https://doi.org/10.31261/SPiP.2024.20.12
W artykule omówiono zespół zapisek pochodzących z najstarszej zachowanej lwowskiej księgi konsystorskiej z końca XV wieku, w których – w różnych rolach – występują Rusini, Ormianie oraz Żydzi. Jedynie Żydzi, chociaż nie we wszystkich zapiskach, pojawiają się z jednoznacznie identyfikującym ich predykatem – perfidus. Rozpoznanie konfesji Rusinów i Ormian nie zawsze jest tak oczywiste. Niewielka liczba wzmianek z udziałem niekatolickich Rusinów i Ormian oraz nie-chrześcijan (stanowią one zaledwie ułamek procenta wszystkich 4920 wpisów) nie może dziwić: wynika po części z właściwości samego sądu oficjała, a po części z realiów społecznych i prawnych epoki. Mimo to analizowane mikrohistorie pozwalają uzupełnić znany z innych przekazów obraz wieloetnicznego i wielokulturowego społeczeństwa metropolii lwowskiej. Znaleźć w nich można i echo sporów o dziesięciny z nowo zakładanych ról, do płacenia których zmuszano prawosławnych, i potwierdzenie praktyki rebaptyzacji podczas nie zawsze dobrowolnej konwersji, i egzemplifikację nieufności katolików do ortodoksyjnych Rusinów, których świadectwo kwestionowano ze względu na ich „schizmatyckość” oraz wynikającą z niej rzekomą niechęć do łacińskiego kleryka. Treść niektórych zapisek potwierdza, że religię Ormian uważano za heretycką i pogańską: o swoje dziecko walczy z ormiańskim neofitą
jego „pogańska małżonka”, w innej sprawie Ormianin pozywa duchownego łacińskiego o nazwanie go złodziejem, łotrem, oszustem i „heretykiem”. Swój finał w sądzie oficjała znajdowały też spory Żydów z chrześcijanami o niespłacone długi czy zagrabione mienie. Do wyjątków należał pozew kleryka złożony przeciw starozakonnemu w sprawie o napad i pobicie. Powód domagał się nie tylko pieniężnego zadośćuczynienia, ale także ogłoszenia Żyda „ekskomunikowanym”. Sporadycznie tylko zawierano przed oficjałem zobowiązania finansowe. Innowiercy stawali w konsystorzu nie tylko jako powodowie, domagający się sprawiedliwości i wierzący zarazem w skuteczność wyroku wydanego przez sąd arcybiskupa, lecz również jako pozwani. Akta konsystorskie pokazują, że oficjałowie lwowscy starali się w takich przypadkach procedować zgodnie z prawem kanonicznym. Nie wahali się przy tym wzywać z urzędu do swojego sądu Rusinów i Żydów w przypadku naruszeń prawa i ładu moralnego.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Cited by / Share
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Google Scholar
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, ACons., sygn. A 1, H 21, H 101, H 109.
Google Scholar
Archiwum Polskiej Prowincji OO. Dominikanów w Krakowie, Dokumenty pergaminowe, sygn. Lw 027, Lw 028.
Google Scholar
Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich, Dokumenty pergaminowe, sygn. BCzart., perg. 249, 250.
Google Scholar
Źródła drukowane
Google Scholar
Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, t. 2, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1902.
Google Scholar
Acta officii consistorialis Leopoliensis antiquissima, t. 1–2, ed. W. Rolny, Leopoli 1927–1930.
Google Scholar
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego Bernardyńskiego we Lwowie, t. 2–3, 6, 9, 14–15, wyd. O. Pietruski, X. Liske; t. 17, 19, wyd. A. Prochaska, Lwów 1870–1906.
Google Scholar
Album civium Leopoliensium. Rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388–1783, t. 1–2, wyd. A. Janeczek, Wydawnictwo PTPN, Poznań–Warszawa 2005.
Google Scholar
Bullarium Poloniae, t. 3, wyd. I. Sułkowska-Kurasiowa, S. Kuraś, Romae–Lublin 1988. Dokumenty kościoła rzymskokatolickiego archidiecezji lwowskiej w zasobach Centralnego
Google Scholar
Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie. Inwentarze, oprac., wstępem opatrzył i podał do druku ks. J. Wołczański, Wydawnictwo Bł. Jakuba Strzemię Archidiecezji Lwowskiej Ob. Łac., Kraków 2007.
Google Scholar
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877.
Google Scholar
Najstarsza księga miejska 1382–1389, wyd. A. Czołowski, Lwów 1892 (Pomniki Dziejowe Lwowa z Archiwum Miasta, t. 1).
Google Scholar
Raêcʹka kniga mìsta Lʹvova (1460–1506), up. M. Kapralʹ, B. Petrišak, L’vìvs’ke Vìddìlennâ Ìnstitutu Ukraïns’koï Arheografìì ta Džereloznavstva NAN Ukraïni, Lʹvìv 2020 (Lʹvìvsʹkì Ìstoričnì Pracì, Džerela 9).
Google Scholar
Skrobiszewski J., Vitae archiepiscoporum Haliciensium et Leopoliensium, Leopoli 1628.
Google Scholar
W[olański] F., Wyżniany. R. 1400. Uposażenie kościoła obrz. łacińsk., „Dodatek Tygodniowy do Gazety Lwowskiej” 1852, 25–27, s. 100, 104, 108.
Google Scholar
Żydzi w średniowiecznym Krakowie. Wypisy źródłowe z ksiąg miejskich krakowskich, oprac. B. Wyrozumska, PAU, Kraków 1995.
Google Scholar
Opracowania
Google Scholar
Abraham W., Jakób Strepa arcybiskup halicki 1391–1409, Kraków 1908.
Google Scholar
Balzer O., Sądownictwo ormiańskie w średniowiecznym Lwowie, Lwów 1909.
Google Scholar
Bałaban M., Dwa przyczynki do stosunków Jagiełły z żydami lwowskimi, „Kwartalnik Historyczny” 1911, 25, s. 228–239.
Google Scholar
Bałaban M., Kiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski, „Miesięcznik Żydowski” 1930, 1, s. 1–11; 2, s. 112–121.
Google Scholar
Bałaban M., Ze studiów nad ustrojem prawnym Żydów w Polsce. Sędzia żydowski i jego kompetencje. Uwagi wstępne, w: Pamiętnik trzydziestolecia pracy naukowej prof. dr. Przemysława Dąbkowskiego 1897–1927, Lwów 1927, s. 246–280.
Google Scholar
Bałaban M., Żydzi lwowscy na przełomie XVI i XVII wieku, Lwów 1906.
Google Scholar
Bardach J., Ormianie na ziemiach dawnej Polski, „Kwartalnik Historyczny” 1983, 90, s. 109–118.
Google Scholar
Blechová L., Die Institution des Judenrichters in mittelalterlichen Quellen böhmisch-mährischer Provenienz, in: „Avigdor, Benesch, Gitl“. Juden in Böhmen, Mähren und Schlesien im Mittelalter. Samuel Steinherz zum Gedenken (1857 Güssing – 1942 Theresienstadt), hrsg. H. Teufel, P. Kocman, M. Řepa, Klartext-Verlag, Brünn–Prag–Essen 2016, s. 97–128.
Google Scholar
Breza E., Pochodzenie przydomków szlachty pomorskiej, Gdańsk 1986.
Google Scholar
Chachaj J., Czy ministri i ministri ecclesiae byli nauczycielami szkół parafialnych w XV wieku na terenie katolickiej archidiecezji lwowskiej?, w: Studia z dziejów wychowania i kształcenia od średniowiecza do XIX wieku, red. J. Gwioździk, współudział P.P. Barczyk, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. A. Hlonda, Mysłowice 2009 (Ars Educandi, t. 1: Źródła), s. 26–43.
Google Scholar
Charewiczowa Ł., Ograniczenia gospodarcze nacyj schizmatyckich i żydów we Lwowie w XV i XVI wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1925, 39, 2, s. 193–227.
Google Scholar
Coulet N., Une question disputée: l’excommunication des Juifs, in: Identités juives et chrétiennes. France méridionale XIVe–XIXe siècles. Etudes offertes à René Moulinas, réd. G. Audisio et al., Presses de l’Université de Provence, Aix-en-Provence 2003, s. 29–38.
Google Scholar
Czaplicka-Niedbalska M., Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy od II poł. XV w. do I poł. XVIII w., Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1996.
Google Scholar
Dąbkowski P., Zaginione księgi sądowe województwa ruskiego i bełskiego, Lwów 1921.
Google Scholar
Delimata M., Wiarołomni mężowie przed polskimi sądami kościelnymi, „Nasza Przeszłość” 2005, 104, s. 247–258.
Google Scholar
Gąsiorowski A., Skierska I., Średniowieczni oficjałowie gnieźnieńscy, „Roczniki Historyczne” 1995, 61, s. 37–86.
Google Scholar
Gąsiorowski S., Karaimi w Koronie i na Litwie w XV–XVIII wieku, Austeria, Kraków–Budapeszt 2008.
Google Scholar
Gąsiorowski S., Relacje karaimsko-żydowskie w dawnej Rzeczypospolitej (XV–XVIII w.), „Kwartalnik Historii Żydów” 2003, 3 (207), s. 445–450.
Google Scholar
Gąsiorowski S., Tatarzy we Lwowie w XIII‒XVIII wieku. Przyczynek do badań, w: Lwów ‒ miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, t. 9: Życie codzienne miasta, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2014, s. 13–22.
Google Scholar
Goldberg J., Żydowscy konwertyci w społeczeństwie staropolskim, w: Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, t. 4, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 195–248.
Google Scholar
Góralski W., Wprowadzenie do historii ustawodawstwa synodalnego w Polsce, Wydawnictwo „Norbertinum”, Lublin 1991.
Google Scholar
Górny H., Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV–XIX w.), Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2004.
Google Scholar
Grodecki R., Dzieje Żydów w Polsce do końca XIV w., w: R. Grodecki, Polska piastowska, oprac. J. Wyrozumski, Warszawa 1969, s. 595–702.
Google Scholar
Guldon Z., Osadnictwo żydowskie i liczebność ludności żydowskiej na ziemiach Rzeczypospolitej w okresie przedrozbiorowym. Stan i program badań, w: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich. Materiały z konferencji Kraków 21–23 IX 1995, red. K. Pilarczyk, Księgarnia Akademicka, Kraków 1997, s. 145–154.
Google Scholar
Halban L., Lichwa w nauce i prawie kościelnem do soboru wienneńskiego (1311 r.), Lwów 1926.
Google Scholar
Heyde J., Multiethnizität, Stadtrecht, Stadt. Lemberg im späten Mittelalter, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2017, 72, S. F, s. 95–119.
Google Scholar
Heyde J., Polityka Rady miejskiej Lwowa wobec Żydów i Ormian w XV/XVI wieku. Heterogeniczność etniczno-religijna w mieście jako wyzwanie ustrojowe, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, 63, 2, s. 283–292.
Google Scholar
Heyde J., Samorząd żydowski a władze nieżydowskie w średniowieczu, w: Obcy w mieście, obcy w klasztorze. Ciągłość i zmiana w życiu wspólnot lokalnych na ziemiach polskich w średniowieczu, red. A. Pobóg-Lenartowicz, R. Trawka, L. Poniewozik, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2019 (Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, t. 9), s. 95–108.
Google Scholar
Heyde J., Szlacha polska a Żydzi u progu Rzeczypospolitej szlacheckiej 1454–1539, w: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. 3, red. K. Pilarczyk, Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich, PAU, Kraków 2003, s. 13–24.
Google Scholar
Heyde J., The Jewish Economic Elite in Red Ruthenia in the Fourteenth Polin and Fifteenth Centuries, “Polin” 2010, 22, s. 156–173.
Google Scholar
Heyde J., Żydzi i mieszczanie w dawnej Polsce. Kilka uwag o ich wspólnej przeszłości po wiek szesnasty, „Kwartalnik Historii Żydów” 2003, 3 (207), s. 320–326.
Google Scholar
Horn M., Społeczność żydowska w wielonarodowościowym Lwowie 1356–1696, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1991, 1, 157, s. 3–14.
Google Scholar
Horn M., Żydzi i mieszczanie na służbie królów polskich i wielkich książąt litewskich w latach 1386–1506. Część 1. Uwagi wstępne. Bankierzy i celnicy, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1985, 3–4, 135–136, s. 3–19.
Google Scholar
Horn M., Żydzi na Rusi Czerwonej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Działalność gospodarcza na tle rozwoju demograficznego, Warszawa 1975.
Google Scholar
Janeczek A., Ethnicity, Religious Disparity and the Formation of the Multicultural Society of Red Ruthenia in the Late Middle Ages, in: On the Frontier of Latin Europe. Integration and Segregation in Red Ruthenia, 1350‒1600, eds. Th. Wünsch, A. Janeczek, Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, Warsaw 2004, s. 15–46.
Google Scholar
Janeczek A., Ethnische Gruppenbildungen im spätmittelalterlichen Polen, in: Das Reich und Polen. Parallelen, Interaktionen und Formen der Akkulturation im hohen und späten Mittelalter, hrsg. Th. Wünsch, A. Patschovsky, Jan Thorbecke Verlag, Ostfildern 2003, s. 401–446.
Google Scholar
Janeczek A., Exceptis schismaticis: upośledzenie Rusinów w przywilejach prawa niemieckiego Władysława Jagiełły, „Przegląd Historyczny” 1984, 75, 3, s. 527–543.
Google Scholar
Janeczek A., Kolonisationsströmungen im polnisch-reußischen Grenzgebiet von der Mitte des 14. bis zum 16. Jahrhundert, in: Wanderungen und Kulturaustausch im östlichen Mitteleuropa. Forschungen zum ausgehenden Mittelalter und zur jüngeren Neuzeit, hrsg. H.-W. Rautenberg, Oldenbourg, München 2006 (Völker, Staaten und Kulturen in Ostmitteleuropa, Bd. 1), s. 29–58.
Google Scholar
Janeczek A., Listy dobrego urodzenia i dobrej sławy w procedurze nadawania prawa miejskiego Lwowa w XV wieku, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2012, 23, 4, s. 89–116.
Google Scholar
Janeczek A., Między sobą. Polacy i Rusini na wspólnym pograniczu w XIV–XV w., w: Między sobą. Szkice historyczne polsko-ukraińskie, red. T. Chynczewska-Hennel, N. Jakovenko, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2000, s. 37–55.
Google Scholar
Janeczek A., Polska ekspansja osadnicza w ziemi lwowskiej, „Przegląd Historyczny” 1978, 69, 4, s. 597–622.
Google Scholar
Janeczek A., Ruś w Koronie: stara nazwa i nowa tożsamość regionalna (po aneksji w połowie XIV wieku), w: Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych, red. A. Janeczek, M. Parczewski, M. Dzik, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2019 (Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, t. 3), s. 149–175.
Google Scholar
Janeczek A., Segregacja wyznaniowa i podział przestrzeni w miastach Rusi Koronnej (XIV–XVI w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, 63, 2, s. 259–281.
Google Scholar
Janeczek A., Udział szlachty w kolonizacji Rusi Koronnej: migracje rodów i ich nowa własność (XIV–XV w.). Próba ujęcia syntetycznego, w: Rody na Śląsku, Rusi Czerwonej i w Małopolsce: średniowiecze i czasy nowożytne. Stan badań, metodologia, nowe ustalenia, red. W. Zawitkowska, A. Pobóg-Lenartowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, s. 59–91.
Google Scholar
Janeczek A., Urban Communes, Ethnic Communities, and Language Use in Late Medieval Red Ruthenian Towns, in: Uses of the Written Word in Medieval Towns. Medieval Urban Literacy, eds. M. Mostert, A. Adamska, Brepols, Turnhout 2014 (Utrecht Studies in Medieval Literacy, 28), s. 19–35.
Google Scholar
Janeczek A., Zróżnicowanie etniczne wobec integracji państwowej i stanowej w późnośredniowiecznej Polsce, w: Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, współudział M.T. Szczepański, DiG, Warszawa 2011, s. 359–385.
Google Scholar
Janeczek A., Żydzi i Ormianie – dwie gminy religijno-prawne w krajobrazie etnicznym późnośredniowiecznej Polski, w: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Instytut Historii PAN, Warszawa 2008 (Colloquia Mediaevalia Varsoviensia), s. 271–298.
Google Scholar
Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2000.
Google Scholar
Jordan W.Ch., Christian Excommunication of the Jews in the Middle Ages: A Restatement of the Issues, “Jewish History” 1986, 1, 1, s. 31–38.
Google Scholar
Jurek T., Matrimonium sub fide Judaica contractum. Were Mixed Christian-Jewish Marriges Possible in Late Medieval Poland, in: Central and Eastern Europe in the Middle Ages.
Google Scholar
A Cultural History, eds. P. Górecki, N. van Deusen, Tauris Academic Studies, London–New York 2009, s. 82–93, 241–248.
Google Scholar
Kania S., Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Nr 5, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1985, 51, s. 5–115.
Google Scholar
Kapral M., Armenian and Ruthenian Elders in Lviv in the Late Medieval and Early Modern Period. Their Emergence, Functions and Interaction, in: Armenian-Ukrainian Historical Contacts. Papers of the International Conference Held in Lviv 29–31 May 2008, eds. K.B. Bardakjian, F. Sysyn, A. Yasinovskyi, Ukraïns’kij Katolic’kij Unìversitet, Lviv 2011, s. 29–40.
Google Scholar
Kаprаl M., Assimilation im frühneuzeitlichen L‘viv: Sozialer Aufstieg, Glaubenswechsel und gemischte Ehen, in: Litauen und Ruthenien. Studien zu einer transkulturellen Kommunikationsregion (15.–18. Jahrhundert), hrsg. S. Rohdewald, D. Frick, S. Wiederkehr, Harrasowitz Verlag, Wiesbaden 2007 (Forschungen zur osteuropäischen Geschichte, 71), s. 50–66.
Google Scholar
Kapral M., Urzędnicy miasta Lwowa w XIII–XVIII wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008 (Spisy urzędników miejskich z obszaru dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza Zachodniego, t. 7: Ziemie Ruskie, z. 1: Lwów).
Google Scholar
Kаprаl’ M., Vìrmens’kì ta ruskì staršì u L’vovì u XV–XVIII st: počatki, funkcìonovannâ, vzaemodìâ, w: Lwów – miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, t. 7: Urzędy, urzędnicy, instytucje, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2010, s. 195–204.
Google Scholar
Klebowicz G., Organizacja parafialna diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego w XIV–XVI wieku, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2013.
Google Scholar
Kowalik-Kaleta Z., Historia nazwisk polskich na tle społecznym i obyczajowym (XII–XV wiek), t. 1, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa 2007.
Google Scholar
Kowalik-Kaleta Z., Dacewicz L., Raszewska-Żurek B., Słownik najstarszych nazwisk polskich – pochodzenie językowe nazwisk omówionych w „Historii nazwisk polskich”, t. 1,
Google Scholar
Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa 2007.
Google Scholar
Kowalski W., From the “Land of Diverse Sects” to National Religion: Converts to Catholicism and Reformed Franciscans in Early Modern Poland, “Church History” 2001, 70, 3, s. 482–526.
Google Scholar
Kozak A., Łukaszewski J., Dokumentacja konsystorska z XV i początku XVI wieku odkryta w katedrze gnieźnieńskiej, „Roczniki Historyczne” 2017, 83, s. 203–227.
Google Scholar
Kraszyńska F., Żydzi łuccy do końca XVII w., „Rocznik Wołyński” 1938, 7, s. 139–178.
Google Scholar
Krętosz J., Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego od XV w. do 1772 roku, Lublin 1986.
Google Scholar
Książkiewicz A., Sprawy małżeńskie w konsystorzu lwowskim w późnym średniowieczu, „Nasza Przeszłość” 2008, 109, s. 287–302.
Google Scholar
Kulik A., Kalik J., The Beginnings of Polish Jewry: Reevaluating the Evidence for the Eleventh to Fourteenth Centuries, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung“ 2021, 70, 2, s. 139–185.
Google Scholar
Kurtyka J., Osadnictwo średniowieczne. Początki osady i miasta, w: Dzieje Rzeszowa, t. 1, red. F. Kiryk, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1994, s. 97–166.
Google Scholar
Kutrzeba S., Stanowisko prawne żydów w Polsce w XV wieku, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1901, 29, 11, s. 1007–1018; 29, 12, s. 1147–1156.
Google Scholar
Kutrzeba S., Studya do historyi sądownictwa w Polsce. VII. Sądownictwo nad żydami w województwie krakowskiem, „Przegląd Prawa i Administracji” 1901, 26, s. 925–944.
Google Scholar
Lenartowicz Ś., Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kamionce Strumiłłowej, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 11, oprac. A. Betlej i in., Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2003 (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. 1), s. 131–150.
Google Scholar
Łoziński W., Patrycyat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII wieku, Lwów 1902.
Google Scholar
Matuszewski J., Missalia – mensalia, w: Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 373–391.
Google Scholar
Mazur J., Joszko ze Lwowa – „Theloneator totius Regni” – i jego działalność na tle dziejów Żydów lwowskich na przełomie XV i XVI wieku, w: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. 3, red. K. Pilarczyk, Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich, PAU, Kraków 2003, s. 25–34.
Google Scholar
Mazur J., The Late Medieval Jewish Settlement in Red Ruthenia. The Case of Krosno, „Studia Judaica” 2010, 13, 2 (26), s. 237–252.
Google Scholar
Mączyński J., Nazwiska Łodzian (XV–XIX wiek), Łódź 1970.
Google Scholar
Meyer H., Making Sense of Christian Excommunication of Jews in Thirteenth-Century England, “The Jewish Quarterly Review” 2010, 100, 4, s. 598–630.
Google Scholar
Michalewicz J., Żydowskie okręgi metrykalne i żydowskie gminy wyznaniowe w Galicji, Księgarnia Akademicka, Kraków 1995.
Google Scholar
Morawska K., „Seksualność w średniowiecznej Polsce”, rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem dr. hab. Krzysztofa Skwierczyńskiego, prof. ucz., Warszawa 2022, https://depotuw.ceon.pl/handle/item/4307 [dostęp: 20.02.2023].
Google Scholar
Mytnik I., Rodzime i obce. Z badań nad imiennictwem pogranicza polsko-ukraińskiego w XVI–XVII wieku, „Naukovij Žurnal” 2014, 1, s. 281–294.
Google Scholar
Nabywaniec S., Szopa K., Żydzi i wyznaniowa gmina żydowska we Frysztaku do wybuchu II wojny światowej, „Resovia Sacra” 2004, 11, s. 131–143.
Google Scholar
Nowy leksykon judaistyczny, red. J.H. Schoeps, przeł. S. Lisiecka, Z. Rybicka, E. Ptaszyńska--Sadowska, Cyklady, Warszawa 2007.
Google Scholar
Orzechowski J., Okcydentalizacja Rusi Koronnej w XIV, XV i XVI w., w: Państwo, naród, stany w świadomości wieków średnich: pamięci Benedykta Zientary 1929–1983, red. A. Gieysztor i in., PWN, Warszawa 1990, s. 215–243.
Google Scholar
Pereswetoff-Morath A., Christian Anti-Judaism and Jewish–Orthodox Relations among the Eastern Slavs up to 1569, “Polin” 2014, 26: Jews and Ukrainians, eds. Y. Petrovsky-Shtern, A. Polonsky, s. 101–130.
Google Scholar
Petersen H., Judengemeinde und Stadtgemeinde in Polen. Lemberg 1356–1581, Harrasowitz Verlag, Wiesbaden 2003.
Google Scholar
Polski słownik judaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, t. 2, oprac. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003.
Google Scholar
Rieger J., Imiennictwo ludności wiejskiej w ziemi sanockiej i przemyskiej w XV w., Wrocław 1977 (Prace Onomastyczne, 26).
Google Scholar
Rowell S.C., Anekdota ekklesiastika: 1. LDK krikščioniška kasdienybė pagal seniausią išliku sią XV amžiaus LDK katalikų Bažnyčios teismo knygą, “The Year-Book of Lithuanian History” 2010 (2011), 1, s. 93–114.
Google Scholar
Rutkowski A., Kredyt żydowski na rynku lokalnym Warszawy w pierwszej połowie XV wieku, „Przegląd Historyczny” 1979, 70, 2, s. 267–283.
Google Scholar
Rybska-Bąk K., Bulla Eugeniusza IV dla królowej Zofii (1434). Wokół obecności schizmatyków na dworze pierwszych Jagiellonów, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2014, 6 (10), s. 255–269.
Google Scholar
Rymarz W., Kompetencja sądów kościelnych w Polsce przedrozbiorowej, Warszawa 1970.
Google Scholar
Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 2: L–Ż, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001.
Google Scholar
Rymut K., Ze studiów nad nazwami osobowymi Żydów polskich. 2. Mojżesz – Mojsiej – Mosiek, w: K. Rymut, Szkice onomastyczne i historycznojęzykowe, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 2003 (Prace Instytutu Języka Polskiego PAN, 118), s. 107–115.
Google Scholar
Sawicki J., „Rebaptisatio Ruthenorum” w świetle polskiego ustawodawstwa synodalnego w XV i XVI wieku, w: Pastori et magistro. Praca zbiorowa wydana dla uczczenia jubileuszu 50-lecia kapłaństwa Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Doktora Piotra Kałwy Profesora i Wielkiego Kanclerza KUL, Lublin 1966, s. 229–246.
Google Scholar
Schiper I., Studya nad stosunkami gospodarczymi Żydów w Polsce podczas średniowiecza, Lwów 1911.
Google Scholar
Shapira D., The First Jews of Ukraine, “Polin” 2014, 26, s. 65–78.
Google Scholar
Shatzmiller J., Christian ‘Excommunication’ of Jews: Some Further Clarifications, in: Shlomo Simonsohn Jubilee Volume. Studies on the History of the Jews in the Middle Ages and Renaissance Period, Tel Aviv University, Faculty of Humanities, Chaim Rosenberg School of Jewish Studies, Tel Aviv 1993, s. 245–255.
Google Scholar
Shatzmiller J., Jews ‘Separated from the Communion of the Faithful in Christ’ in the Middle Ages, in: Studies in Medieval Jewish History and Literature, vol. 1, ed. I. Twersky, Cambridge 1979, s. 307–314.
Google Scholar
Skierska I., Konsystorz generalny gnieźnieński w XV w., w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gaudentinum, Gniezno 2000, s. 193–215.
Google Scholar
Skierska I., Oficjalat kaliski w XV wieku, „Rocznik Kaliski” 1995, 25, s. 95–132.
Google Scholar
Skierska I., Źródła do badania praktyk religijnych w średniowiecznej Polsce: akta sądów kościelnych i kapituł, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2007, 87, s. 175–195.
Google Scholar
Slovník středověké latiny v českých zemích, elektronická verze 2.2, Filosofický ústav AV ČR, v. v. i., Praha 2019–2021, s. v. „magister”, http://lb.ics.cas.cz/lemma/magister#cs [dostęp: 16.10.2024].
Google Scholar
Słownik polszczyzny XVI w., t. 31, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2003.
Google Scholar
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 7/2 [42], Wrocław 1974.
Google Scholar
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 8/7 [54], Wrocław 1981.
Google Scholar
Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. 1–5, Wrocław 1965–1980.
Google Scholar
Sperka J., Studia z dziejów migracji rycerstwa śląskiego do Królestwa Polskiego (zwłaszcza na Ruś Czerwoną) w XIV–XV wieku, Avalon, Kraków 2024.
Google Scholar
Stopka K., Kościół ormiański na Rusi w wiekach średnich, „Nasza Przeszłość” 1984, 62, s. 27–95.
Google Scholar
Stopka K., Kultura religijna Ormian polskich (struktury i stosunki kościelno-publiczne), w: Ani marum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Instytut Historii PAN, Warszawa 2008 (Colloquia Mediaevalia Varsoviensia), s. 229–270.
Google Scholar
Stopka K., Milites et nobiles: Ormianie a stan szlachecki Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego od XIV do XVI wieku, „Lehahayer” 2018, 5, s. 15–106.
Google Scholar
Stopka K., Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej, Księgarnia Akademicka, Kraków 2000.
Google Scholar
Suwała S., Pojęcie i rodzaje lichwy w prawodawstwie kościelnym w Polsce przedrozbiorowej, „Studia Sandomierskie. Filozofia – Teologia – Historia” 1985–1989, 5, s. 109–131
Google Scholar
Szulowska W., Imiennictwo dawnej ziemi halickiej i lwowskiej, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 1992.
Google Scholar
Szweda A., Jurkowscy herbu Grzymała. Przyczynek do dziejów osadnictwa polskiego na Rusi Czerwonej, w: Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1997, s. 281–290.
Google Scholar
Szyszka J., Dobra pomorzańskie Kierdejów (Kierdejowiczów) w ziemi lwowskiej w XV wieku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2020, 12 (16), s. 161–208.
Google Scholar
Szyszka J., Formowanie i organizacja dóbr monarszych w ziemi lwowskiej od połowy XIV do początku XVI wieku, Societas Vistulana, Kraków 2016.
Google Scholar
Świeboda W., Innowiercy w opiniach prawnych uczonych polskich w XV wieku. Poganie, żydzi, muzułmanie, Societas Vistulana, Kraków 2013.
Google Scholar
Teter M., Kilka uwag na temat podziałów społecznych i religijnych pomiędzy Żydami i chrześcijanami we wschodnich miastach dawnej Rzeczypospolitej, „Kwartalnik Historii Żydów” 2003, nr 3 (207), s. 327–335.
Google Scholar
Teter M., ‘There should be no love between us and them’ Social Life and the Bounds of Jewish and Canon Law in Early Modern Poland, “Polin” 2010, 22, s. 249–270.
Google Scholar
Trajdos T.M., Dziesięcina w średniowiecznej archidiecezji lwowskiej, „Rocznik Lwowski” 1999, 6, s. 77–82.
Google Scholar
Trajdos T.M., Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły (1386–1434), t. 1, Wrocław 1983.
Google Scholar
Trajdos T.M., Tercjarki w średniowiecznym Lwowie, w: Nihil superfluum esse. Prace z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk i in., Instytut Historii UAM, Poznań 2000, s. 509–520.
Google Scholar
Trajdos T.M., Uposażenie klasztoru dominikanów lwowskich w średniowieczu, „Nasza Przeszłość” 1999, 91, s. 47–76.
Google Scholar
Trajdos T.M., Życie religijne w archidiecezji halickiej/lwowskiej, w: Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych, red. A. Janeczek, M. Parczewski, M. Dzik, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2019 (Materiały Kongresu Mediewistów Polskich, t. 3), s. 193–223.
Google Scholar
Trawka R., Dwa nieznane średniowieczne dokumenty do dziejów lwowskiego kościoła Św. Ducha, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2017, 107, s. 307–324.
Google Scholar
Trawka R., Działalność ewangelizacyjna i duszpasterska metropolitów halicko-lwowskich obrządku łacińskiego w późnym średniowieczu, w: Dynamika przemian społecznych i religijnych w średniowieczu, red. T. Grabarczyk, T. Nowak, DiG, Warszawa 2011, s. 231–297.
Google Scholar
Trawka R., Skarb i dziewczyna. O kasztelanie halickim Mikołaju Gołogórskim, jego córce Elżbiecie i ich fortunie, „Przegląd Historyczny” 2022, 113, 3, s. 391–433.
Google Scholar
Trawka R., Z dziejów migracji na Wschód. Stan i kierunki badań nad szlachtą Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej, w: Rody na Śląsku, Rusi Czerwonej i w Małopolsce: średniowiecze i czasy nowożytne. Stan badań, metodologia, nowe ustalenia, red. W. Zawitkowska, A. Pobóg-Lenartowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, s. 92–130.
Google Scholar
Tylus S., Dokumenty kaplicy zamkowej w Kamionce Strumiłowej (archidiecezja lwowska), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1998, 69, s. 9–14.
Google Scholar
Tylus S., Fundacje kościołów parafialnych w średniowiecznej archidiecezji lwowskiej, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1999.
Google Scholar
Tyszkiewicz J., Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII‒XVIII w., Warszawa 1989.
Google Scholar
Ungeheuer M., Stosunki kredytowe w ziemi przemyskiej w połowie XV wieku, Lwów 1929.
Google Scholar
Visi T., Halakha and Microhistory: The Shifra-Affair in Brno, „PaRDes. Zeitschrift der Vereinigung für Jüdische Studien e. V.“ 2010, 16, s. 20–49.
Google Scholar
Weinryb B.D., The Jews of Poland. A Social and Economic History of the Jewish Community in Poland from 1100 to 1800, Philadelphia 1973.
Google Scholar
Werdt Ch. von, Gemeinschaft und Gesellschaft im multikonfessionellen spätmittelalterlichen und frühneuzeitlichen Lemberg, in: Städte im östlichen Europa. Zur Problematik von Modernisierung und Raum vom Spätmittelalter bis zum 20. Jahrhundert, hrsg. C. Goehrke, B. Pietrow-Ennker, Chronos Verlag, Zürich 2006, s. 85–102.
Google Scholar
Wilk-Woś Z., Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1437–1493), Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 2013.
Google Scholar
Winowski L., Innowiercy w poglądach uczonych zachodniego chrześcijaństwa XIII–XIV wieku, wyd. i uzup. K. Orzechowski, Wrocław 1985.
Google Scholar
Wojciechowska B., Ekskomunika w Polsce średniowiecznej. Normy i funkcjonowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce 2010.
Google Scholar
Wojciechowska B., „In causa perfidi Iudei…”. Przyczynek do sporów chrześcijan z Żydami w Polsce późnośredniowiecznej, „Kwartalnik Historii Żydów” 2015, 1 (253), s. 81–87.
Google Scholar
Wolski M., Spór kapituły katedralnej ze szlachtą o dziesięcinę biskupią w drugiej połowie XVI wieku, „Roczniki Historyczne” 2018, 84, s. 227–249.
Google Scholar
Wünsch Th., Das rӧmische Modell einer Kirchenunion mit der Orthodoxie und sein Architekt, Johannes Sacranus von Auschwitz/Oświęcim (1443–1527), „Roczniki Historyczne” 2008, 74, s. 83–112.
Google Scholar
Wünsch Th., Religion oder Staat? Die Orthodoxen in Ruthenien zwischen religiöser und staatlicher ereinnahmung vom 15. bis zum 20. Jahrhundert, in: Konkurrierende Ordnungen. Verschränkungen von Religion, Staat und Nation in Ostmitteleuropa vom 16. bis zum 20. Jahrhundert, hrsg. J. Gleixner et al., Biblion Media, München–Berlin–Leipzig–Washington 2015, http://nbn-resolving.de/urn/resolver.pl?urn:nbn:de:bvb:12-ostdok-x-104-6 [dostęp: 25.02.2023], s. 77–126.
Google Scholar
Wyrozumscy B. i J., Nowe materiały do dziejów Żydów krakowskich w średniowieczu, „Studia Judaica” 2003, 6, 2 (12), s. 1–18.
Google Scholar
Wyrozumski J., Żydzi w Polsce średniowiecznej, w: Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej. Materiały z konferencji „Autonomia Żydów w Rzeczypospolitej szlacheckiej”. Międzywydziałowy
Google Scholar
Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce. Uniwersytet Jagielloński 22–26 IX 1986, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991, s. 129–135.
Google Scholar
Wysokiński I., „Sprawa powrotu Rusinów do jedności kościoła na podstawie dzieła Jana Sakrana z Oświęcimia »Elucidarius Errorum ritus Ruthenici«”, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Zofii Włodek, Kraków 1993.
Google Scholar
Zaremska H., Przywileje Kazimierza Wielkiego dla Żydów i ich średniowieczne konfirmacje, w: Małżeństwo z rozsądku? Żydzi w społeczeństwie dawnej Rzeczypospolitej, red. M. Wodziński, A. Michałowska-Mycielska, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, s. 11–34.
Google Scholar
Zaremska H., Rzecz skradziona w żydowskim zastawie, w: Kościół. Kultura. Społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, red. S. Bylina i in., Semper, Warszawa 2000, s. 337–350.
Google Scholar
Zaremska H., Uwagi o organizacji gmin żydowskich w średniowiecznej Polsce, w: Aetas media aetas moderna. Studia ofiarowane prof. Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą
Google Scholar
rocznicę urodzin, red. A. Bartoszewicz, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000, s. 147–164.
Google Scholar
Zaremska H., Wykłady z dziejów Żydów w średniowiecznej Polsce, Instytut Historii PAN, Warszawa 2023.
Google Scholar
Zaremska H., Żydzi w średniowiecznej Polsce. Gmina krakowska, Instytut Historii PAN, Warszawa 2011.
Google Scholar
Zaremska H., Żydzi wobec chrześcijan w średniowiecznej Polsce, w: Animarum cultura. Studia
Google Scholar
nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Instytut Historii PAN, Warszawa 2008 (Colloquia Mediaevalia Varsoviensia), s. 191–227.
Google Scholar
Zazulâk Û., Rebaptizatio Ruthenorum: podvìjnì ìmena ta konfesìjno-kul’turna ìdentičnìst’ šlâhti rus’kogo nohodžennja v Galičinì XV st., „Ruthenica” 2007, 6, s. 275–298.
Google Scholar
Zazuliak Y., Rebaptism, Name–Giving and Identity among Nobles of Ruthenian Origin in Late Medieval Galicia, in: On the Frontier of Latin Europe. Integration and Segregation in Red Ruthenia, 1350–1600, eds. Th. Wünsch, A. Janeczek, Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, Warsaw 2004, s. 47–60.
Google Scholar
Tom 16 (2024)
Opublikowane: 2024-12-30
English
Język Polski
Русский
Deutsch