Miejsce urodzenia po Zagładzie w poezji Rejzl Żychlińskiej – w stronę innego projektu tożsamościowego
Abstrakt
Celem artykułu jest zbadanie, w jaki sposób pod wpływem doświadczenia Zagłady dokonuje się reorientacja symbolicznego i znaczeniowego wymiaru żydowskiego miejsca urodzenia, a następnie konceptualizacja jego tożsamościowego potencjału. Próba opisania i zdefiniowania specyfiki żydowskiego miejsca urodzenia po Zagładzie zostaje tu przeprowadzona na podstawie poezji Rejzl Żychlińskiej, wciąż mało znanej pisarki tworzącej w języku jidysz. Autorka analizuje podwójność miejsca urodzenia – jego fantomowość i realność – która ujawnia się w momencie powrotu, a także wynikający z niej projekt tożsamości rozproszonej.
Słowa kluczowe
miejsce urodzenia; tożsamość; jidysz; Rejzl Żychlińska; Zagłada
Bibliografia
Bauman Z.: Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość. Przeł. K. Lebek. Warszawa 2018.
Bennett J.: Wnętrza, zewnętrza: trauma, afekt i sztuka. Przeł. A. Kowalcze-Pawlik, T. Bilczewski. W: Pamięć i afekty. Red. Z. Budrewicz, R. Sendyka, R. Nycz. Warszawa 2014, s. 145–179.
Bieńczyk M.: Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty. Warszawa 2000.
Bojarska K.: Żałoba. W: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba. Współpraca J. Kalicka. Warszawa 2014, s. 561–562.
Braidotti R.: Poprzez nomadyzm. Przeł. A. Derra. „Teksty Drugie” 2007, nr 6, s. 107–127.
Certeau M. de: Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. Przeł. K. Thiel-Jańczuk. Kraków 2008.
Cohen N.: Przyczyny emigracji pisarzy żydowskich z Polski w latach 1945–1948. W: Nusech Pojln. Studia z dziejów kultury jidysz w powojennej Polsce. Red. M. Ruta. Kraków–Budapeszt 2008, s. 231–246.
Czermińska M.: Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki. „Teksty Drugie” 2011, nr 5, s. 183–200.
Freud S.: Niesamowite. W: S. Freud: Pisma psychologiczne. Przeł. R. Reszke. Warszawa 1997, s. 235–262.
Groezinger E.: Rajzel Zychlinski’s Poetical Trajectories in the Shadow of the Holocaust. In: Women Writers of Yiddish Literature: Critical Essays. Ed. R. Horowitz. Jefferson, NC 2015, s. 270–293.
Hensel J.: Ofiary i świadkowie. Wiersze czasu wojny jako źródło wiedzy o Zagładzie. W: Literatura polska wobec Zagłady. Red. A. Brodzka-Wald, D. Krawczyńska, J. Leociak. Warszawa 2000, s. 51–64.
Ingold T.: Czasowość krajobrazu. Przeł. B. Frydryczak. W: Krajobrazy. Antologia tekstów. Red. B. Frydryczak, D. Angutek. Poznań 2014, s. 141–164.
Kmiecik M.: Oblicza miejsca. Topiczne i atopiczne wyobrażenia przestrzeni w poezji Juliana Przybosia. Kraków 2013.
Koprowska K.: „Czego jeszcze tu szukam w tym miasteczku?”. Powrót do miejsca urodzenia w tużpowojennej literaturze jidysz. W: Sam początek. Lata 1944–1948
w literaturze okresu Polski Ludowej. Red. H. Gosk, B. Karwowska. Warszawa 2017, s. 263–279.
Koprowska K.: Miejsce urodzenia a projektowanie tożsamości – przymiarki. „Teksty Drugie” 2019, nr 2, s. 337–352.
…Language, a Missing Mamalangue. Z Brachą L. Ettinger rozmawia Monika Kędziora. „Wole Oko. Półrocznik historii sztuki” 2011, nr 1, s. 31–48.
Leys R.: Wstyd współcześnie. Przeł. A. Kowalcze-Pawlik, T. Bilczewski. W: Afektywne historie i polityki pamięci. Red. E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz. Warszawa 2015, s. 349–401.
Lisek J.: Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.). Sejny 2018.
Manger I.: Forwort. W: R. Żychlińska: Lider. Warszawa 1936, s. 3–5.
Melchior M.: Tożsamość żydowska bez jidysz. W: Jidyszland. Polskie przestrzenie. Red. E. Geller, M. Polit. Warszawa 2008, s. 304–320.
Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz. Wybór i oprac. K. Szymaniak, J. Lisek, B. Szwarcman-Czarnota. Kraków 2019.
Nie nad rzekami Babilonu. Antologia poezji jidysz w powojennej Polsce. Przeł., red. oraz słowo wstępne M. Ruta. Kraków 2012.
Roskies D.G.: Czym jest literatura Holokaustu? Przeł. M. Adamczyk-Garbowska. „Literatura na Świecie” 2005, nr 9–10, s. 225–249.
Ruta M.: Bez Żydów? Literatura jidysz w PRL o Zagładzie, Polsce i komunizmie. Kraków–Budapeszt 2012.
Sendyka R.: Miejsca, które straszą (afekty i nie-miejsca pamięci). „Teksty Drugie” 2014, nr 1, s. 84–102.
Sławek T.: Gdzie? Rozważania oikologiczne. „Anthropos?” 2011, nr 16–17, s. 1–22.
Szwarcman-Czarnota B.: Rejzl z Gąbina. O poezji Rejzl Żychlińskiej. „Etnografia Nowa. Etnografia żydowska do 1945 roku. Powrót do Gąbina” 2015–2016, nr 7–8, s. 139–146.
Tippelskirch K. von: „Also das Alphabet vergessen?“. Die jiddische Dichterin Rajzel Zychlinski. Marburg 2000.
Tippelskirch K. von: Rajzel Zychlinski. Dostępne w Internecie: https://jwa.org/encyclopedia/article/Zychlinski-Rajzel [data dostępu: 28.03.2019].
Żychlińska R.: Cu Lojtere Bregn [„Do jasnych brzegów”]. Łódź 1948.
Żychlińska R.: Lider [„Wiersze”]. Warszawa 1936.
Żychlińska R.: Naje Lider [„Nowe wiersze”]. Tel Awiw 1993.
Żychlińska R.: Szwajgndike tirn [„Milczące drzwi”]. Nowy Jork 1962.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
