczesnej. Poznań 2018.
Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0001-7037-9907
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
