„Lepiej nie mówić”. Milczenie ofiar gwałtów wojennych z okresu drugiej wojny światowej w relacjach świadkiń
Abstrakt
„Lepiej nie mówić”, „Nie było okazji”, „Chciałam o tym porozmawiać, ale z kim?” – to najczęściej powtarzające się wypowiedzi świadkiń, które były ofiarami przemocy seksualnej w czasie II wojny światowej. Te zdania powtarzają się także w świadectwach kobiet zgwałconych w trakcie innych konfliktów zbrojnych w XX wieku. W ich opowieściach przeważają próby wyparcia i strach przed naznaczeniem. Nie tylko nie było komu powiedzieć, ale też mówienie o „tym” wiązało się z konsekwencjami. Wszystkie bohaterki artykułu zwracały uwagę na strach przed stygmatyzacją, szczególnie po wojnie – wśród bliskich, sąsiadów, osób postronnych.
Mikrohistorie świadkiń będą punktem wyjścia do analizy zjawiska gwałtów wojennych w ostatnich miesiącach wojny w perspektywie braku świadectw ofiar. Dlaczego kobiety nie mówiły? W jaki sposób radziły sobie z traumą przemocy seksualnej? Czemu w końcu zdecydowały się zabrać głos?
Słowa kluczowe
gwałt wojenny; II wojna światowa; milczenie; przemoc seksualna; tabu
Bibliografia
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. T. 1: 1944–1956. Red. nauk. K. Szwagrzyk. Warszawa 2005.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, BU 813/57, k. 1–38.
Bergen D.L.: Sexual Violence in the Holocaust: Unique and Typical? In: Lessons and Legacies VII. The Holocaust in International Perspectives. Ed. D. Herzog. Evanston 2006, s. 179–200.
Brownmiller S.: Against Our Will. Men, Women and Rape. New York 1993.
Buryła S.: Tematy (nie)opisane. Kraków 2013.
Dziuban A.: Dekryminalizacja, praca, intersekcjonalność, uznanie: ramy ruchu pracownic i pracowników seksualnych w Europie. „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2018, nr 14 (1), s. 12–44.
Eichhorn S., Kuwert Ph.: Das Geheimnis unseres Großmütter. Eine empirische Studie über sexualisierte Kriegsgewalt um 1945. Gießen 2011.
Gebhardt M.: Crimes Unspoken: The Rape of German Women at the End of the Second World War. Transl. N. Somers. Cambridge 2017.
Giza J.S., Morasiewicz W.: Poobozowe zaburzenia seksualne u kobiet jako element tzw. KZ-syndromu. „Przegląd Lekarski” 1974, nr 1, s. 65–75.
Giza J.S., Morasiewicz W.: Z zagadnień popędów w obozach koncentracyjnych. Przyczynek do analiz tzw. KZ-syndromu. „Przegląd Lekarski” 1973, nr 1, s. 29–41.
Hytrek-Hryciuk J.: „Rosjanie nadchodzą!”. Ludność niemiecka a żołnierze Armii Radzieckiej (Czerwonej) na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948. Wrocław 2010.
Jan Paweł II: Homilia w czasie Mszy św. beatyfikacyjnej Karoliny Kózkówny, 10.06.1987. Dostępne w Internecie: http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/739/pos/16/haslo/ [data dostępu: 7.10.2020].
Kammecke E.-M. von: Ucieczka z koszalińskiego powiatu. W: Kobiety wypędzone. Opowieść o zemście zwycięzców. Red. M. Weber. Przeł. G. Kowalski. Zakrzewo 2008, s. 175–222.
Kukla W.: Z dziejów poznańskiej neurochirurgii w latach 1952–1997. Poznań 1998.
Lóránd Z.: Exhibiting Rape, Silencing Women. Alaine Polcz in the House of Terror in Budapest. “East Central Europe” 2015, no 42, s. 321–342.
Magowska A., Bogusz H.: Z dziejów Sanatorium św. Elżbiety w Poznaniu i jego właścicielek. „Acta Medicorum Polonorum” 2014, R. 4, s. 63–78.
Okrafka-Nędza M.: Bóg liczy łzy kobiet. Prawdziwa historia kobiety zgwałconej przez sowieckiego „oswobodziciela”. Warszawa 2016.
Ostrowska J.: Kto istnieje, a kto nie, w polskim dyskursie II wojny światowej? „Res Publica Nova” 2009, nr 7, s. 62–68.
Ostrowska J.: Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej. Warszawa 2018.
Ostrowska J., Zaremba M.: Kobieca gehenna. „Polityka” 2009, nr 10 (2695), s. 64–66.
Paul Ch.: Zwangsprostitution. Staatlich Errichtete Bordelle im Nationalsozialismus. Berlin 1994.
Piech S.L.: Błogosławiona Karolina Kózka. „Folia Historica Cracoviensia” 2010, nr 15/16, s. 189–195.
Plüschke H., Schwerin E. von, Pless-Damm U.: Wypędzone. Historie Niemek ze Śląska, z Pomorza i Prus Wschodnich. Trzy szczere świadectwa kobiet bezbronnych wobec zwycięzców. Przeł., wybór, oprac. E. Czerwiakowska. Warszawa 2013.
Polcz A.: Kobieta na froncie. Przeł. M. Roguska. „Literatura na Świecie” 2014, nr 3–4 (512–513), s. 339–374.
Polcz A.: Kobieta na linii frontu. Przeł. K. Wilamowska. Wybór G. Danyi. „Karta” 2018, nr 95, s. 101–115.
Polski Kodeks Karny z 11. VII. 1932 r. Lwów 1932. Dostępne w Internecie: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/89357/PAd_11544.pdf [data dostępu: 1.11.2019].
Posmysz Z.: Do wolności, do śmierci, do życia. Radzymin 1996.
Sommer R.: Das KZ-Bordell. Sexuelle Zwangsarbeit in nationalsozialistischen Konzentrationslagern. Paderborn 2010.
Zaremba M.: Wielka Trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys. Kraków 2012.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
