„A może jednak wątpię w tę wojnę, tak samo jak wątpię w istnienie wielkich gadów? […]”. Świat (p)o wojnie w poezji Tomasza Pietrzaka
Abstrakt
Artykuł ma na celu przybliżenie tomiku Tomasza Pietrzaka Pospół, w którym pamięć o Zagładzie została skorelowana ze śląskimi wątkami. W omawianych wierszach ślady tragicznej przeszłości – nadal istniejące w rzeczywistości – widoczne są w ciągle aktualnych napięciach społecznych, psychicznych oraz w próbach integracji wspomnień wydarzeń granicznych. Autorka pokazuje dostrzegalną w tych utworach procesualność pamięci o wydarzeniu krańcowym. Pierwszy etap wiąże się z wpisywaniem Zagłady w formę opowiadanej klechdy, co ma umożliwić zbudowanie dystansu do przekazanej, traumatycznej przeszłości. Również w tym wariancie pojawia się intensywna współzależność wydarzenia krańcowego oraz przyrody. Poeta wykorzystuje ludowy rytuał dziadów, który staje się szczególnego rodzaju przywołaniem zmarłych, by spróbować oswoić i zrozumieć przeszłość. Następny opisywany przez autorkę etap odnosi się do postrzegania Zagłady w perspektywie środowiskowej i geologicznej. Odtwarzanie tragicznej przeszłości dokonuje się przez ukierunkowanie na krajobraz, który gromadzi w sobie pozostałości przechowywane nadal przez ziemię. Autorka podkreśla także następującą po tym muzealizację Zagłady, co ma być ostatnim przekształceniem się pamięci przed nastaniem kolejnej wojny.
Słowa kluczowe
Tomasz Pietrzak; Holokaust; poezja; pamięć; Śląsk
Bibliografia
Artwińska A.: Transfer międzypokoleniowy, epigenetyka i „więzy krwi”: o „Małej Zagładzie” Anny Janko i „Granicy zapomnienia” Siergieja Lebiediewa. „Teksty Drugie” 2016, nr 1, s. 13–29.
Baron M.: Grzebanie grzebania. Archeolog i grabarz w twórczości Jerzego Ficowskiego. Katowice 2014.
Borowski T.: U nas w Auschwitzu. W: T. Borowski: Utwory wybrane. Oprac. A. Werner. Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, s. 105–146.
Cole T.: Lasy, drzewa i historie środowiskowe Holocaustu. Przeł. K. Dix. „Teksty Drugie” 2017, nr 2, s. 203–226.
Domańska E.: Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa 2018.
Folklor Górnego Śląska. Red. D. Simonides. Katowice 1989.
Janion M.: Bohater, spisek, śmierć. Wykłady żydowskie. Warszawa 2008.
Jarzyna A.: Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka. Łódź–Kraków 2017.
Kornacka-Sareło K.: Motywy kabalistyczno-frankistowskie w „Dziadach” Adama Mickiewicza. Poznań 2016.
Kurz I.: Buty. W: Ślady Holocaustu w imaginarium kultury polskiej. Red. J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska. Warszawa 2017, s. 57–80.
Małczyński J.: Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej. Warszawa 2018.
Pietrzak T.: Pospół. Mikołów 2016.
Pietrzak T.: Rekordy. Nowa Ruda 2012.
Pietrzak T.: Stany skupienia. Brzeg 2008.
Pietrzak T.: Umlauty. Szczecin-Bezrzecze 2014.
Pollack M.: Skażone krajobrazy. Przeł. K. Niedenthal. Wołowiec 2014.
Skarga B.: Ślad i obecność. Warszawa 2002.
Sławiński J.: Krzysztof Kamil Baczyński: „Historia”. W: Liryka polska. Interpretacje. Red. J. Prokop, J. Sławiński. Gdańsk 2002, s. 428–440.
Słownik języka polskiego PWN. Dostępne w Internecie: https://sjp.pwn.pl/ [data dostępu: 24.02.2019].
Słownik terminów literackich. Red. J. Sławiński. Wrocław 2002.
Ubertowska A.: Natura u kresu (ekocyd). Podmiotowość po katastrofie. „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 33–44.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
