„Paciorkowa robota”. Dorota Głowacka: Po tamtej stronie. Świadectwo – afekt – wyobraźnia; Anita Jarzyna: Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka.
Abstrakt
Autor recenzji książek Doroty Głowackiej i Anity Jarzyny podkreśla intuicję badaczek w kwestii wyszczególnienia w ramach Holocaust studies odrębnej kategorii, która pozwala nie tylko solidaryzować się z ofiarami Zagłady, dzięki „wyobraźni relacyjnej”, lecz również zaliczyć ją do innych aktów ludobójczych (m.in. rdzennej ludności Kanady). Wyobraźnia w projektach obu badaczek nie jest równoznaczna ze zmyśleniem, konfabulacją; jej fenomen, jak dowodzi autor recenzji, polega na wynalezieniu nowego języka wrażliwości, który przekraczałby ramy uznawalności jednego wydarzenia (w tym przypadku Zagłady). Głowacka postuluje (konieczne z perspektywy dynamicznie rozwijającego się nurtu Genocide studies) odwrócenie utrwalonego przez politykę kolonialną kierunku przepływu wiedzy oraz pamięci z centrum ku peryferiom i zastąpienie go innym układem (za Achillem Mbembe można nazwać go wędrującym), który podważyłby dotychczasową tendencję i dowartościował „pamięć wielokierunkową” (termin Micheala Rothberga). Mimo że autorki recenzowanych rozpraw sytuują się w różnych obszarach badawczych, ich badania spaja kategoria wyobraźni, przekraczająca prądy historycznoliterackie i pozwalająca na przenikanie się pozornie niewspółmiernych zjawisk (np. tortur i wykluczania kobiet jako podmiotów sprawczych), dla których Zagłada byłaby wydarzeniem fundacyjnym à rebours (a więc dającym możliwość podjęcia buntu i wyrażenia sprzeciwu oraz ukonstytuowania nowego podmiotu).
Słowa kluczowe
Holocaust studies; genocide studies
Bibliografia
Nikliborc A.: UwięziONE w KL Auschwitz‑Birkenau. Traumatyczne doświadczenia kobiet odzwierciedlone w dokumentach osobistych. Kraków 2010.
Stöcker‑Sobelman J.: Kobiety Holokaustu. Feministyczna perspektywa w badaniach nad Shoah. Kazus KL Auschwitz‑Birkenau. Warszawa 2012.
Ubertowska A.: Gender. W: Taż: Holokaust. Auto (tanato) grafie. Warszawa 2014; B. Czarnecka: Kobiety w lagrze. Zapis doświadczenia. Kraków 2018.
Rothberg M.: Pamięć wielokierunkowa. Pamiętanie Zagłady w epoce dekolonizacji. Przeł. K. Bojarska. Warszawa 2015.
Ubertowska A.: Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holokaustu. Kraków 2007.
Braidotti R.: Po człowieku. Przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk. Warszawa 2014.
Butler J.: Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania? Przeł. A. Czarnacka. Warszawa 2011.
Buryła S.: Topika Holokaustu. Wstępne rozpoznanie. W: Tenże: Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu. Kraków 2016.
Tomczok M.: Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura. Warszawa 2017.
Dobrosielski P.: Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach. Warszawa 2017.
Probing the Ethic of Holocaust Culture. Eds. C. Fogu, W. Kansteiner, T. Presner. Cambridge, Massachusetts–London 2016.
Próchniak P.: Nokturny. Z dziejów wyobraźni poetyckiej. Kraków 2018.
Baranowska M.: Surrealna wyobraźnia i poezja. Warszawa 1984.
Błoński J.: Mieszaniny. Kraków 2001.
Kisiel J.: Imiona lęku. Szkice o poetach i wierszach. Katowice 2009.
Piotrowiak M.: „Kto ten pejzaż zimą niewydarzoną zatruł?”. Tropy egzystencji w liryce Jerzego Kamila Weintrauba. Katowice 2009.
Gajewska A.: Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema. Poznań 2016.
Nawarecki A.: Czarna mikrologia. W: Skala mikro w badaniach literackich. Red. A. Nawarecki, M. Bogdanowska. Katowice 2005.
Śpiewak J.: Rozmowa z Józefem Czechowiczem. W: Tenże: Przyjaźnie i animozje. Warszawa 1965.
Friedrich H.: Struktura nowoczesnej liryki. Od połowy XIX do połowy XX wieku. Przeł. i opatrzyła wstępem E. Feliksiak. Warszawa 1978.
Buryła S.: Rozrachunki z wojną. Warszawa 2017.
Kwiatkowski J.: Wizja przeciw równaniu. (Nowa walka romantyków z klasykami). „Życie Literackie” 1958, nr 3.
Stankowska A.: Kształt wyobraźni. Z dziejów sporu o „wizję” i „równanie”. Kraków 1998.
Nowak T.: Spowiedź wyobraźni (szkice i rozmowy). Wybór, wstęp A. Jarzyna. Kraków 2014.
Tadeusz Nowak. Zbiór recenzji i szkiców o twórczości pisarza. Wybrał, oprac. i wstępem opatrzył J.Z. Brudnicki. Warszawa 1981.
Sulima R.: Tadeusz Nowak. Zarys twórczości. Warszawa 1986.
Balbus S.: „Poezja w czasie marnym”. O metafizyce i historiozofii poezji Tadeusza Nowaka. Kraków 1992.
Dąbrowski S.: Vox Humana. Biblia w liryce Tadeusza Nowaka. Studia i szkice. Lublin 1993.
Wójcik‑Dudek M.: (Prze)Trwać w okolicach mitu. Funkcje mityzacji w poezji Tadeusza Nowaka. Katowice 2007.
Grabowski S.: Poeta na Ursynowie. Rzecz o Tadeuszu Nowaku. Warszawa 2013.
Opacki I.: Gwiazdy pierwsze. O liryce Jana Brzechwy. W: Tenże: Król Duch, Herostrates i codzienność. Katowice 1997.
Baczyński K.K.: Wybór poezji. Oprac. J. Święch. Wyd. II przejrzane. Wrocław–Warszawa–Kraków 1998.
Kłak T.: Ogród świata. Studia i szkice literackie. Katowice 1995.
Kłak T.: Czechowicz – mity i magia. Kraków 1973.
Wysłouch S.: Wizualność metafory. W: Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej. Red. E. Balcerzan, S. Wysłouch. Warszawa 1985.
Czechowicz J.: inc. ***nieraz chodzę pod rękę… W: Tenże: Wiersze. Wstęp R. Rosiak. Lublin 1963.
Bieńczyk M.: Oczy Dürera. O melancholii romantycznej. Warszawa 2002.
Bonowicz K.: Józefa Czechowicza teatr widziadeł i snów. Studium psychoanalityczne twórczości poetyckiej. Kraków 2013.
Leociak J.: Tekst wobec Zagłady. O relacjach z getta warszawskiego. Wyd. II. Toruń 2016.
Sławiński J.: Teksty i teksty. Warszawa 1990.
Langer L.L.: Świadectwa Zagłady. W rumowisku pamięci. Przeł. M. Szuster. Warszawa 2015.
Birnbaum I.: Non omnis moriar. Pamiętnik z getta warszawskiego. Warszawa 1982.
LaCapra D.: Powrót do pytania o to, co ludzkie i zwierzęce. Przeł. K. Bojarska. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Red. E. Domańska. Poznań 2010.
Butler J.: Zapiski o performatywnej teorii zgromadzeń. Przeł. J. Bednarek. Warszawa 2016.
Mbembe A.: Polityka wrogości; Nekropolityka. Przeł. U. Kropiwiec, K. Bojarska. Kraków 2018.
Morawiec A.: Literatura polska wobec ludobójstwa. Rekonesans. Łódź 2018.
D. Haraway: Wiedze usytuowane i przywilej częściowej/ograniczonej perspektywy. Przeł A. Czarnacka. Dostępne w Internecie: http://www.ekologiasztuka.pl/articles.php?article_id=118 [data dostępu: 07.06.2018].
Ostrowska J.: Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej. Warszawa 2018.
Röger M.: Wojenne związki. Polki i Niemcy podczas okupacji. Przeł. T. Dominiak. Warszawa 2016.
Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0001-7037-9907
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
