Inne spojrzenia na Zagładę w polskiej fantastyce. Paweł Paliński i Cezary Zbierzchowski
Abstrakt
The author of the article carries out an analysis of texts by two writers who present the Shoah from different perspectives. At the onset he points out two layers of looking at the
Holocaust in fantasy writing. The first one results from the said theme filtering through into the genre directly, the second is an intermediary one, namely, through the popular after the Second World War post-apocalyptic narratives where the Shoah is thematised as, for instance, the annihilation of the human race resulting from nuclear conflict or the spread of a deadly virus. The article analyses both mentioned layers using particular examples.
Polaroidy z Zagłady [The Shoah/Annihilation Polaroids] by Paweł Paliński is a tale of an individual Shoah. What constitutes the analytical framework here are the titular pictures, which translate into a genre, nowadays rarely practised, called the literary picture. In the course of reading one recognises the triangle of attitudes: victim – witness – torturer. Even if the said triangle has been criticized by historians, it nonetheless decisively appears in the text owing to its layout.
Requiem dla lalek [Requiem for Dolls] and Holocaust F written by Cezary Zbierzchowski are, respectively, a short-story collection and a novel, set in the fictitious world of Ramm. It is known from the very beginning that the world is doomed to be annihilated, the harbinger of which is God’s departure. In the short stories other signs of extinction are, among other things, euthanasia, the problem of immigration etc. The plains of annihilation recognized in the course of interpretation: metaphysical, social, and personal, compose a part of philosophical reflection on consequences of catastrophes being one of the spheres of the analysis undertaken. What also arrests our attention, and thereby is reflected upon, is the highly intertextual background of Zbierzchowski’s oeuvre. A prominent place is given to the analysis of the novel’s final chapter entitled Heart of Darkness, both referring to the famous novella written by Joseph Conrad and more than sufficiently justified by the text composition itself.
The article’s conclusions both position the texts in relation to other works of Polish fantasy genre and indicate their role as examples of various absorption by popular culture (here fantasy) of the Shoah-related issues.
Słowa kluczowe
eksterminacja; Paweł Paliński; Cezary Zbierzchowski; polska fajtastyka; polaroid
Bibliografia
Biedrzycki B.: Kompleks 7215. Lublin 2015.
Butler J.: Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania? Przeł. A. Czarnacka. Warszawa 2011.
Card O.S.: Gra Endera. Przeł. P. Cholewa. Warszawa 2011.
Danak R.: Sotnie Łysego Iwanki. Stawiguda 2018.
Dick Ph.K.: Człowiek z Wysokiego Zamku. Przeł. L. Jęczmyk. Warszawa 2012.
Dick Ph.K.: Czy androidy śnią o elektrycznych owcach? Przeł. S. Kędzierski. Warszawa 1995.
Didi-Huberman G.: Obrazy mimo wszystko. Przeł. M. Kubiak Ho-Chi. Kraków 2012.
Egan G.: Diaspora. Przeł. M. Jakuszewski. Warszawa 2015.
Freud S.: Objaśnianie marzeń sennych. Przeł. R. Reszke. Warszawa 1996.
Gajewska A.: Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema. Poznań 2017.
Głowacka D.: Po tamtej stronie: świadectwo, afekt, wyobraźnia. Warszawa 2016.
Gołuński M.: Stalker jako męska retro fantazja na nowe czasy (uniwersum Kompleks 7215). „Czas Kultury” 2019, nr 1, s. 54–60.
Hicks H.J.: The Post-Apocalyptic Novel in the Twenty-First Century. Modernity beyond Salvage. New York 2016.
Illouz E.: Hardkorowy romans. „Pięćdziesiąt twarzy Greya”, bestsellery i społeczeństwo. Przeł. J. Konieczny. Warszawa 2015.
Kermode F.: Znaczenie końca. Przeł. O. i W. Kubińscy. Gdańsk 2010.
Konopnicka M.: Nowele i opowiadania. Warszawa 2008.
Nijakowski L.M.: Świat po apokalipsie. Społeczeństwo w świetle postapokaliptycznych tekstów kultury popularnej. Warszawa 2018.
Nycz R.: Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy. „Pamiętnik Literacki” 1990, z. 2, s. 95–116.
Olchowy A.: Czarownica znad kałuży. Bydgoszcz 2017.
Paliński P.: Polaroidy z Zagłady. Warszawa 2014.
Rosenfeld G.D.: The Nazi World Never Made. Alternate History and the Memory of Nazism. Cambridge 2005.
Shut N.: Ostatni brzeg. Przeł. Z. Kierszys. Warszawa 1979.
Ślady Holocaustu w imaginarium kultury polskiej. Red. J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska. Warszawa 2017.
Theweleit K.: Męskie fantazje. Przeł. M. Falkowski, M. Herer. Warszawa 2015.
Tomczok M.: Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura. Warszawa 2017.
Ubertowska A.: Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holocaustu. Kraków 2007.
Zbierzchowski C.: Holocaust F. Warszawa 2013.
Zbierzchowski C.: Requiem dla lalek. Warszawa 2008.
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0002-2958-835X
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
