Jak udostępniać szerszej publiczności późnośredniowieczne księgi sądowo-urzędowe? Kilka uwag na marginesie wydania najstarszej księgi ławniczej Koła z lat 1502–1544  z fragmentem księgi radzieckiej z lat 1480–1493: (Księga landwójtowsko-ławnicza Koła 1480–1544,  oprac. Marcin Starzyński, Avalon, Kraków 2023, ss. 774)

Adam Kozak

doi:10.31261/SPiP.2024.20.06

Opublikowane: 2024-12-30

Tom 16 (2024)

Jak udostępniać szerszej publiczności późnośredniowieczne księgi sądowo-urzędowe? Kilka uwag na marginesie wydania najstarszej księgi ławniczej Koła z lat 1502–1544 z fragmentem księgi radzieckiej z lat 1480–1493

Adam Kozak

Dział: Recenzje i artykuły recenzyjne

https://doi.org/10.31261/SPiP.2024.20.06

(Księga landwójtowsko-ławnicza Koła 1480–1544, oprac. Marcin Starzyński, Avalon, Kraków 2023, ss. 774)

Abstrakt

W artykule omówiona została edycja źródłowa najstarszej zachowanej księgi miejskiej wielkopolskiego Koła przygotowana przez Marcina Starzyńskiego. Została ona skierowana nie tylko do badaczy, ale też do szerszego grona miłośników historii, z myślą o których wydawca przygotował pełne tłumaczenie tekstu łacińskiego źródła na język polski. Niestety, wydawnictwo M. Starzyńskiego jest w ocenie recenzenta nieudane, zawiera bowiem szereg usterek i błędów. Najważniejsze są tu: brak szerszego omówienia we wstępie pozycji Koła na tle sieci miejskiej Wielkopolski w XV–XVI wieku, pominięcie prezentacji ławy sądowej, niewłaściwa identyfikacja części kart dołączonych wtórnie do rękopisu, błędna atrybucja całego manuskryptu jako księgi landwójtowsko-ławniczej z lat 1480–1544, podczas gdy dokumentuje ona działalność ławy sądowej w latach 1502–1544 i rady miejskiej (na dołożonym bifolium) od 1480 do 1493 roku. Brak też glosariusza objaśniającego szerszemu odbiorcy trudniejsze pojęcia występujące później w tłumaczeniu źródła. W edycji zaskakująco liczne są błędy odczytu rękopiśmiennej podstawy, co pociągnęło za sobą często niewłaściwy przekład. W indeksach wielokrotnie rażą nieprawidłowe identyfikacje miejscowości. Na kanwie dostrzeżonych
tu błędów sformułowano ogólniejsze zalecenia dla wydawców innych późnośredniowiecznych ksiąg sądowo-urzędowych. Konieczny jest staranny dobór przedmiotu edycji (wydawana księga kolska zawiera niemal wyłącznie powtarzalne zapiski dotyczące obrotu nieruchomościami), przygotowanie rozbudowanego wstępu zawierającego najważniejsze informacje o mieście, w którym spisano daną księgę, oraz minimonografię wydawanego źródła. Niezbędne jest też wreszcie staranne opracowanie tekstu z rękopiśmiennej podstawy i opatrywanie go w szerokie polskojęzyczne regesty. W indeksie osobowo-miejscowym ważne jest stosowanie rozbudowanego systemu odsyłaczy, szeregowanie osób także pod miejscowościami pochodzenia, wreszcie przygotowanie głównego hasła dla miejscowości, w której spisano księgę, w sposób przekrojowy, z uwzględnieniem nie tylko osób, ale też topografii i czynnych w mieście instytucji. Wskazane jest również opracowywanie skorowidzów rzeczowych.

Słowa kluczowe:

edytorstwo źródeł historycznych , księgi miejskie , ława miejska , późno-średniowieczne Koło

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kozak, A. (2024). Jak udostępniać szerszej publiczności późnośredniowieczne księgi sądowo-urzędowe? Kilka uwag na marginesie wydania najstarszej księgi ławniczej Koła z lat 1502–1544 z fragmentem księgi radzieckiej z lat 1480–1493: (Księga landwójtowsko-ławnicza Koła 1480–1544, oprac. Marcin Starzyński, Avalon, Kraków 2023, ss. 774). Średniowiecze Polskie I Powszechne, 16, 417–442. https://doi.org/10.31261/SPiP.2024.20.06

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Poznaniu: Akta miasta Koło, sygn. 1 [53/4300/0/-/1; https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/1525068 [dostęp: 29.02.2024]], 19 [53/4300/0/-/19], 20 [53/4300/0/-/20]; Księgi sądu ziemskiego w Koninie, Z. 1 [53/6/0/-/1], Z. 3 [53/6/0/-/3].
Google Scholar

Źródła drukowane
Google Scholar

Acta consularia Casimiriensia. Fragmenta inedita de annis 1378, 1394–1396 ze zbiorów Archiwum Narodowego w Krakowie, wyd. M. Starzyński, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2014.
Google Scholar

Codex diplomaticus Poloniae, t. 2, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1848–1853.
Google Scholar

Cuda świętego ojca Szymona z Lipnicy (1482–1520), wyd. M. Starzyński, A. Zajchowska-Bołtromiuk, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2019.
Google Scholar

Heydeke J., Census civitatis conscripti. Spis dochodów miasta Krakowa z 1500 roku ze zbiorów Archiwum Państwowego w Krakowie, wyd. M. Starzyński, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2009.
Google Scholar

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1879.
Google Scholar

Księga landwójtowsko-ławnicza Koła 1480–1544, oprac. M. Starzyński, Avalon, Kraków 2023.
Google Scholar

Księga ławnicza miasta Płocka 1489–1517, wyd. D. Poppe, Towarzystwo Naukowe Płockie, Warszawa 1995.
Google Scholar

Księga radziecka krakowska 1392–1412, wyd. M. Starzyński, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Warszawa–Kraków 2023.
Google Scholar

Księga sądowa miasta Kamionki w ziemi lubelskiej 1481–1559, wyd. A. Sochacka, G. Jawor, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009.
Google Scholar

Księgi ławnicze krakowskie z lat 1408–1417. Księgi wójtowskie krakowskie. Fragmenty z lat 1411–1412, wyd. M. Starzyński przy współpracy P. Wiencierz, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Archiwum Narodowe w Krakowie, Warszawa–Kraków 2020.
Google Scholar

Księgi sądowe miasta Wąwolnicy z lat 1476–1500, wyd. G. Jawor, A. Sochacka, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998.
Google Scholar

Księgi wójtowsko-ławnicze miasta Lublina z XV wieku, wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, A. Sochacka, Archiwum Państwowe w Lublinie, Lublin 2012.
Google Scholar

Mobilia. Inwentarze mienia ruchomego mieszczan krakowskich do schyłku XV wieku / Mobilia. Inventare des beweglichen Vermögens der Krakauer Bürger bis zum Ausgang des 15. Jahrhunderts, wyd. M. Starzyński, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2017.
Google Scholar

Najdawniejsze zapiski z księgi miejskiej Pleszewa (1428–1444), wyd. T. Jurek, Centrum „Instytut Wielkopolski”, Poznań 2011.
Google Scholar

Najstarsza pleszewska księga radziecka. Zapiski z lat 1485–1519, wyd. A. Kozak, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Centrum „Instytut Wielkopolski”, Poznań 2014.
Google Scholar

Podwody miast małopolskich do końca XV wieku, wyd. M. Schmidt, M. Starzyński, Polskie Towarzystwo Historyczne, Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, Kraków 2020.
Google Scholar

Regestra mercatoria. Rachunki kupców krakowskich z lat 1401–1510, wyd. A. Bartoszewicz, M. Starzyński, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 2018.
Google Scholar

The Correspondence of John of Capistrano, t. 1: Letters Related to the History of Poland and Silesia (1451–1456), wyd. P. Kras i in., Tadeusz Manteuffel Institute of History. Polish Academy of Science, Wydawnictwo KUL, Warszawa–Lublin 2018.
Google Scholar

Volumina constitutionum, t. 1: 1493–1549, vol. 1: 1493–1526, wyd. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Chojnacka K., Wstęp do inwentarza akt miast wielkopolskich z terenu województwa poznańskiego, w: Akta miast województwa poznańskiego z lat 1252–1935, t. 1, Poznań [b.r.w.], s. I–XXVI (maszynopis w Archiwum Państwowym w Poznaniu).
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959.
Google Scholar

Gąsiorowski A., Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa–Poznań 1981.
Google Scholar

Gorczyca K., Witkowski K., Dzieje ratusza w Kole, red. K. Witkowski, Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła n. Wartą, Koło 2015.
Google Scholar

Gorczyca K., Witkowski K., Najdawniejsze dzieje Koła (do lat 20. XVI stulecia), Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Koło 2007 (wyd. 2, rozszerzone – Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Koło 2012).
Google Scholar

Górska-Gołaska K., Czarnków – dobra, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 2, Wrocław 1982, s. 289–295.
Google Scholar

Górska-Gołaska K., Szczodrochowo, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 4, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 819–822.
Google Scholar

Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, Berlin 1964–, https://www.hrgdigital.de [dostęp: 29.02.2024].
Google Scholar

Kozak A., Księga sądowa gnieźnieńskich wikariuszy generalnych Sędka z Czechla i Jana z Brzóstkowa (1449–1453, 1455). Studium źródłoznawcze i edycja krytyczna, Polskie Towarzystwo Historyczne, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2023.
Google Scholar

Księgi miejskie z obszaru Królestwa Polskiego (do roku 1600). Katalog, red. Z. Noga, B. Drzewiecki, Polskie Towarzystwo Historyczne, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Warszawa–Kraków 2024.
Google Scholar

Kulecki M., Księgi miejskie Koło, w: AGAD w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2008, s. 218.
Google Scholar

Mazurkiewicz J., O zmianach treści terminu landwójt, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1962, 14, 2, s. 171–174.
Google Scholar

Münch H., Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV wieku, Kraków 1946.
Google Scholar

Olszacki T., Różański A., Residential Tower of the Koło Castle in the Light of the Latest Archaeological Research, „Archaeologia Historica Polona” 2021, 21, s. 91–112.
Google Scholar

Piaskowska B. et al., The Ruins of the Castle in Koło in the Light of the Latest Architectural and Archaeological Research, and Their Conservation Issues, „Architectus” 2022, 4 (72), s. 47–58.
Google Scholar

Rutkowska G., Jagiellonowie w Kole, w: Królewskie miasto Koło. Studia w 650. rocznicę lokacji miasta, red. I. Skierska, Urząd Miejski w Kole, Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Koło 2012, s. 69–104.
Google Scholar

Samsonowicz H., Liczba i wielkość miast późnego średniowiecza Polski, „Kwartalnik Historyczny” 1979, 86, 4, s. 917–931.
Google Scholar

Skierska I., Słowo wstępne, w: Królewskie miasto Koło. Studia w 650. rocznicę lokacji miasta, red. I. Skierska, Urząd Miejski w Kole, Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Koło 2012, s. 7–18.
Google Scholar

Słoń M., Miasta prywatne w sieci miejskiej Wielkopolski XV–XVI wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, 77, s. 93–123.
Google Scholar

Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, red. T. Jurek, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, 2010–2022, http://www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp: 29.02.2024].
Google Scholar

Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV–XX w., oprac. A. Bieniaszewski, R. Prinke, red. J. Wisłocki, Biblioteka Kórnicka PAN, Kórnik–Poznań 1995–2004, http://teki.bkpan.poznan.pl [dostęp: 29.02.2024].
Google Scholar

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, W. Stanek, przy współpracy Z. Górskiego i R. Kabacińskiego, red. A. Gąsiorowski, Biblioteka Kórnicka, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, Kórnik 1987.
Google Scholar

Warschauer A., Die städtischen Archive in der Provinz Posen, Leipzig 1901.
Google Scholar

Wieczorek S., Sine cura et studio. Nad nowym wydaniem Cudów św. Szymona z Lipnicy, „Przegląd Historyczny” 2021, 112, 3, s. 751–764.
Google Scholar

Witkowski K., Dzieje kościoła i szpitala św. Ducha w Kole, Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Koło 2013.
Google Scholar

Witkowski K., O dokumencie lokacyjnym Koła, w: Królewskie miasto Koło. Studia w 650. rocznicę lokacji miasta, red. I. Skierska, Urząd Miejski w Kole, Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Koło 2012, s. 19–30.
Google Scholar

Witkowski K., Władysław Odonic – książę wielkopolski (ok. 1190–1239), Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, Kraków 2012.
Google Scholar

Władze miasta Poznania, t. 1: 1253–1793, oprac. J. Wiesiołowski, Z. Wojciechowska, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2003.
Google Scholar

Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1957, 1, s. 155–181.
Google Scholar

Tom 16 (2024)
Opublikowane: 2024-12-30

ISSN: 2080-492X

eISSN: 2353-9720

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Jak udostępniać szerszej publiczności późnośredniowieczne księgi sądowo-urzędowe? Kilka uwag na marginesie wydania najstarszej księgi ławniczej Koła z lat 1502–1544 z fragmentem księgi radzieckiej z lat 1480–1493

(Księga landwójtowsko-ławnicza Koła 1480–1544, oprac. Marcin Starzyński, Avalon, Kraków 2023, ss. 774)

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Adam Kozak

Informacje