Przeciwko Austrii jako pocztówce. Wokół książki Moniki Muskały Między „Placem Bohaterów” a „Rechnitz”. Austriackie rozliczenia
Abstrakt
Artykuł jest omówieniem książki Moniki Muskały Między „Placem Bohaterów” a „Rechnitz”. Austriackie rozliczenia, z uwzględnieniem zamieszczonego w niej utworu Elfriede Jelinek Rechnitz (Anioł Zagłady). W tekście wyszczególnione zostają wystawione w Polsce spektakle teatralne na podstawie dramatu Jelinek, a także inne książki odwołujące się do masakry, do której doszło w Rechnitz w marcu 1945 roku (A co ja mam z tym wspólnego? Sachy Batthyany’ego i Topografia pamięci Martina Pollacka). Autorka przywołuje materiały dotyczące żydowskich pracowników przymusowych z terenów Burgenlandu i sygnalizuje przy tym potrzebę patrzenia na Rechnitz jako na jedną z wielu zbrodni okresu końcowego, Endphaseverbrechen, a nie przypadek odosobniony (na podstawie badań Waltera Manoscheka).
Słowa kluczowe
literatura austriacka; Monika Muskała; Elfriede Jelinek; Rechnitz; narodowy socjalizm; Zagłada; polityka pamięci; Endphaseverbrechen
Bibliografia
Bernhard, czyli My i oni. Rozmawiają M. Muskała, K. Lupa, J. Margański. „Didaskalia” 2016, nr 131, s. 34–39.
„Bez formy rzeczywistość jest amebą”. Z M. Muskałą rozmawiała J. Biernacka. „ZAiKS. TEATR” 2017, nr 12. Dostępne w Internecie: http://www.zaiksteatr.pl/rozmowaz.id_502,monika_muskala [data dostępu: 24.07.2019].
Blecharz: o zbrodni w Rechnitz nie da się opowiedzieć słowami. Audycja radiowa Poranek Dwójki z 4 lutego 2019 r. Prowadził J. Kukla, goście: K. Kalwat (reżyserka) i W. Blecharz (kompozytor). Warszawa, Polskie Radio Program Drugi. Dostępne w Internecie: https://www.polskieradio.pl/8/404/Artykul/2257293,Blecharz-o-zbrodni-w-Rechnitz-nie-da-sie-opowiedziec-slowami [data dostępu: 24.07.2019].
Der Fall Rechnitz Das Massaker an Juden im März 1945. Mit einem Text von Elfriede Jelinek. Hrsg. W. Manoschek. Wien 2009.
„Die endlose Unschuldigkeit“. Elfriede Jelineks „Rechnitz (Der Würgeengel)“. Hrsg. P. Janke, T. Kovacs, Ch. Schenkermayr. Wien 2010.
Dudzińska K.: Od amnezji do amnestii? „Didaskalia” 2017, nr 139/140, s. 142–143.
Franczak K.: Kalający własne gniazdo. Artyści i obrachunek z przeszłością. Kraków 2013.
Grzebią w języku, jakby grzebali w ziemi. Z M. Muskałą rozmawiał M. Robert. „Tygiel Kultury” 2017, nr 2, s. 13–26.
Historikerstreit. Spór o miejsce III Rzeszy w historii Niemiec. [Red. M. Łukasiewicz]. Londyn 1990.
Jelinek E.: Rechnitz (Anioł Zagłady) [fragmenty]. „Notatnik Teatralny” 2012/2013, nr 70/71, s. 316–320.
Kisieliński J.: Rechnitz: roztańczona otchłań. Dostępne w Internecie: http://www.austriart.pl/2019/03/rechnitz-roztanczona-otchlan-rechnitz-aniol-zaglady-recenzja/ [data dostępu: 24.07.2019].
Krylova K.: Genre and Memory in Margareta Heinrich’s and Eduard Erne’s Totschweigen and Elfriede Jelinek’s “Rechnitz (Der Würgeengel)”. In: Genre Trajectories. Identifying, Mapping, Projecting. Eds. G. Dowd, N. Rulyova. Basingstoke 2015, s. 66–85.
Latkowska M.: Historikerstreit – przyczyny i skutki jednego z najważniejszych niemieckich sporów o historię w XX wieku. „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej” 2012, T. 6, s. 4–24.
Lipszyc A.: Czarne języki. „Literatura na Świecie” 2017, nr 7–8, s. 401–413.
Litchfield D.R.L.: An Admission of the Batthyany-Thyssens’ Guilt – Served through a Revolving Door. Dostępne w Internecie: http://www.davidrllitchfield.com/2016/04/an-admission-of-the-batthyany-thyssens-guilt-served-through-a-revolving-door/ [data dostępu: 24.07.2019].
Litchfield D.R.L.: Reason For Rechnitz Silence Revealed. Dostępne w Internecie: http://www.davidrllitchfield.com/tag/elfriede-jelinek-research-centre/ [data dostępu: 24.07.2019].
Łaszczuk A.: Nieskończone odkrywanie ukrytego: „Rechnitz (Anioł Zagłady)” Elfriede Jelinek. W: Pongo. T. 8: Ukryte w kulturze. Red. R. Chymkowski, A. Koprowicz. Katowice–Warszawa 2017, s. 215–226.
Manoschek W.: Dann bin Ich ja ein Mörder! Adolf Storms und das Massaker an Juden in Deutsch Schützen. Göttingen 2015.
Materniak-Pawłowska M., Olszewski H.: Spory o narodowy socjalizm na łamach Poznańskiej Biblioteki Niemieckiej. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, T. 66, z. 1, s. 323–336.
Milczenie zawsze mogę przerwać. Z S. Batthyanym rozmawiała M. Kicińska. Dostępne w Internecie: https://www.newsweek.pl/kultura/sacha-batthyany-o-nowej-ksiazce-i-trudnych-losach-rodziny-wysiad/66zbmvt [data dostępu: 24.07.2019].
Miłkowski T.: Austria według Muskały. „Dziennik Trybuna” z 15–17 lutego 2019 r., s. 21.
Muskała M.: Między „Placem Bohaterów” a „Rechnitz”. Austriackie rozliczenia. Kraków 2016.
Nazizm, Trzecia Rzesza a procesy modernizacji. Wybór i oprac. H. Orłowski. Poznań 2000.
Noc, o której milczeliśmy. Z S. Batthyanym rozmawiała K. Brejwo. „Gazeta Wyborcza” z 25 października 2017 r., s. 14–15.
O kondycji Niemiec. Tożsamość niemiecka w debatach intelektualistów po 1945 roku. Red. J. Jabłkowska, L. Żyliński. Poznań 2008.
Oczyszczenia nie będzie. Austria (nie) rozlicza się z faszyzmu. Z M. Muskałą rozmawiała K. Brejwo. „Gazeta Wyborcza” z 17 lipca 2017 r., s. 12–13 [dodatek: „Duży Format”]. Dostępne w Internecie: http://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,22095935,austria-nie-rozlicza-sie-z-faszyzmu.html [data dostępu: 24.07.2019].
Opfer der NS-Militärjustiz. Urteilspraxis – Strafvollzug – Entschädigungspolitik in Österreich. [Hrsg. W. Manoschek]. Wien 2003.
Orłowski H.: Nazizm, Trzecia Rzesza a procesy modernizacji. „Przegląd Zachodni” 1992, nr 4, s. 79–100.
Pawlicka K.: W piwnicy nie zawsze knebluje się usta. „Znak” 2017, nr 10, s. 110–111.
Pollack M.: Topografia pamięci. Przeł. K. Niedenthal. Wołowiec 2017.
Robert M.: Rodzinna tajemnica. „Znak” 2018, nr 1, s. 112–113. Dostępne w Internecie: http://www.miesiecznik.znak.com.pl/rodzinna-tajemnica-a-co-ja-mam-z-tym-wspolnego-batthyany/ [data dostępu: 24.07.2019].
Sadulski B.: Pamięci, przemów. „Magazyn O!Kultura” 2017, nr 23. Dostępne w Internecie: https://kultura.onet.pl/wiadomosci/pamieci-przemow-recenzja/ew8wvt6 [data dostępu: 24.07.2019].
Sadulski B.: Recenzja książki Sachy Batthyany’ego „A co ja mam z tym wspólnego?”. „Herito” 2017, nr 4, s. 176–177.
Samokrytyka z importu. Rozmowa z A. Lederem, A. Lipszycem, B. Stasińską, A. Pełką, J. Sową. „Dwutygodnik.com” 2017, nr 210. Dostępne w Internecie: https://www.dwutygodnik.com/artykul/7165-samokrytyka-z-importu.html [data dostępu: 24.07.2019].
Schwarzmayer E., Teuschler Ch.: Der Bau des Südostwalls und der Mord an ungarisch-jüdischen Zwangsarbeitern in Rechnitz. In: Die Mühen der Erinnerung. Zeitgeschichtliche Aufklärung gegen den Gedächtnisschwund. Wien 2002, s. 92–107.
Sendyka R.: Nie-miejsca pamięci i ich nie-ludzkie pomniki. „Teksty Drugie” 2017, nr 2, s. 86–108.
Szczepaniak M.: Ludo-żercy dobro-czyńcy. Karl Kraus i Elfriede Jelinek. „Porównania” 2018, nr 1 (22), s. 219–236.
Teatr, który się wtrąca. Rozmowa z Pawłem Łysakiem i Pawłem Sztarbowskim. „Dwutygodnik” 2014, nr 127. Dostępne w Internecie: https://www.dwutygodnik.com/artykul/5059-teatr-ktory-sie-wtraca.html [data dostępu: 24.07.2019].
Wasilewska M.: Anioł zagłady: Niemcy znów są pępkiem świata. „Gazeta Wyborcza” z 20 stycznia 2010 r. Dostępne w Internecie: http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1,35
136,7474091,Aniol_zaglady__Niemcy_znow_sa_pepkiem_swiata.html [data dostępu: 24.07.2019].
Wittchen-Barełkowska A.: Anatomia Austrii. „Teatr” 2017, nr 7–8, s. 128–129.
Żerko S.: Ernst Nolte, główna postać niemieckiego „sporu historyków”. „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 267. Dostępne w Internecie: https://iz.poznan.pl/plik,pobierz,1644,b76a1391a109ee1c17fa0e0f87d379ec/267Noltesporhistorykow.pdf [data dostępu: 24.07.2019].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
http://orcid.org/0000-0002-8873-357X
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
