Współczujący świadek – ocalający Trzeci Przekaz traumy w polsko-żydowskiej rodzinie w trylogii postpamięciowej Ewy Kuryluk
Abstrakt
Tekst stanowi analizę funkcji pełnionej przez etnicznych Polaków w międzypokoleniowym przekazie traumy Zagłady w polsko-żydowskich rodzinach. Przedmiotem badania jest literatura postpamięciowa Ewy Kuryluk, teksty-świadectwa drugiego pokolenia o mieszanej genealogii: to znaczy rodziców, z których jedno przeżyło Zagładę, drugie natomiast po wojnie stało się powiernikiem tajemnicy i pomagało opracowywać traumatyczne doświadczenia. W opisie złożonego opracowywania traumy Zagłady pomocne wydaje się psychoanalityczne rozumienie przekazu międzypokoleniowego, a także pojęcia „trzeciego”: współczującego świadka i medium doświadczenia, dzięki któremu możliwe jest ocalenie. Bliskie czytanie trylogii postpamięciowej Ewy Kuryluk pozwala na przybliżenie nieopisywanego dotąd aspektu międzypokoleniowego przekazu traumy.
Słowa kluczowe
postpamięć; trauma; międzypokoleniowy przekaz traumy; Ewa Kuryluk
Bibliografia
Abraham N.: The Notes on the Phantom. In: N. Abraham, M. Torok: The Shell and the Kernel. Transl., ed. N.T. Rand. Chicago–London 1994, s. 171–176.
Agamben G.: Co zostaje z Auschwitz. Przeł. S. Królak. Warszawa 2008.
Alphen E. van: Archiwa wizualne jako historia preposteryjna. Przeł. Ł. Zaremba. W: E. van Alphen: Krytyka jako interwencja. Red. K. Bojarska. Kraków 2019, s. 127–148.
Alphen E. van: Caught by History. Holocaust Effects in Contemporary Art, Literature, and Theory. Stanford 1997.
Amiel I.: Osmaleni. Izabelin 1999.
Auerhahn N.C.: Evolution of Traumatic Narratives. Impact of the Holocaust on Children of Survivors. “The Psychoanalytic Study of the Child” 2013, no 67, s. 215–246.
Auerhahn N.C., Laub D., Peskin H.: Psychotherapy with Holocaust Survivors. “Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training” 1993, no 30, s. 434–442.
Bazin A.: Film i rzeczywistość. Przeł. B. Michałek. Warszawa 1963.
Benjamin J.: Acknowledgment of Collective Trauma in Light of Dissociation and Dehumanization. “Psychoanalytic Perspectives” 2011, no 8, s. 207–214.
Benjamin J.: Beyond Doer and Done To. Recognition Theory, Intersubjectivity and the Third. London–New York 2018.
Britton R.: Brakujące połączenie: seksualność rodzicielska w kompleksie Edypa. W: Kompleks Edypa dzisiaj – implikacje kliniczne. Red. J. Steiner. Przeł. D. Golec. Warszawa 2010, s. 77–93.
Bruns G.L.: Foucault’s Modernism. In: The Cambridge Companion to Foucault. Ed. G. Gutting. New York 2005, s. 348–378.
Butler J.: Precarious Life: the Powers of Mourning and Violence. London–New York 2004.
Chasseguet-Smirgel J.: Trauma et croyance. « Revue française de psychanalyse » 2000, no 64, s. 39–46.
Cuber M.: Metonimie Zagłady. O polskiej prozie lat 1987–2012. Katowice 2013.
Derrida J.: Memoirs of the Blind: The Self-Portrait and Other Ruins. Transl. P.-A. Brault, M. Naas. Chicago 1993.
Ewa Kuryluk. Kangór z kamerą 1959–2009. Autofotografia / Ewa Kuryluk. Kangaroo with the Camera 1959–2009. Autophotography. Kraków 2009.
Faimberg H.: The Telescoping of Generations. Listening to the Narcissistic Links between Generations. London–New York 2005.
Felman Sh.: Nauczanie i kryzys albo meandry edukacji. Przeł. M. Lachman. W: Reprezentacje Holokaustu. Wybór i oprac. J. Jarniewicz, M. Szuster. Kraków–Warszawa 2014, s. 415–467.
Felman Sh.: Theaters of Justice: Arendt in Jerusalem, the Eichmann Trial, and the Redefinition of Legal Meaning in the Wake of the Holocaust. “Critical Inquiry” 2001, Vol. 27, no 2, s. 201–238.
Foucault M.: Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura. Przeł. T. Komendant i in. Warszawa 1999.
Frosh S.: Those Who Come After. Postmemory, Acknowledgement and Forgiveness. Cham 2019.
Gampel Y., Mazor A.: Intimacy and Family Links of Adults Who Were Children During the Shoah: Multi-Faceted Mutations of the Traumatic Encapsulations. “Free Associations” 2004, no 60, s. 546–568.
Gerson S.: When the Third is Dead: Memory, Mourning and Witnessing in the Aftermath of the Holocaust. “International Journal of Psychoanalysis” 2009, Vol. 90, no 6, s. 1341–1357.
Głowacka D.: Świadkowie wbrew sobie: strategie pamięci Holokaustu w twórczości plastycznej kobiet „drugiego pokolenia”. Dostępne w Internecie: http://www.obieg.pl/artmix/14392 [data dostępu: 2.01.2020].
Grynberg M.: Zupa z Auschwitz. Życie z cudzym smutkiem. Rozmawia M. Kicińska. „Gazeta Wyborcza” z 31 października 2014 r. [dodatek: „Magazyn Świąteczny”]. Dostępne w Internecie: http://wyborcza.pl/magazyn/1,141923,16888902,Zupa_z_Auschwitz__Zycie_z_cudzym_smutkiem.html [data dostępu: 27.01.2020].
Hannavy Cousen B.: Seep and Creep: The Concentrationary Imaginary in Martin Scorsese’s “Shutter Island” (2010). In: Concentrationary Imaginaries. Tracing Totalitarian Violence in Popular Culture. Eds. G. Pollock, M. Silverman. London–New York 2015, s. 163–185.
Koprowska K.: Kolaż jako akt profanacji? O twórczości Ewy Kuryluk. „Wielogłos” 2015, nr 1, s. 43–55.
Kuryluk E.: Feluni. Apoteoza enigmy. Kraków 2019.
Kuryluk E.: Frascati. Apoteoza topografii. Kraków 2009.
Kuryluk E.: Goldi. Apoteoza zwierzaczkowatości. Kraków 2011.
Kuryluk E.: Inna awangarda. Rozmawiają A. Nasiłowska i R. Nycz. „Teksty Drugie” 1994, nr 5/6, s. 239–248.
Kuryluk E.: Tryptyk na żółtym tle. Rozmawia A. Drotkiewicz. „Midrasz” 2011, nr 2, s. 5–6.
Laub D.: The Empty Circle: Children of Survivors and the Limits of Reconstruction. “Journal of the American Psychoanalytic Association” 1998, Vol. 46, Issue 2, s. 507–529.
Laub D.: Traumatic Shutdown of Narrative and Symbolization. A Death Instinct Derivative? “Contemporary Psychoanalysis” 2005, Vol. 41, no 2, s. 307–326.
Laub D.: Zdarzenie bez świadka: prawda, świadectwo oraz ocalenie. Przeł. T. Łysak. „Teksty Drugie” 2007, nr 5, s. 118–129.
Levi P.: Czy to jest człowiek. Przeł. H. Wiśniowska. Kraków 2008.
Mathews H.: „Ta rzecz efemeryczna”. Przeł. A. Sosnowski. „Literatura na Świecie” 1995, nr 11–12, s. 136–147.
Paziński P.: Pensjonat. Warszawa 2010.
Perec G.: W albo wspomnienie z dzieciństwa. Przeł. W. Brzozowski. Kraków 2014.
Psychoanalysis and Holocaust Testimony. Unwanted Memories of Social Trauma. Eds. D. Laub, A. Hamburger. London–New York 2017.
Rosenblum R.: Postponing Trauma: The Dangers of Telling. “The International Journal of Psychoanalysis” 2009, Vol. 90, no 6, s. 1319–1340.
Salberg J.: The Texture of Traumatic Attachment: Presence and Ghostly Absence in Transgenerational Transmission. “The Psychoanalytic Quarterly” 2015, Vol. 84, no 1, s. 21–46.
Schneider R.: Performans pozostaje. Przeł. D. Sosnowska. W: RE//MIX. Perfomans i dokumentacja. Red. D. Sajewska, T. Plata. Warszawa 2014, s. 20–35.
Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej. Red. P. Dobrosielski, J. Kowalska--Leder, I. Kurz, M. Szpakowska. Warszawa 2017.
Tokarska-Bakir J.: Nieprzepracowana Zagłada jest w każdym z nas. Rozmawia K. Czarnecka. „Polityka”, 4.07.2018. Dostępne w Internecie: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1755152,1,nieprzepracowana-zaglada-jest-w-kazdym-z-nas.read [data dostępu: 24.01.2021].
Tulli M.: Włoskie szpilki. Warszawa 2012.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
