Konieczność śladu. Kanony literatury dla dzieci i młodzieży
Abstrakt
The necessity of a trace. Canons of children and teenagers’ literature
The article is an attempt to characterize the school canon of required readings concerning the Holocaust, as well as other books dedicated to the youngest readers. The author analyses the records of core curriculum and inspects books for children which were written in the first decade of the 21st century. In these recommended readings she notices a mechanism of creating the post‑memory of young readers’ generation, which shape corresponds to the contemporary reflection on the Holocaust, undergoing constant changes which are a result of appearances of still new contexts. The researcher considers a trace to be a superior category which enables forming of contemporary remembering matrices. For the same reason the author pays special attention to this motive while analysing the chosen texts. It results in the conclusion that the presence of a trace generates nostalgia, which in turn leads to the feeling of loss, a category without which it would be difficult to imagine contemporary texts on the Holocaust for children.
Key words: Holocaust, Children and Youths’ Literature, canon of required readings, loss
Bibliografia
Abramski I.: Three Dolls. Based on the No Child’s Play Exhibition. Israel 2007.
Ankersmit F.R.: Modernistyczna prawda, postmodernistyczne przedstawianie i po‑postmodernistyczne doświadczenie. W: Historia: o jeden świat za daleko. Red. E. Domańska. Przeł. E. Domańska. Poznań 1997.
Beręsewicz P.: Wszystkie lajki Marczuka. Il. O. Reszelska. Łódź 2012.
Bettelheim B.: Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Przeł. D. Danek. Warszawa 2010.
Boroń A.: Holocaust i jego reprezentacje w przestrzeni pamięci i tożsamości. W: A. Boroń: Pedagogika (p)o Holocauście. Pamięć. Tożsamość. Edukacja. Poznań 2013.
Brus‑Łapińska M.: Topografia krainy dzieciństwa. Kategoria przestrzeni w wybranych powieściach Janusza Korczaka. W: Janusz Korczak. Pisarz. Red. A.M. Czernow. Warszawa 2013.
Buryła S.: Osadzić Zagładę w kontekście. „Polonistyka. Czasopismo dla Nauczycieli” 2014, nr 11.
Certeau M. de: Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. Przeł. K. Thiel‑Jańczuk. Warszawa 2008.
Chmielewska I.: Pamiętnik Blumki. Il. I. Chmielewska. Poznań 2011.
Cuber M.: Metonimie Zagłady. O polskiej prozie lat 1987–2012. Katowice 2013.
Czapliński P.: Wirus Auschwitz. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, T. 2: Materiały.
Czapliński P.: Zagłada jako wyzwanie dla refleksji o literaturze. „Teksty Drugie” 2004, nr 5.
Czerwińska‑Rydel A.: Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku. Il. D. Łoskot‑Cichocka, M. Frąckiewicz, T. Głowacki. Warszawa 2012.
Czytanie Korczaka. Książki, bohaterowie, postawy. Red. K. Tałuć. Katowice 2013.
Engelking B.: Zagłada i pamięć. Doświadczenie Holocaustu i jego konsekwencje opisane na podstawie relacji autobiograficznych. Warszawa 2001.
Gancarz N.: Mietek na wojnie. Il. D. Karpowicz. Tarnów 2013.
Gorycki L.: Wybrane problemy nauczania o Holokauście w perspektywie projektu nowej podstawy programowej. W: Auschwitz i Holokaust. Dylematy i wyzwania polskiej edukacji. Red. P. Trojański. Oświęcim 2008.
Halbwachs M.: Społeczne ramy pamięci. Przeł. M. Król. Warszawa 2008.
Hirsch M.: Family Frames: Photography, Narrative and Postmemory. Cambridge 2000.
Janusz Korczak. Pisarz. Red. A.M. Czernow. Warszawa 2013.
Jędrzejewski P.: Judaizm bez tajemnic. Kraków 2012.
Karolak S.: Doświadczenie Zagłady w literaturze polskiej 1947–1991. Kanon, który nie powstał. Poznań 2014.
Kowalska‑Leder J.: Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego. Wrocław 2009.
Koziołek K.: Czytanie z innym: etyka, lektura, dydaktyka. Katowice 2006.
Krawczyńska D.: Własna historia Holocaustu – o pisarstwie Henryka Grynberga. Warszawa 2005.
Krupiński P.: Holokaustowe lekcje pamięci. Kilka uwag literaturoznawcy (i praktykującego dydaktyka). „Polonistyka. Czasopismo dla Nauczycieli” 2014, nr 11.
Landsberg A.: Pamięć protetyczna. Przeł. M. Szewczyk. W: Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów. Oprac. I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaremba. Warszawa 2012.
Lowry L.: Number the Stars. New York 2011.
Makowiecka‑Pastusiak A.: Holokaust i współczesne dzieci. „Cwiszn” 2013, nr 1–2.
Markowski M.P.: Występek. Eseje o pisaniu i czytaniu. Warszawa 2001.
Masłowska D.: Między nami dobrze jest. Warszawa 2009.
Morawiec A.: Zagłady. „Polonistyka. Czasopismo dla Nauczycieli” 2014, nr 11.
Orlev U.: Książki mojego dzieciństwa (1931–1945). Przeł. J. Rybicki. Lublin 2012.
Ostrowicka B.: Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku. Il. J. Richter‑Magnuszewska. Łódź 2012.
Pakier M.: „Postmemory” jako figura refleksyjna w popularnym dyskursie o Zagładzie. „Kwartalnik Historii Żydów” 2005, nr 2.
Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętniania. Red. T. Majewski, A. Zeidler‑Janiszewska, współpraca red. M. Wójcik. Łódź 2009.
Po drugiej stronie okna widział człowieka. Rozmowa Ewy Skibińskiej z Anną Czerwińską‑Rydel. „Ryms” 2013, nr 19.
Rosenfeld A.H.: Podwójna śmierć. Rozważania o literaturze Holocaustu. Przeł. B. Krawcowicz. Warszawa 2003.
Roskies D.G.: Czym jest literatura Holokaustu? Przeł. M. Adamczyk‑Garbowska. W: Reprezentacje Holokaustu. Wybór i oprac. J. Jarniewicz, M. Szuster. Kraków–Warszawa 2014.
Rousseau F.: Żydowskie dziecko z Warszawy. Historia pewnej fotografii. Przeł. T. Swoboda. Gdańsk 2012.
Rudniańska J.: Kotka Brygidy. Lasek 2007.
Rudniańska J.: XY. Warszawa 2012.
Sikorska M., Smyczyńska K.: Ewangelia według Korczaka. „Pamiętnik Blumki” Iwony Chmielewskiej. W: Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży. Red. B. Niesporek‑Szamburska, M. Wójcik‑Dudek, A. Zok‑Smoła. Katowice 2014.
Skarga B.: Ślad i obecność. Warszawa 2002.
Sławek T.: Genius loci jako doświadczenie. Prolegomena. W: Genius loci. Studia o człowieku w przestrzeni. Red. Z. Kadłubek. Katowice 2007.
Sontag S.: O fotografii. Przeł. S. Magala. Warszawa 1986.
Szuchta R., Trojański P.: Zrozumieć Holokaust. Książka pomocnicza do nauczania o zagładzie Żydów. Warszawa 2012.
Ubertowska A.: Historia bez Ojca. Postmemorialne kobiece narracje o wojnie i Holokauście. W: A. Ubertowska: Holokaust. Auto (tanato) grafie. Warszawa 2014.
Ungerer T.: Otto. Autobiografia pluszowego misia. Przeł. M. Rusinek. Warszawa 2011.
Ziębińska‑Witek A.: Holocaust. Problemy przedstawiania. Lublin 2005.
Zimmerer K.: Zwyczajny dzień. Il. A. Woldańska‑Płocińska. Warszawa 2012.
Katedra Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej, Uniwersytet Śląski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
