Dostępność wydarzeń naukowych organizowanych przez polskie uczelnie w perspektywie udziału osób niepełnosprawnych oraz innych osób ze szczególnymi potrzebami
Abstrakt
Dostępność uczelni w Polsce wzrasta w ostatnich latach. Liczne projekty w zakresie dostępności architektonicznej, cyfrowej oraz komunikacyjno-informacyjnej są realizowane w wielu ośrodkach akademickich. Niemniej, z reguły dotyczą one zapewnienia dostępności odbiorcom kształcenia (a więc studentom, słuchaczom studiów podyplomowych, doktorantom), natomiast potrzeby nauczycieli akademickich oraz badaczy są w nich marginalizowane bądź pomijane.
Uczestnictwo w wydarzeniach naukowych stanowi jedną z podstawowych aktywności podejmowanych w ramach działalności naukowej. Czynny udział podejmowany już przez studentów, ale przede wszystkim przez pracowników naukowych, daje możliwość konfrontacji poglądów z innymi osobami, wymiany doświadczeń oraz dyskusji o pomysłach, a tym samym umożliwia rozwój nauki.
W niniejszym artykule omówiono wyzwania związane z uczestnictwem w wydarzeniach naukowych osób ze szczególnymi potrzebami. Autorka analizuje prawne aspekty zagadnienia oraz przedstawia wyniki przeprowadzonego badania dostępności wydarzeń organizowanych przez polskie uczelnie. W pracy zawarto ponadto praktyczne wskazówki dla ich organizatorów, zainteresowanych spełnieniem wymagań dostępności.
Słowa kluczowe
dostępność wydarzeń naukowych; dostępność uczelni; osoby niepełnosprawne w uczelni wyższej; osoby z niepełnosprawnościami w uczelni wyższej
Bibliografia
Bulk L., Being Blind and Belonging in Academia, [praca doktorska, obroniona w Uniwersytecie w Vancouver w 2020 r.], https://open.library.ubc.ca/soa/cIRcle/collections/ubctheses/24/items/1.0395453 [dostęp: 27.08.2023].
Bylica M. i in., Bilet dostępu. Praktyczne porady o organizacji dostępnych wydarzeń na Uniwersytecie Jagiellońskim, Dział ds. Osób Niepełnosprawnych UJ, Kraków 2021, https://cd.uj.edu.pl/documents/151513575/151967718/Publikacja+Bilet+dost%C4%99pu_2023.pdf/cba036c8-7d41-4261-9aa3-19ba18820801 [dostęp: 27.09.2023].
Dobre praktyki w zakresie zwiększania dostępności uczelni dla osób o specjalnych potrzebach. Wyniki ewaluacji pt. Ocena realizacji i pierwszych efektów konkursów PO WER Działania 3.5 „Uczelnia dostępna” oraz „Centrum wiedzy o dostępności”, plik dostępny do pobrania na stronie: https://www.gov.pl/web/ncbr/wzrasta-dostepnosc-uczelni [dostęp: 31.05.2023].
Dostępność Plus – polskie uczelnie coraz bardziej dostępne, 21.10.2022, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C94119%2Cdostepnosc-plus-polskie-uczelnie-coraz-bardziej-dostepne.html [dostęp: 31.05.2023].
Galasiński D., Osoby niepełnosprawne czy z niepełnosprawnością?, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” 2013, nr 4 (9), s. 3–6, https://www.pfron.org.pl/fileadmin/files/0/477_01-Dariusz_Galasinski.pdf [dostęp: 27.09.2023].
General comment no. 2 (2014), Article 9, Accessibility, UN. Committee on the Rights of Persons with Disabilities (11th sess.: 2014: Geneva), https://digitallibrary.un.org/record/812025?ln=en#record-files-collapse-header [dostęp: 12.11.2023].
Havermaet J. van et al., Accessible Participation in Academic Conferences if You Are Visually Impaired, “Journal of Disability Studies in Education” 2023, vol. 3, issue 2, s. 1–18, https://brill.com/view/journals/jdse/aop/article-10.1163-25888803-bja10020/article-10.1163-25888803-bja10020.xml?ebody=full%20html-copy1#d64095903e640 [dostęp: 27.09.2023].
https://www.gov.pl/web/dostepnosc-cyfrowa/wcag-21-w-skrocie [dostęp: 31.05.2023].
Kowalski K., Żórawska A., WELCOME. Jak zadbać o dostępność wydarzeń międzynarodowych? Wnioski z 11. sesji Światowego Forum Miejskiego – WUF11, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa 2022, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/114369/WELCOME.pdf [dostęp: 30.08.2023].
Kuczyński R., Język kaleki, czyli jak mówić o niepełnosprawności, w: Projektowanie uniwersalne w przestrzeni uniwersyteckiej – idee, możliwości, dobre praktyki, red. M.M. Perkowska, T. Bajkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2022, s. 326–337.
Mędrzycki R. i in., Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Komentarz, LEX/el. 2021, art. 2.
Przykładowy katalog wydatków z dotacji na wsparcie procesu kształcenia i prowadzenia badań osób z niepełnosprawnościami, 18.02.2020, https://www.gov.pl/web/nauka/przykladowy-katalog-wydatkow-z-dotacji-na-wsparcie-procesu-ksztalcenia-i-prowadzenia-badan-osob-z-niepelnosprawnosciami [dostęp: 30.05.2023].
Ranking uczelni akademickich 2023, https://2023.ranking.perspektywy.pl/ranking/ranking-uczelni-akademickich [dostęp: 27.09.2023].
Ranking uczelni niepublicznych 2023, https://2023.ranking.perspektywy.pl/ranking/ranking-uczelni-niepublicznych [dostęp: 27.09.2023].
Raport dostępności cyfrowej uczelni wyższych w Polsce, https://www.kinaole.co/dostepnosc/ [dostęp: 31.05.2023].
Raport końcowy z ewaluacji: Ocena realizacji i pierwszych efektów konkursów PO WER. Działania 3.5 „Uczelnia dostępna” oraz „Centrum wiedzy o dostępności”, plik dostępny do pobrania na stronie: https://www.gov.pl/web/ncbr/wzrasta-dostepnosc-uczelni [dostęp: 31.05.2023].
Regulamin programów Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Programy dla os. fizycznych, https://nawa.gov.pl/images/users/629/Lektorzy/Regulamin-Programow-NAWA-dla-osob-fizycznych-08.08.2022.pdf [dostęp: 31.05.2023].
Sobolewska A., Wilk B., Zapewnianie i finansowanie dostępności. Praktyczny poradnik dla sektora publicznego, C.H. Beck, Warszawa 2021.
Szczygielska M., Dostępność cyfrowa i dostępność wydarzeń online, [b.n.w.], Warszawa 2021, https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0025/53764/Dostepnosc-cyfrowa-i-dostepnosc-wydarzen-online.pdf [dostęp: 27.08.2023].
Szczygielska M., Trzeciakiewicz M., Kasperkowiak M., Dostępne wydarzenia w praktyce, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2015, https://www.power.gov.pl/media/13589/DOSTePNE-WYDARZENIA-W-PRAKTYCE.pdf [dostęp: 31.05.2023].
Załącznik nr 2 do Regulaminu przyznawania środków na realizację zadań finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki w zakresie projektów badawczych, określonego uchwałą Rady NCN nr 23/2023 z dnia 16 lutego 2023 r. Koszty w projektach badawczych, https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/uchwaly-rady/2023/uchwala23_2023-zal1.pdf#page=53 [dostęp: 31.05.2023].
Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Katedra Prawa Ustrojowego i Porównawczego Polska
https://orcid.org/0000-0002-4803-6171
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).