CZY PAŃSTWO POWINNO KARAĆ OBRAZĘ UCZUĆ RELIGIJNYCH?
Abstrakt
Zgodnie z treścią art. 196 polskiego kodeksu karnego z 1997 r., kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Wskazany przepis ustawy karnej podlega krytyce w debacie naukowej i publicystycznej. Postuluje się jego uchylenie. Celem artykułu jest przegląd najważniejszych argumentów za i przeciw stosowaniu sankcji karnych za obrazę uczuć religijnych, a także próba odpowiedzi na pytanie, czy państwo powinno karać tego typu zachowania oraz jak ewentualnie prawidłowo to uzasadnić we współczesnym pluralistycznym, liberalnym społeczeństwie.
Słowa kluczowe
obraza uczuć religinych; wolność religijna; znieważenie; kryminalizacja; mowa nienawiści
Bibliografia
Anti-Christian Hate Crime. OSCE ODIHR Hate Crime Reporting, https://www.osce.org/files/f/documents/4/a/389468_3.pdf [dostęp: 15.04.2023].
Bach-Golecka D., Akt bluźnierczy w świetle prawa europejskiego, w: Odpowiedzialność kar-na artysty za obrazę uczuć religijnych, red. F. Ciepły, Warszawa 2014, s. 110-125.
Brzozowski W. , Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji, Warszawa 2011.
Budyn-Kulik M., Znieważenie uczuć religijnych – analiza dogmatyczna i praktyka ścigania, „Prawo w Działaniu. Sprawy Karne” 2014, t. 19, s. 100-137.
Cebula S., Obraza uczuć religijnych, czyli kontrowersje wokół artykułu 196 kodeksu karnego, „Studia Religiologica” 45,4 (2012), s. 293-300.
Demenko A., Wypowiedź jako czynność sprawcza – na przykładzie znieważenia przedmiotu czci religijnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 78,4 (2016), s. 137-149.
Draguła A., Od teologii do prawa wobec obrazy uczuć religijnych, w: O wolność słowa i religii. Praktyka i teoria, red. F. Longchamps de Bérier, K. Szczucki, Warszawa 2016, s. 345-360.
Draguła A., Kolska K., Waloryzowanie głupoty, „W drodze” 2019, nr 10, https://wdrodze.pl/article/waloryzowanie-glupoty/ [dostęp: 15.04.2023].
Duda M., Kurczak J., Wstęp, w: Ofiary przestępstw z nienawiści, red. L. Mazowiecka, Warszawa 2013.
European Commission, ECRI General Policy Recommendation No. 5 (revised) on preventing and combating anti-Muslim racism and discrimination. Adopted on 8 December 2021, Strasbourg 2022.
European Commission, ECRI General Policy Recommendation No. 9 (revised) on preventing and combating Antisemitism. Adopted on 1 July 2021, Strasbourg 2021.
Falski J., Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 25 października 2018 r. w sprawie E.S. vs. Austria, skarga nr 38450/12, „Przegląd Sejmowy” 159,4 (2020), s. 215-230.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 czerwca 1994 r., K 17/93, OTK 1994/1, poz.11.
Ochrona uczuć religijnych standardem wielu państw Unii Europejskiej – analiza Ordo Iuris, https://ordoiuris.pl/wolnosc-sumienia/ochrona-uczuc-religijnych-standardem-wielu-panstw-unii-europejskiej-analiza-ordo [dostęp: 13.04.2023].
Ochrona uczuć religijnych w wybranych państwach Europy. Analiza prawnoporównawcza z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, https://ordoiuris.pl/wolnosc-sumienia/ochrona-uczuc-religijnych-w-wybranych-panstwach-europy-analiza-prawnoporownawcza-z [dostęp: 13.04.2023].
Roszkiewicz J., Prawo do poszanowania uczuć religijnych w świetle konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 82,2 (2020), s. 109-122.
Pasek Z., Czy miesięcznice smoleńskie były uroczystościami religijnymi? Prawo a polska kultura religijna, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 24 (2021), s. 67-85.
Ryłko E., Jak mówić o przestępstwach z nienawiści?, w: Przemoc motywowana uprzedzenia-mi. Przestępstwa z nienawiści, red. A. Lipowska-Teutsch, E. Ryłko, Warszawa 2007, s. 11-12.
Sitarz O., Ratio legis kryminalizacji naruszania uczuć religijnych (i bluźnierstwa), „Studia Iuridica Lublinensia” 2021, nr 4, s. 505-531.
Skwarzyński M., Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt SK 54/13 w przedmiocie przestępstwa obrazy uczuć religijnych w świetle standardów strasburskich, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 8 (2016), s. 115-127.
Smoczyński R., Kontrowersje dotyczące urażania uczuć religijnych: analiza wybranych aspektów debaty publicznej, „Kultura i Społeczeństwo” 2019, nr 3, s. 225-244.
Szczucki K., Kryminalizacja na przykładzie przestępstwa obrazy uczuć religijnych, w: O wolność słowa i religii. Praktyka i teoria, red. F. Longchamps de Bérier, K. Szczucki, Warszawa 2016.
The Organization for Security and Cooperation in Europe. Office for Democratic Institutions and Human Rights, Anti-Muslim Hate Crime. Hate Crime Reporting, https://www.osce.org/odihr/373441 [dostęp: 15.04.2023].
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138).
Wyrok Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 2 marca 2021 r., II K 296/20, Legalis nr 2540611.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 października 2015 r., SK 54/13, OTK ZU-A 2015, nr 9, poz. 142.
Żukowska M., Kryminalizacja obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym, „Zeszyty Prawnicze” 2016, nr 1, s. 201-217.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Polityka opłat za publikację
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z publikacją swoich artykułów, tj. opłaty za przetwarzanie artykułu (APC), opłaty za redakcję językową, opłaty za kolor, opłaty za przesłanie, opłaty za strony, opłaty członkowskie, koszty prenumeraty druku, inne opłaty dodatkowe. Autorzy nie otrzymują również żadnej gratyfikacji finansowej za publikowane artykuły.
3. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
4. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
5. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
