Powojenna mediewistyka polska wobec dziedzictwa dziewiętnastowiecznej myśli historycznej
Abstrakt
W artykule przedstawiono uwagi dotyczące obecności w polskiej mediewistyce historycznej czasów powojennych (po 1945 roku) przekonań i wizji przeszłości wypracowanych jeszcze w XIX stuleciu, czyli u progu tworzenia się nowoczesnej, krytycznej historiografii. Z praktycznych względów szkic dotyczy tylko mediewistyki historycznej, bez odwoływania się do innych nauk zajmujących się średniowieczem. Autor zwrócił uwagę na liczne odwołania historiografii do wypracowanych w XIX wieku paradygmatów postrzegania przeszłości. Jednym z nich był paradygmat opisywania przeszłości „narodowej”. Zasygnalizowano także zastosowanie dość archaicznych sposobów opisu przeszłości w okresie po II wojnie światowej oraz utylitarny charakter części prac historycznych.
Słowa kluczowe
mediewistyka; historiografia; myśl historyczna XIX wieku; historiografia polska po II wojnie światowej; historiografia PRL
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawskie Królewskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, sygn. 25, Raport do Stanisława Staszica w sprawie prospektu historii narodu Polski.
Źródła drukowane
Odezwa Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w sprawie prospektu Historii Narodu Polskiego. W: A. Kraushar: Towarzystwo Królewskie Przyjaciół Nauk 1800—1832. T. 2, cz. 2. Warszawa 1902.
Opracowania
Achremczyk S.: Historia Warmii i Mazur: od pradziejów do 1945 roku. Olsztyn 1992.
Adamus J.: Monarchizm i republikanizm w syntezie dziejów Polski. Łódź 1961.
Bogdanowicz P.: Przynależność polityczna Śląska w X wieku. Dzieje problemu oraz próba jego rozwiązania. Wrocław 1968.
Bogucka M.: Dawna Polska. Narodziny, rozkwit, upadek. Warszawa 1985.
Bogusławski W.: Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej. Poznań 2005.
Boroń P.: Słowianie — my i nasi przodkowie. Etyczne aspekty poszukiwania pradawnej chwały ludów słowiańskich w pracach historyków polskich I połowy XIX wieku. W: Narracje — (auto)biografia — etyka. Red. L. Koczanowicz, R. Nahirny, R. Włodarczyk. Wrocław 2005.
Cetwiński M.: Historia i polityka. Teoria i praktyka mediewistyki na przykładzie badań dziejów Śląska. Kraków 2008.
Dzieje Warmii i Mazur w zarysie. T. 1. Red. J. Sikorski, S. Szostakowski. Warszawa 1981; T. 2. Red. T. Filipkowski [et al.]. Warszawa 1983.
Gawlas S.: O kształt zjednoczonego Królestwa. Niemieckie władztwa terytorialne a geneza społeczno-ustrojowej odrębności Polski. Warszawa 1996.
Grzesik R., rec.: Slavníkovci ve středovékém písemnictví úvodní studii..., ed. Rastislav Nový, Praha 1987. „Kwartalnik Historyczny” 1991, T. 98, z. 1.
Iwańczak W.: Między Europą i Azją. Sąsiedzi Polski w świetle mediewistyki XX wieku. W: Mediewistyka polska w XX wieku (wybrane problemy). Red. S. Kwiatkowski. Wrocław 2008.
Jeż T.T.: Historia o pra-pra-pra... wnuku i pra-pra-pra... dziadku. Cz. 1. Wilno 1863.
Kłoskowska A.: „Charakter narodowy” a osobowość we współczesnej problematyce badań społecznych. „Kultura i Społeczeństwo” 1957, T. 1, nr 1.
Konopczyński W.: O wartość naszej spuścizny dziejowej. W: W. Konopczyński: Od Sobieskiego do Kościuszki: szkice, drobiazgi, fraszki historyczne. Warszawa 1921.
Kosminski E.: Aktualne zagadnienia mediewistyki marksistowsko-leninowskiej. W: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia — referaty — dyskusja. T. 1. Warszawa 1953.
Kostrzewski J.: Kultura prapolska. Poznań 1949.
Kuczyński S.K.: Siemowit III Mazowiecki. W: Poczet królów i książąt polskich. Red. A. Garlicki. Warszawa 1984.
Kuhn T.: The Structure of Scientific Revolutions. Chicago 1962.
Kwiatkowski S.: Polska mediewistyka historyczna w czasach maszynopisu. O wymuszonej modernizacji i okolicznościach jej przemijania. Poznań 2010.
Lewicki A.: Zarys historyi Polski i krajów ruskich z nią połączonych. Kraków 1884.
Maciejowski W.A.: Pierwotne dzieje Polski i Litwy. Poznań 2005.
Mediewistyka polska w XX wieku (wybrane problemy). Red. S. Kwiatkowski. Wrocław 2008.
Nalepa J.: Prapolski bastion toponimiczny w Bramie Przemyskiej i Lędzanie. „Onomastica” 1991, T. 36.
Norwid C.K.: Przeszłość. W: C.K. Norwid: Poezje. Poznań 1986.
Piskorski C.: Zabytki piastowskiego Szczecina. Szczecin 1946.
Polaków portret własny. Red. M. Rostworowski. Kraków 1979.
Popiołek K.: Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku. Katowice 1984.
Rębkowski M.: Badania milenijne na Pomorzu Zachodnim. Przebieg, znaczenie, skutki. „Przegląd Archeologiczny” 2017, T. 65.
Roepell R.: Dzieje Polski do XIV stulecia. Poznań 2005.
Romek Z.: Historycy radzieccy o historykach polskich. Uwagi o Zjeździe Wrocławskim (1948) i konferencji otwockiej (1951/1952). „Polska 1944/45—1989. Studia i materiały” 1999, T. 4.
Samsonowicz H.: Dziedzictwo średniowiecza. Mity i rzeczywistość. Wrocław—Warszawa— Kraków 1991.
Serejski M.H.: Naród i państwo w polskiej myśli historycznej. Warszawa 1977.
Stobiecki R.: Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna... ale skomplikowana. Warszawa 2007.
Szafarzyk P.J.: Słowiańskie starożytności. Poznań 2003.
Szafrański W.: Tadeusz Wieczorowski. „Z Otchłani Wieków” 1971, T. 37, z. 1.
Szczur S.: Historia Polski. Średniowiecze. Warszawa 2002.
Szumski J.: Polityka a historia. ZSRR wobec nauki historycznej w Polsce w latach 1945—1964. Warszawa 2016.
Śreniowska K.: Stanisław Zakrzewski: przyczynek do charakterystyki prądów ideologicznych w historiografii polskiej 1893—1936. Łódź 1956.
Topolski J.: Główne tendencje rozwojowe historiografii XIX i XX wieku. „Kwartalnik Historyczny” 1983, T. 90.
Topolski J.: Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Poznań 2008.
Třeštík D.: Powstanie Wielkich Moraw. Morawianie, Czesi i Europa Środkowa w latach 791— 871. Przeł. E.H. Kaczmarska. Warszawa 2009.
Wierzbicka M.: Dawne syntezy dziejów Polski. Rozwój i przemiany koncepcji metodologicznych. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1974.
Wierzbicki A.: Spory o polską duszę. Z zagadnień charakterologii narodowej w historiografii polskiej XIX i XX wieku. Warszawa 2010.
Zakrzewski S.: Okres do schyłku XII w. W: Historya polityczna Polski. Cz. 1: Wieki średnie. Oprac. S. Zakrzewski et al. Kraków 1920.
Zientara B.: Bolesław I Chrobry. W: Poczet królów i książąt polskich. Red. A. Garlicki. Warszawa 1984.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
