Czy zmieni się przestrzeń dla mediacji w sprawach nieletnich?
Abstrakt
Mediacja między pokrzywdzonym a nieletnim sprawcą jest w Polsce pomimo jej pozytywnych rezultatów bardzo rzadko stosowana. Należy zatem przeanalizować jej perspektywy i bariery. Przestrzeń dla mediacji można określić, uwzględniając jej prawne unormowanie, politykę reagowania na przestępczość nieletnich, akceptowanie mediacji przez stosujących prawo oraz przez społeczeństwo, zaangażowanie społeczników. W artykule przeanalizowano nowe regulacje dotyczące mediacji w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, które – wbrew deklaracjom zawartym w jej uzasadnieniu – wydają się nie sprzyjać częstszemu stosowaniu mediacji
Słowa kluczowe
nieletni; mediacja; sprawiedliwość naprawcza; ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich
Bibliografia
Chapman T., Gellin M., European Research on Restorative Juvenile Justice, vol. 3: Toolkit for Professionals: Implementing a European Model for Restorative Justice with Children and Young People, IJJO, Brussels 2015, https://www.academia.edu/en/70867778/Toolkit_for_Professionals_Implementing_a_European_Model_for_Restorative_Justice_with_Children_and_Young_People [dostęp: 29.07.2022].
Chapman T., Gellin M., Aertsen I., Anderson M., European Research on Restorative Juvenile Justice, vol. 2: Protecting Rights, Restoring Respect and Strengthening Relationships: A European Model for Restorative Justice with Children and Young People, IJJO, Brussels 2015, https://core.ac.uk/download/pdf/34658674.pdf [dostęp: 29.07.2022].
Chlebowicz P., Przejawy populizmu penalnego w polskiej polityce kryminalnej, „Studia Prawnoustrojowe” 2009, nr 9, s. 497–505.
Czarnecka-Dzialuk B., Dalsze losy nieletnich uczestników eksperymentalnego programu mediacji z pokrzywdzonymi, w: Mediacje w prawie, red. J. Czapska, M. Szeląg-Dylewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014, s. 389–400.
Czarnecka-Dzialuk B., European Model for Restorative Justice with Children and Young People. Conclusions for Poland, “Polish Journal of Criminology” 2016, no. 1, s. 163–177.
Czarnecka-Dzialuk B., Jeszcze o sprawiedliwości naprawczej, w: Po co nam kryminologia? Księga jubileuszowa Profesor Ireny Rzeplińskiej, red. P. Wiktorska, K. Buczkowski, W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2019, s. 657–674.
Czarnecka-Dzialuk B., O doskonaleniu przepisów dotyczących mediacji w sprawach karnych oraz nieletnich, w: Reformy prawa karnego. W stronę spójności i skuteczności, red. J. Utrat-Milecki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2013, s. 238–247.
Czarnecka-Dzialuk B., Perspektywy i ograniczenia mediacji z nieletnimi, w: Mediacja w praktyce wymiaru sprawiedliwości, materiały z konferencji, Sąd Okręgowy w Słupsku, Ustka 2010, s. 116–127, http://slupsk.so.gov.pl/download/wystapienia-prelegentow-ustka-konferencja--pazdziernik-2010-www.pdf [dostęp: 29.07.2022].
Czarnecka-Dzialuk B., Wójcik D., Mediacja w sprawach nieletnich w świetle teorii i badań, Typografika, Warszawa 2001.
Czarnecka-Dzialuk B., Wójcik D., Reagowanie na czyny karalne i demoralizację nieletnich – koncepcje teoretyczne, statystyki i opinie sędziów rodzinnych, w: Stosowanie prawa. Księga jubileuszowa z okazji XX-lecia Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, red. A. Siemaszko, LEX, Warszawa 2011, s. 868–922.
Czarnecki P., Status pokrzywdzonego w postępowaniu z nieletnimi, „Przegląd Sądowy” 2021, nr 1, s. 59–72.
European Research on Restorative Juvenile Justice, vol. 1: Research and Selection of the Most Effective Juvenile Restorative Justice Practices in Europe: Snapshots from 28 EU Member States, eds. F. Dünkel, Ph. Horsfield, A. Păroşanu, IJJO, Brussels 2015, https://icclr.org/wp-content/uploads/2019/05/volume_i_-_snapshots_from_28_eu_member_states.pdf?x12845 [dostęp: 29.07.2022].
Gajos M., Populizm penalny – źródła i przejawy w polskim życiu publicznym, „Młody Jurysta” 2019, nr 3, s. 2–16.
Jabłońska K., Karanie, nie wychowywanie. Czy nową ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich pisał ktoś zatrudniony w więzieniu?, wiez.pl, 21.07.2022, https://wiez.pl/2022/07/21/karanie-nie-wychowywanie/ [dostęp: 29.07.2022].
Klaus W., Rzeplińska I., Woźniakowska-Fajst D., Punitywność? Kierunki zmian w polskiej polityce kryminalnej, w: Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga Jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, red. M. Niełaczna i in., Wolters Kluwer, Warszawa 2013, s. 295–329.
Piotrowiak K., Mieszanie szkoły z systemem resocjalizacji. Prof. Marek Konopczyński tłumaczy, dlaczego to zła ustawa, https://glos.pl/mieszanie-szkoly-z-systemem-resocjalizacji-prof-marek-konopczynski-tlumaczy-dlaczego-to-zla-ustawa [dostęp: 29.07.2022].
Pospiszyl I., Idea sprawiedliwości naprawczej i możliwość jej zastosowania w resocjalizacji, referat na konferencji „Źródła innowacyjności w procesie resocjalizacji młodzieży – między ciągłością i zmianą”, Warszawa, UKSW, 8 maja 2012 r. [wersja drukowana referatu znajduje się w posiadaniu Autorki artykułu].
Rodriguez Gutierrez D., Elite Punitive Populism and Youth Justice Reform in Chile: Legitimizing a New Political Order. (Populizm penalny elit a reforma wymiaru sprawiedliwości dla nieletnich w Chile: legitymizacja nowego porządku politycznego), „Archiwum Kryminologii” 2022, nr 44/1, s. 171–196.
Sharpe S., Getting the Question Right: a Pivotal Choice for Restorative Justice, “The International Journal of Restorative Justice” 2020, vol. 3 (2), s. 305–309.
Staniaszek M., (Nie)wykorzystywanie mediacji w sprawach nieletnich, „Resocjalizacja Polska” 2018, nr 15, s. 151–162.
Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich. Od opieki do odpowiedzialności, Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
Wójcik D., Czarnecka-Dzialuk B., Stosowanie sądowych środków oddziaływania wobec nieletnich w świetle koncepcji teoretycznych, statystyki oraz opinii sędziów i kuratorów rodzinnych, raport z badań, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/AR_W%C3%B3jcik.-Czarnecka-DzialukStos.s%C3%84%E2%80%A6dowych-%C3%85%E2%80%BAr.-oddz.-wobec-niel.pdf [dostęp: 29.07.2022].
Zalewski W., Păroşanu A., Poland, in: European Research on Restorative Juvenile Justice, vol. 1: Research and Selection of the Most Effective Juvenile Restorative Justice Practices in Europe: Snapshots from 28 EU Member States, eds. F. Dünkel, Ph. Horsefield, A. Păroşanu, IJJO, Brussels 2015, s. 131–135, https://icclr.org/wp-content/uploads/2019/05/volume_i_-_snapshots_from_28_eu_member_states.pdf?x12845 [dostęp: 29.07.2022].
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-2800-9640
Doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Materialnego i Kryminologii na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Wykłada sprawiedliwość naprawczą, wiktymologię i kryminologię. Pracując w Instytucie Nauk Prawnych PAN i w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości, badała m.in. wprowadzanie mediacji między sprawcą i ofiarą w Polsce. Współautorka eksperymentalnego programu mediacji w sprawach nieletnich oraz jego ewaluacji, członek Społecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości (II Kadencji), European Forum for Restorative Justice, uczestniczy w międzynarodowym partnerstwie „Restorative Justice – Strategies for Change”.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).