Polityka karna w sprawach o przestępstwa z nienawiści w Polsce w świetle danych statystycznych
Abstrakt
Negatywne skutki przestępstw z nienawiści oraz wynikające z nich zagrożenia uzasadniają potrzebę podjęcia skutecznych działań w celu przeciwdziałania im i eliminowania wszelkich ich przejawów z życia społecznego. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na konieczność zintensyfikowania wysiłków, zmierzających do lepszego wykrywania, ścigania i karania sprawców tych przestępstw. Niniejszy artykuł został więc poświęcony zbadaniu, jak w latach 2008–2020 wyglądała realizacja polityki karnej w sprawach o przestępstwa z nienawiści w Polsce. Analizie poddano wybrane statystyki sądowe obrazujące liczbę skazań za przestępstwa z nienawiści, a także rodzaje kar kryminalnych orzekanych w odpowiedzi na ich popełnienie i wymiary bezwzględnej kary pozbawienia wolności. W tekście podjęto próbę uchwycenia różnic występujących w praktyce orzeczniczej sądów w analizowanym okresie.
Słowa kluczowe
przestępstwa z nienawiści; przestępstwa motywowane nienawiścią; polityka karna; praktyka orzecznicza sądów; kary kryminalne
Bibliografia
Badanie charakteru i skali niezgłaszanych przestępstw z nienawiści wobec członków wybranych społeczności w Polsce. Raport z badań, Warszawa 2018, https://www.osce.org/files/f/documents/5/3/412463.pdf [dostęp: 26.11.2022].
Berk R.A., Boyd E.A., Hamner K.M., Thinking More Clearly About Hate-Motivated Crimes, in: Hate and Bias Crime: A Reader, ed. B. Perry, Routledge, New York 2003, s. 49–60.
Bieńkowska E., Przestępstwa z nienawiści w polskim prawie karnym (uwagi de lege lata i de lege ferenda), w: Ofiary przestępstw z nienawiści, red. L. Mazowiecka, Wolters Kluwer, Warszawa 2013, s. 81–100.
Bodnar A., Przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Analiza i zalecenia, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017.
Bodnar A., Umorzenia przestępstw z artykułów 256 i 257 kodeksu karnego. Studium czterech przypadków, w: Przestępstwa nie stwierdzono. Prokuratorzy wobec doniesień o publikacjach antysemickich, Stowarzyszenie Otwarta Rzeczypospolita, Warszawa 2006, s. 6–19.
Chalmers J., Leverick F., A Comparative Analysis of Hate Crime Legislation. A Report to the Hate Crime Legislation Review, University of Glasgow, https://consult.gov.scot/hate-crime/independent-review-of-hate-crime-legislation/supporting_documents/495517_APPENDIX%20%20ACADEMIC%20REPORT.pdf [dostęp: 26.11.2022].
Cieśla S., Co pokazuje orzecznictwo?, w: Przestępstwa z nienawiści w Polsce. Publikacja pokonferencyjna, red. P. Szczepłocki, Stowarzyszenie na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych Oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności”, Toruń 2011, s. 29–35.
Corcoran H., Lader D., Smith K., Hate Crime, England and Wales 2014/15, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/467366/hosb0515.pdf [dostęp: 26.11.2022].
Duda M., Przestępstwa z nienawiści. Studium prawnokarne i kryminologiczne, Maciej Duda & Katedra Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2016.
Gliszczyńska-Grabias A., Deficyty polskiego ustawodawstwa w zakresie przeciwdziałania mowie nienawiści i przestępstwom z nienawiści, „Studia Prawnicze” 2014, z. 1, s. 113–128.
Hołyst B., Kryminologia, Wolters Kluwer, Warszawa 2022.
https://policja.pl/download/1/148538/Pismoz27pazdziernika2014przedstawiajacemetodykeprowadzeniasprawdotyczacychprzest.pdf [dostęp: 30.12.2022].
Informator Statystyczny Wymiaru Sprawiedliwości, https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/ [dostęp: 30.12.2022].
Jurgielewicz-Delegacz E., Przestępczość motywowana nienawiścią, w: E.W. Pływaczewski i in., Kryminologia. Stan i perspektywy rozwoju. Z uwzględnieniem założeń Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, Wolters Kluwer, Warszawa 2019,s. 617–666.
Karsznicki K., Przestępstwa popełniane z pobudek rasistowskich lub ksenofobicznych, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 2, s. 16–42.
Mason G., Legislating against Hate, in: The Routledge International Handbook on Hate Crime, eds. N. Hall et al., Routledge, New York 2015, s. 59–68.
Michalska-Warias A., Judicial Punishment Decisions Referring to Offences with Identical Statutory Punishments in the Light of Statistical Data, „Studia Iuridica Lublinensia” 2019, t. 28, nr 4, s. 101–124.
Młynarczyk M., Przestępstwa z nienawiści – warunki skutecznego ścigania. Głos w dyskusji, https://lexso.org.pl/2022/01/11/przestepstwa-z-nienawisci-warunki-skutecznego-sciga
nia-glos-w-dyskusji/ [dostęp: 30.12.2022].
ODIHR, Hate Crime Laws. A Practical Guide, Office for Democratic Institutions and Human Rights, Organization for Security and Co-operation in Europe, https://www.osce.org/files/f/documents/3/e/36426.pdf [dostęp: 26.11.2022].
ODIHR, Prosecuting Hate Crimes. A Practical Guide, Office for Democratic Institutions and Human Rights, Organization for Security and Co-operation in Europe, https://www.osce.org/files/f/documents/0/0/124532.pdf [dostęp: 26.11.2022].
Raport ECRI dotyczący Polski (piąty cykl monitoringu), CRI(2015)20, pkt 12–13, https://rm.coe.int/fifth-report-on-poland-polish-translation-/16808b59a2 [dostęp: 26.11.2022].
Szymanowski T., Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego. Podstawowe problemy w świetle badań empirycznych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004.
Szymanowski T., Polityka karna w Polsce współczesnej w świetle przepisów prawa i danych empirycznych, w: System prawa karnego. Zagadnienia ogólne, t. 1, red. A. Marek, C.H.Beck, Warszawa 2010, s. 209–265.
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk nr 2393, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?nr=2393 [dostęp: 30.12.2022].
Wytyczne Prokuratora Generalnego w zakresie prowadzenia postępowań o przestępstwa z nienawiści, https://policja.pl/download/1/148530/WytyczneProkuratoraGeneralnegoz26lutego2014r.pdf [dostęp: 30.12.2022].
Wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 21.09.2015 r. zmieniające wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 26 lutego 2014 roku (PG VII G 021/54/13) w zakresie prowadzenia postępowań o przestępstwa z nienawiści, https://policja.pl/download/1/175250/Wytycznezakresieprowadzeniapostepowanoprzestepstwazn.pdf [dostęp: 30.12.2022].
Sąd Okręgowy w Gdańsku Polska
https://orcid.org/0000-0002-0981-9480
Kryminolożka, uzyskała tytuł magistra na Uniwersytecie Gdańskim. Absolwentka studiów podyplomowych w zakresie resocjalizacji i wczesnej interwencji społecznej. Zatrudniona w Sądzie Okręgowym w Gdańsku.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).