Kontakty mieszczan krakowskich z duchowieństwem w świetle wzajemnego świadkowania na dokumentach (XIII–XIV wiek)
Abstrakt
Artykuł jest próbą przedstawienia zagadnienia wzajemnego świadkowania duchownych i mieszczan krakowskich na wystawianych przez siebie dokumentach. Analizą objęto pergaminy z XIII–XIV wieku (do 1412 r.). Wzajemne świadkowanie ujawniają: 6 dokumentów mieszczańskich (występują na nich w charakterze świadków osoby duchowne) oraz 34 pergaminy instytucji kościelnych i duchownych (w charakterze świadków występują na nich mieszczanie krakowscy). Stwierdzono, że w testacji dokumentów wystawianych przez radę miejską Krakowa i przez kolegium ławników brak przywoływania jakichkolwiek świadków, w tym także
duchownych. Mieszczanie krakowscy wystąpili jako świadkowie łącznie na 34 aktach wystawionych przez duchownych i instytucje kościelne. Było to 73 obywateli miasta, co daje średnią nieco ponad 2 na jeden dokument. Powtarzalność świadków mieszczańskich możemy zaobserwować w 9 przypadkach, w większości jest to powtarzalność dwukrotna. Najwięcej mieszczan świadkowało na dokumentach klasztornych. Bardzo liczny był udział w listach świadków przedstawicieli elit miejskich – wójtów, rajców i ławników. W kilku przypadkach można wskazać na rodzinne związki mieszczan-świadków z duchowieństwem oraz na sąsiedztwo w sensie miejsca zamieszkania.
Słowa kluczowe
Kraków; mieszczanie; Kościół; dokumenty; świadkowie na dokumentach
Bibliografia
Źródła drukowane
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie, t. 4, wyd. O. Pietruski, X. Liske, A. Prochaska, Lwów 1873.
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie, t. 11, wyd. O. Pietruski, X. Liske, A. Prochaska, Lwów 1886.
Codex diplomaticus Poloniae, t. 3, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1858.
Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, t. 1–2, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874–1883.
Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego, wyd. W. Kętrzyński, S. Smolka, Lwów 1875.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 1–3, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876–1887.
Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, cz. 1–4, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1879–1882.
Księga proskrypcji i skarg miasta Krakowa 1360–1422, wyd. B. Wyrozumska, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2001.
Księgi ławnicze krakowskie 1365–76 i 1390–97, wyd. S. Krzyżanowski, Kraków 1904.
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa 1300–1400, wyd. F. Piekosiński, J. Szujski, Kraków 1878.
Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa, wyd. S. Estreicher, Kraków 1936.
Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, cz. 1, wyd. S. Kuraś, Lublin 1965.
Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 1, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa, Kraków–Wrocław 1962.
Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 4, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa, Kraków–Wrocław 1969.
Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego przy Krakowie, wyd. E. Janota, Kraków 1865.
Opracowania
Bobowski K., Umacnianie się prawnej roli pieczęci w XII i XIII wieku na przykładzie Pomorza Zachodniego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, 28, 2, s. 23–39.
Jurek T., Rozwój dokumentu polskiego w XIII wieku, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, DiG, Warszawa 2015, s. 88–144.
Jurek T., Stanowisko dokumentu w średniowiecznej Polsce, „Studia Źródłoznawcze” 2002, 40, s. 1–18.
Krzyżanowski S., Dyplomy i kancelaria Przemysława II. Studium z dyplomatyki polskiej XIII wieku, Kraków 1890.
Kurdziel M., Studia nad listą świadków na dwunastowiecznych dokumentach piastowskich, „Pamiętnik Cieszyński” 2003, 8, s. 5–18.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Dubis Querceti, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 4, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, J. Wiśniewski, Wrocław 1986, s. 624–625.
Lis A., Colloquia opatowskie z przełomu XII i XIII wieku, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2017.
Maleczyński K., Rozwój dokumentu polskiego od XI do XV w., w: K. Maleczyński, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław 1971, s. 242–276.
Marzec A., Urzędnicy małopolscy w otoczeniu Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego (1305–1370), Societas Vistulana, Kraków 2006.
Mularczyk J., Dobór i rola świadków na dokumentach śląskich do końca XIII wieku, Wrocław 1977.
Panic I., Lista świadków w polskich dokumentach z wieku XIII na przykładzie kancelarii księcia wielkopolskiego Przemysła I (1239–1257), „Studia Źródłoznawcze” 1990, 32–33, s. 35–45.
Polak A., Kolejność testatorów w dokumentach średniowiecznych z elementami prozopografii (na przykładzie dokumentu Bolesława Pobożnego z 1261 r.), „Studia Zachodnie” 2005, 8, s. 13–18.
Rajman J., Krakowska civitas sołtysów Piotra i Salomona, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 12, red. S. Górzyński, DiG, Warszawa 2012, s. 47–68.
Rajman J., Kraków. Zespół osadniczy, proces lokacji i mieszczanie do 1333 r., Wydawnictwo Naukowe UP w Krakowie, Kraków 2004.
Rajman J., Związki rodzinne mieszczan krakowskich z duchowieństwem świeckim Krakowa w XIV w., „Kwartalnik Historyczny” 2021, 128, 2, s. 511–547.
Russocki S., Świadkowie czy współdecydenci?, „Kwartalnik Historyczny” 1978, 85, 3, s. 669–673.
Semkowicz W., Encyklopedia nauk pomocniczych historii, oprac. B. Wyrozumska, Universitas, Kraków 1999.
Sikora F., Biskupie, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980, s. 125.
Sikora F., Wójtostwo wielickie w średniowieczu, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica” 2004, 3, s. 203–222.
Skupieński K., Dokument urzędniczy w piastowskiej Małopolsce, w: Memoriae amici et magistri. Studia historyczne poświęcone pamięci Prof. Wacława Korty, red. M. Derwich, W. Mrozowicz, R. Żerelik, Wydawnictwo Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001, s. 125–144.
Skupieński K., Dokumenty osób prywatnych w ziemiach krakowskiej i sandomierskiej w latach 1190–1449, „Studia Źródłoznawcze” 1990, 32–33, s. 17–33.
Skupieński K., Funkcje małopolskich dokumentów w sprawach prywatnoprawnych do roku 1306, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1990.
Skupieński K., Małopolskie dokumenty w sprawach prywatnoprawnych w latach 1306–1386, „Roczniki Historyczne” 2000, 66, s. 55–80.
Starzyński M., Krakowska rada miejska w średniowieczu, Societas Vistulana, Kraków 2010.
Wyrozumska B., Kancelaria miasta Krakowa w średniowieczu, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995.
Zyglewski Z., Tutor – opiekun klasztoru w Koronie w XV i XVI wieku, w: Klasztor w państwie średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, DiG, Wrocław–Opole–Warszawa 2005, s. 125–136.
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-0988-0414
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
