Ogród życia i ogród śmierci – dwie egzystencje w obozie. Eden kontra Auschwitz
Abstrakt
The garden of life and the garden of death – two instances of existence in a camp Eden vs. Auschwitz
In her article the author describes the ways in which the prisoners of the Sonderkommando KL Auschwitz‑Birkenau experienced the space of the camp. The form of perceiving and describing the camp forces one to submit to the conditioning of the description by two interrelated topoi. The imagined garden of life and the garden of death, i.e. two areas which were experienced by the prisoners in the camp and which were traversed by them during their work, inspired in those prisoners a feeling of awe, of transgressing a taboo and of embracing the structure of a myth. The text indicates the factors which in the memories constitute the narration about the living and the dead areas of the camp, and which are an interesting instance of creating a memory about this place. Recycling the elements of life and death, the mixing of the categories of the living and the dead which attracts the attention of the reader of the memoirs of the former prisoners and of the one who engages in a conversation with them. An important role in the formation of these concepts is also played by the visual iconography which is analysed by the author (photographs taken in the camp, sketches and drawings made by the former prisoners). In the text an attempt was made to reproduce the structure of the extreme experiences of the prisoners of the Sonderkommando, by researching the particular elements of their accounts which refer to various recurrent themes such as the pure – impure opposition, the images of the bodies which fall out from the gas chamber, gassing people, the “dead area” (graves and post‑incineration pits), nakedness and the camp trees as the permanent reference points which recur in the recollections of the prisoners.
Key words: Auschwitz, Sonderkommando, gas chamber, nature
Bibliografia
Cyra A.: Romeo i Julia naszych czasów. „Pro Memoria” 1996, nr 5, s. 41–44.
Gradowski Z.: Wolny człowieku wiedz, że to jest ogień z piekła. „Pro Memoria” 2006, nr 25, s. 35–44.
Greif G.: Płakaliśmy bez łez. Relacje byłych więźniów żydowskiego Sonderkommando z Auschwitz. Przeł. J. Kapłon. Warszawa–Oświęcim 2010.
Herman Ch.: Rękopis. „Zeszyty Oświęcimskie” 1971, numer specjalny (II): Wśród koszmarnej zbrodni, s. 175–184.
Kępiński A.: Refleksje oświęcimskie. Wybór i wstęp Z.J. Ryn. Kraków 2005.
Kielar W.: Anus mundi. Kraków 1976.
Kowalczyk A.: Pocztówka z Muzeum Auschwitz. „Zwoje” 2004, 4 (41).
Lanzmann C.: Shoah. Przeł. M. Bieńczyk. Koszalin 1993.
Lejb: Rękopis [jednego z członków Sonderkommando]. „Zeszyty Oświęcimskie” 1972, nr 14, s. 15–62.
Mark B.: The Scrolls of Auschwitz. Tel Awiw 1985.
Nyiszli M.: Byłem asystentem doktora Mengele: wspomnienia lekarza z Oświęcimia. Przeł. T. Olszański. Oświęcim 2000.
Orwid M.: Przeżyć… I co dalej? Rozmawiają Katarzyna Zimmerer i Krzysztof Szwajca. Kraków 2006.
Sehn J.: Obóz koncentracyjny Oświęcim‑Brzezinka (Auschwitz‑Birkenau). Warszawa 1956.
Setkiewicz P.: Krematoria i komory gazowe Auschwitz. Oświęcim 2010 („Głosy Pamięci”, nr 6).
Szmaglewska S.: Dymy nad Birkenau. Warszawa 1975.
Venezia Sh.: Sonderkommando. W piekle komór gazowych. Przeł. K. Szeżyńska‑Maćkowiak. Warszawa 2009.
Wyznania spod szubienicy. Autobiografia Rudolfa Hössa komendanta KL Auschwitz spisane w krakowskim więzieniu Montelupich. Przeł. W. Grzymski. Kraków 2012.
Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
