Regesty zaginionych dokumentów Bernarda, księcia opolskiego
Abstrakt
W artykule przedstawiono regesty 43 zaginionych dokumentów Bernarda, księcia opolskiego, pana na Strzelcach i Niemodlinie. Połowa z nich została wpisana do kopiarza przechowywanego obecnie w Wiedniu. Część przechowywana była w archiwach prywatnych, w Szydłowcu Śląskim i Niemodlinie, oraz w archiwum miejskim w Strzelcach Opolskich. Przed drugą wojną światową sporządzono inwentarze, a dokumenty miejskie zostały wpisane do kroniki, obecnie zaginionej, a znanej z pracy Johanna Josepha Reichela oraz wypisów barona Friedricha von Schirndinga. Pozostałe dokumenty znane są z kopiarza przechowywanego we Wrocławiu, saalbuchów oraz katastru karolińskiego. Edycję źródeł przygotowano według zasad przyjętych
przez wydawców Regestów dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, starając się szerzej omówić, skąd znany jest dany dyplom oraz gdzie był przechowywany. W niniejszym artykule pokazano, jak wiele informacji o utraconych średniowiecznych dokumentach można odnaleźć w starych inwentarzach oraz w źródłach nowożytnych.
Słowa kluczowe
Bernard opolski; dyplomatyka; archiwa prywatne; kopiarze; Johann Joseph Reichel; Friedrich Freiherr von Schirnding
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie: Acta Officialatus Cracoviensis, nr 11.
Archiwum Państwowe w Katowicach: Archivber. Kat, nr 10; Arch Kat, nr 240; Zbiór Dokumentów Pergaminowych, nr 1, 2, 4, 5.
Archiwum Państwowe w Opolu: Archiwum Hrabiego Praschmy w Niemodlinie, nr 2.
Archiwum Państwowe we Wrocławiu: Kataster Karoliński, nr 132, 151; Rep. 115, nr 105; Rep. 135, nr 4, 358, 359, 436, 440, 460.
Biblioteka Kapitulna we Wrocławiu: Inkorporationsbuch des Bischofs Conrad von Breslau, sygn. III b 1; Kopialbuch der Wikarien-Comunität der Kathedrale, sygn. III d 1a.
Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego: R. 2982, R. 2983.
Hohenlohe-Zentralarchiv Neuenstein: GA 55, Bü 41, Beschreibung vns Herzogthums Ujest. Teil 1.
Národní archiv Praha: Saalbuchy, inv. č. 9, 10, 116.
Österreichische Nationalbibliothek in Wien: Handschrift, Miscellanea Silesiaca. Collectio diplomatum, privilegiorum etc., Cod. 14618.
Źródła drukowane
Böhme J.E., Diplomatische Beyträge zur Untersuchung der schlesischen Rechte und Geschichte, Bd. 1–2, Th. 1–6, Berlin 1770–1774.
Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis Neustadt, hrsg. E. Graber, Breslau 1928 (Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 33).
Krause W., Piastenurkunden im herrschaftsarchiv Turawa, Kreis Oppeln, „Oppelner Heimatblatt“ 1934/1935, 10, 1, s. 6–7.
Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, t. 1, red. A. Barciak, K. Müller, Zemský Archiv v Opavě, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław–Opava 2004.
Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, t. 2, red. A. Barciak, K. Müller, Zemský Archiv v Opavě, Archiwum Państwowe w Opolu, Archiwum Państwowe w Katowicach, Opava–Opole–Katowice 2011.
Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, t. 3, red. A. Barciak, K. Müller, Zemský Archiv v Opavě, Archiwum Państwowe w Opolu, Archiwum Państwowe w Katowicach, Opava–Opole–Katowice 2017.
Registrum St. Wenceslai. Urkunden vorzüglich zur Geschichte Oberschlesiens nach einem Copialbuch Herzog Johanns von Oppeln und Ratibor in auszügen mitgetheilt, hrsg. C. Grünhagen, W. Wattenbach, Breslau 1865 (Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 6).
Reichel J.J., Geschichte der Stadt und Herrschaft Gross – Strehlitz, bearb. E. Mücke, „Aus dem Chelmer Lande“ 1929, 5, 6, s. 1–4; 5, 7, s. 1–3; 1932, 8, 1/2, s. 1–4.
Scriptores rerum silesiacarum oder Sammlung schlesischer Geschichtschreiber, Bd. 2, hrsg. G.A. Stenzel, Breslau 1839.
Urban W., Regesty śląskie z oficjaliów Archiwum Archidiecezjalnego w Krakowie. Część II: 1462–1500, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” 1996, 21, s. 52–60.
Urbarze dóbr zamkowych Górnego Śląska z lat 1571–1640, oprac. R. Heck, J. Leszczyński, J. Petráň, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963 (Urbarze Śląskie, t. 3).
Opracowania
Barciak A., Itineraria władców górnośląskich z dynastii Piastów w średniowieczu, w: Rola komunikacji i przestrzeni w średniowiecznych i wczesnonowożytnych dziejach Czech i Polski, red. A. Paner, W. Iwańczak, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s. 81–98.
Derwich M., Instytucje kościelne na Śląsku Pruskim skasowane na mocy edyktu kasacyjnego z 1810 r., w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. M. Derwich, t. 2: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii. Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, Wrocław 2014, s. 23–64.
Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau: aus Urkunden, Altenstücken, älteren Chronisten und neueren Geschichtschreibern, Bd. 2, Breslau 1864.
Horwat J., Księstwo bytomskie i jego podziały do końca XV wieku, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1993.
Horwat J., Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r.: książęta, miasta, Kościół, urzędy, własność prywatna, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2002.
Kahl C., Das Majorat Turawa, Verlag und Vertrieb der Action 365, Frankfurt a. M. 1991.
Krawczynski E., Groß-Strehlitz vor hundert Jahren. Aus dem ungedruckten Chronik von J. J. Reichel, „Oberschlesien“ 1911, 9, 12, s. 585–594.
Kysil M., Kataster Karoliński: nieznany zespół do dziejów społeczno-gospodarczych w zasobie Archiwum Państwowego we Wrocławiu, „Archeion” 2012, 113, s. 191–202.
Maleczyński K., Turoń B., Średniowieczne silesiaca i polonica w zbiorach bibliotecznych i archiwalnych w Wiedniu, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1963, 18, 1, s. 84–93.
Mücke E., Dorfschicksale im Kreise Groß Strehlitz, „Aus dem Chelmer Lande“ 1925, 1, 10, s. 3.
Muschol B., Die Herrschaft Slawentzitz/Ehrenforst in Oberschlesien. Piastisches Kammergut im Spätmittelalter, sächsischer Adelsbesitz und Hohenlohesche Residenz in der Neuzeit, Thorbecke, Sigmaringen 1993.
Musioł L., Lubliniec. Monografia historyczna parafii lublinieckiej, [b.m.w.] 1956 [maszynopis przechowywany w Parafii św. Mikołaja w Lublińcu].
Nowack A., Geschichte der Pfarrei Gross Strehlitz O/S. bis 1795, Ratibor 1923.
Pilnáček J., Rody starého Slezska, d. 1–5, vyd. K. Müller, Moravský zemský archiv v Brně, Brno 1991.
Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej, t. 1, Fundacja „Zamek Chudów”, Katowice 2002.
Siemko P., Identyfikacja niektórych osad średniowiecznych w kasztelanii toszeckiej, „Rocznik Muzeum w Gliwicach” 2003, 18, s. 9–29.
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, t. 16, red. S. Sochacka, Wydawnictwo Instytut Śląski, Opole 2014.
Sperka J., Bernard (1374/1378–1455), książę opolski, niemodliński, strzelecki, w: Książęta i księżne Górnego Śląska, red. A. Barciak, Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski, Katowice 1995, s. 18–21.
Sperka J., Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370–1401. Studium o elicie władzy w relacjach z monarchą, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
Staszków A., Archiwalia, zbiory biblioteczne i muzealne Górnego Śląska w latach 1939–1945: sumariusz tematyczny do zespołów w Archiwum Państwowym w Katowicach – Staatsarchiv Kattowitz (Archiwum Państwowe w Katowicach) [1931] 1939–1945, Archivberatungsstelle Oberschlesien Kattowitz (Górnośląski Urząd Porad Archiwalnych w Katowicach) [1935] 1942–1945, Archiwum Państwowe w Katowicach, Katowice 2007.
Steinert A., Was uns die älteste Urkunde über das jetzige Oppelner Museumsgebaude, Tuchmarkt 7, erzahlt, „Oppelner Heimatblatt“ 1932/1933, 8, 2, s. 2–3.
Weltzel A., Geschichte des edlen, freiherrlichen und gräflichen Geschlechts von Praschma, Ratibor 1883.
Weltzel A., Quellen zur Geschichte und Beschreibung Oberschlesiens, „Notizen-Blatt der historisch-statistischen Section der k.k. mähr.-schles. Gesellschaft zur Beförderung des Ackerbaues, der Natur- und Landeskunde“ 1872, 2, s. 15–16.
Weltzel A., Zwei Nekrologe: Eduard Cauer und Friedrich von Schirnding, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte (und Alterthum) Schlesiens“ 1882, 16, s. 301–304.
Woźny M., Rycerstwo opolskie do połowy XV wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2020.
Wółkiewicz E., Kapituła kolegiacka św. Bartłomieja w Głogówku (1379–1500), Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole 2005.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-4345-0082
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
