Pewne spostrzeżenia na temat dwuznacznego obrazu postaci Olafa Świętego w narracji Snorriego Sturlusona
Abstrakt
Olaf Haraldsson (Święty) zapisał się w historii jako król-misjonarz, a jednocześnie jeden z ojców założycieli i święty patron chrześcijańskiej Norwegii. Jego osiągniecia utrwaliły się głęboko w pamięci zbiorowej skandynawskich społeczeństw czyniąc z niego Wiecznego Króla Norwegii (Rex Perpetuus Norwegie) i najbardziej wyróżnianą postać pośród norweskich władców, których rządy uwieczniono w sagach. Jednakże Olaf, choć święty, przedstawiany jest jako wojowniczy, twardy i surowo karcący władca — obraz, który wydaje się znacząco odbiegać od ideału łagodnego, miłosiernego i świętobliwego króla, utrwalonego w europejskiej tradycji hagiograficznej. Tę dwojaką naturę postaci Olafa oddaje w swojej narracji Snorri Sturluson, na co już wcześniej zwracał uwagę Carl Phelpstead. Niniejsze rozważania są niejako nawiązaniem do ustaleń wspomnianego badacza, zwracając uwagę na dwa zazębiające się aspekty obrazu Olafa przedstawianego w narracji Snorriego — jego dzieciństwo i wygląd. W pierwszym wypadku Olaf jawi się jako niesforne dziecko, pozbawione szacunku do ojczyma, co koresponduje z późniejszym epizodem powrotu Olafa do Norwegii będącym parafrazą przypowieści o synu marnotrawnym. Snorri rysuje obraz młodzieńca, który w odróżnieniu od syna marnotrawnego nie zmienił swojej złej natury, a ta następnie przełożyła się na sposób sprawowanych przez niego rządów. W drugim zaś wypadku, opisując wygląd Olafa, Snorri wydaje się przedstawiać połowiczny wizerunek idealnego króla. Olaf, choć jest przystojny, o mocnej sylwetce, jasnym odcieniu twarzy i włosów, to jednak niewysoki, o rumianym licu i brązowych włosach — w ten sposób uciekając od modelu wysokiego władcy o świetlistej karnacji i włosach koloru blond. Biorąc jednak pod uwagę przekaz nieco starszej Sagi Legendarnej Snorri wydaje się w obu wypadkach bazować na rozwiązaniach głębiej utrwalonych w tradycji ustnej/pisanej — rozwiązaniach mających oddawać niejednoznaczność, w jakiej pamięć o Olafie funkcjonowała pośród mieszkańców Skandynawii w ciągu wielu pokoleń po jego śmierci.
Słowa kluczowe
Olaf Haraldsson; Snorri Sturluson; Heimskringla
Bibliografia
Primary sources
Ágrip af Nóregskonungasǫgum. A Twelfth-Century Synoptic History of the Kings of Norway. Ed. M.J. Driscoll. 2nd edition. London 2008.
Historia Norwegie. Eds. I. Ekrem, P. Fisher, L.B. Mortensen. Copenhagen 2003, e-book 2006.
Morkinskinna. Eds. Ármann Jakobsson, Þórður Ingi Guðjónsson. Vol. I. Reykjavík 2011.
Oddr Snorrason: Saga Óláfs Tryggvasonar. Ed. Finnur Jónsson. København 1932.
Olafs saga hins helga. Die „Legendarische Saga” über Olaf den Heiligen. Eds. A. Heinrichs et al. Heidelberg 1982.
Snorri Sturluson: Heimskringla. Ed. Bjarni Aðalbjarnarson. Vols I—III. Reykjavík 2002.
Snorri Sturluson: Heimskringla. Transl. by A. Finlay, A. Faulkes. Vols II—III. London 2015—2016.
Secondary sources
Ármann Jakobsson: Troublesome Children in the Sagas of Icelanders. “Saga-Book” 2003, Vol. 27.
Bagge S.: Olav den Hellige som norsk konge (1015—28). “Historisk tidsskrift” 2015, Vol. 94.
Henriksen V.: Hellig Olav. Oslo 1986.
Jóhanna Katrín Friðriksdóttir: Women in Old Norse Literature. Bodies, Words, and Power. New York 2013.
Jónas Kristjánsson: Eddas and Sagas. Iceland’s Medieval Literature. Transl. by P. Foote. 2nd edition. Reykjavík 1992.
Lindow J.: St Olaf and the Skalds. In: Sanctity in the North. Saints, Lives, and Cults in Medieval Scandinavia. Ed. T.A. Dubois. Toronto—Buffalo—London 2008.
Morawiec J., Jochymek A.: Sagi królewskie (Konungasǫgur). In: Sagi islandzkie. Zarys dziejów literatury staronordyckiej. Eds. J. Morawiec, Ł. Neubauer. Warszawa 2015.
Morawiec J.: Między poezją a polityką. Rozgrywki polityczne w Skandynawii XI wieku w świetle poezji ówczesnych skaldów. Katowice 2016.
Pac G.: Problem świętości władców we wczesnym i pełnym średniowieczu — przypadek polski na tle europejskim. “Historia Slavorum Occidentis” 2016, No. 2 (11).
Phelpstead C.: Holy Vikings: Saints’ Lives in the Old Icelandic Kings’ Sagas. Tempe 2007.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
