Kilka uwag dotyczących Bolka II świdnickiego (Marcin A. Klemenski, Bolko II Mały (ok. 1309/12–1368) książę świdnicko-jaworski i margrabia łużycki, Avalon, Kraków 2023, ss. 576 + ilustracje)
Abstrakt
Bolko II świdnicki (zm. 1368) był jednym z najwybitniejszych Piastów żyjących w XIV wieku, który przeszedł do historii jako ostatni niezależny przedstawiciel swego rodu na Śląsku. Niniejszy artykuł poświęcony został wydanej w 2023 roku biografii tego księcia, napisanej przez Marcina A. Klemenskiego. Odniesiono się w nim krytycznie do licznych wątków poruszonych w książce, m.in. daty urodzin Bolka II, prowadzonej przez niego polityki zewnętrznej, jego kontaktów z rycerstwem, a także stosowanej przez niego tytulatury. Skorygowane zostały również liczne błędy i nieścisłości dotyczące dworu oraz otoczenia księcia. W artykule odniesiono się też przede wszystkim do źródeł do badań nad życiem Bolka II, które w biografii wykorzystane zostały z wieloma błędami, np. dotyczącymi datacji dokumentów, niewłaściwej interpretacji miejsc i osób.
Słowa kluczowe
Śląsk; Bolko II Mały; księstwo świdnickie
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Narodowe w Pradze: Maltézští rytíři – české velkopřevorství, nr 620, 628, 630.
Archiwum Państwowe w Jeleniej Górze: Dokumenty miasta Jeleniej Góry, nr 6 (8), 12 (14).
Archiwum Państwowe we Wrocławiu: Archiwum majątku Hochbergów, sygn. I 4195b; Dokumenty majątku Schaffgotschów, nr 396 (Fach XVIII nr 2); Dokumenty miasta Świdnicy,
nr 33 (U 57), 45 (U 70), 48 (U 73), 51 (U 76), 64 (U 95), 119 (U 154), 124 (U 159), 129 (U 162), 144 (U 180), 2770 (U 3173); Rep. 63, nr 151 (629); Rep. 67, nr 349 (376), 374 (400); Rep. 83, nr 44 (62), 50 (68), 55 (73), 74 (92), 85 (103), 90 (108), 93 (111), 120; Rep. 91, nr 222 (232), 288 (298), 299 (307), 317 (325), 322 (330), 323 (331); Rep. 98, nr 42 (40); Rep. 123, nr 31, 41.
Źródła drukowane
Codex diplomaticus Lusatiae Superioris. Sammlung der Urkunden für die Geschichte des Markgrafthums Ober-Lausitz, Bd. 1, hrsg. G. Köhler, Görlitz 1856.
Geschichte des Geschlechts von Czettritz und Neuhaus, Bd. 2 (Regesten), bearb. H. Czettritz und Neuhaus, Görlitz 1911.
Irgang W., Das spätmittelalterliche Stadtbuch von Löwenberg in Schlesien, „Zeitschrift für Ostforschung“ 1996, 45, s. 317–363.
Jahrbuecher des zittauischen Stadtschreibers Johannes von Guben, in: Scriptores Rerum Lusaticarum, N.F. Bd. 1, Goerlitz 1839, s. 1–213.
Katalog średniowiecznych dokumentów przechowywanych w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, oprac. R. Stelmach, Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny, Wrocław–Racibórz 2014.
Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, wyd. T. Jurek, t. 1: 1366–1376, Wydawnictwo PTPN, Poznań 2004; t. 2: 1385–1395, Wydawnictwo PTPN, Poznań 2000; t. 3: 1396–1407, Wydawnictwo PTPN, Poznań 2007.
Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter, hrsg. C. Grünhagen, H. Markgraf, t. 1, Leipzig 1881.
Liber fundationis claustri Sancte Marie Virginis in Heinrichow czyli Księga henrykowska, tłum. R. Grodecki, Muzeum Archidiecezjalne, Wrocław 1991.
Regesten zur Geschichte der Stadt Löwenberg in Schlesien, hrsg. P. Kleber, J. Ennen, Tl. 1, „Jahresbericht über das Realgymnasium zu Löwenberg in Schlesien“ 1912, 22, s. 3–50.
Regesten zur schlesischen Geschichte, in: Codex diplomaticus Silesiae, Bd. 16: 1301–1315, hrsg. C. Grünhagen, K. Wutke, Breslau 1892; Bd. 18: 1316–1326, hrsg. C. Grünhagen, K. Wutke, Breslau 1898; Bd. 22: 1327–1333, hrsg. C. Grünhagen, K. Wutke, Breslau 1903; Bd. 29: 1334–1337, hrsg. K. Wutke, H. Bellee, Breslau 1923; Bd. 30: 1338–1342, hrsg. K. Wutke, E. Randt, Breslau 1930.
Regesty śląskie, red. W. Korta, t. 1: 1343–1348, Wrocław 1975; t. 2: 1349–1354, Wrocław 1983; t. 3: 1355–1357, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław 1990; t. 4: 1358–1359, Volumen, Wrocław–Warszawa 1992; t. 5: 1360, Volumen, Wrocław–Warszawa 1992.
Schlesisches Urkundenbuch, t. 6, hrsg. W. Irgang, D. Schadewaldt, Böhlau Verlag, Köln–Weimar–Wien 1998.
Silesiacarum rerum scriptores, t. 1, hrsg. F.W. Sommersberg, Leipzig 1729.
Urkunden der Stadt Löwenberg, hrsg. H. Wesemann, „Jahresbericht über das Realprogymnasium zu Löwenberg in Schlesien“ 1885, 15, s. 3–42.
Urkundensammlung zur Geschichte des Ursprungs der Städte und der Einführung und Verbreitung deutscher Kolonisten und Rechte in Schlesien und der Ober-lausitz, hrsg. G.A. Tzschoppe, G.A. Stenzel, Hamburg 1832.
Velička T., Nejstarší kopiář mĕsta Svídnice, „Slezský Sborník” 2014, 112, s. 251–274.
Opracowania
Adamska-Heś A., Urzędnicy nadworni księżnej Agnieszki w latach 1368–1392, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2000, 55, s. 283–296.
Adamski J., Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Societas Vistulana, Kraków 2017.
Berg A., Die Herren von Hackeborn, „Genealogie und Heraldik“ 1950, 2, s. 65–70.
Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982.
Dąbrowski J., Dzieje polityczne Śląska w latach 1290–1402, w: Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, red. S. Kutrzeba, t. 1, Kraków 1933, s. 372–562.
Goliński M., Co się stało w 1355 roku w księstwie świdnickim? (w kwestii własności i funkcji zamków), w: Studia z historii średniowiecza, red. M. Goliński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003, s. 129–182.
Goliński M., Neuhaus an der Tschirne – die Burg bei den Eisenhämmern, „Fasciculi Archeologiae Historicae” 2001, 13–14, s. 85–89.
Goliński M., Powstanie i zanik „miasteczek w borach”, w: Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, red. C. Buśko, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Archeologický ústav Akademie věd České republiky, Wrocław–Praha 2002, s. 65–72.
Goliński M., Maliniak J., Urzędnicy miasta Świdnicy do 1740 r., Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007.
Gospos E., Die Politik Bolkos II. von Schweidnitz-Jauer (1326–1368), Diss. Halle a. S. 1910.
Graniczny J., Rycerstwo księstw świdnickiego i jaworskiego w latach 1274–1346, w: Człowiek i środowisko w Sudetach. I Międzynarodowa Konferencja, Wrocław, 12–14 listopada 1998, red. M. Boguszewicz, A. Boguszewicz, D. Wiśniewska, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, Wrocław 2000, s. 169–209.
Jasiński K., Beatrycza, pierwsza żona Ludwika bawarskiego. Ze studiów nad genealogią Piastów śląskich, w: Europa – Słowiańszczyzna – Polska. Księga pamiątkowa ku uczczeniu Profesora Kazimierza Tymienieckiego, red. J. Bardach, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1970, s. 103–114.
Jasiński K., Piastowie świdniccy a Wittelsbachowie w pierwszej połowie XIV wieku, „Zapiski Historyczne” 1968, 33, s. 437–451.
Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich. Piastowie wrocławscy, legnicko-brzescy, świdniccy, ziębiccy, głogowscy, żagańscy, oleśniccy, opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, wyd. 2, Avalon, Kraków 2007.
Jurek T., Die Kanzlei des Fürstentums Schweidnitz-Jauer in der Zeit der Herzogin Agnes (1368–1392), in: Spätmittelalter in landesherrlichen Kanzleien Mitteleuropas, hrsg. T. Velička, Lit Verlag, Berlin 2020, s. 283–303.
Jurek T., Formuła komisyjna w czternastowiecznej kancelarii świdnickiej, „Studia Źródłoznawcze” 2005, 43, s. 1–18.
Jurek T., Obce rycerstwo na Śląsku do połowy XIV wieku, Wydawnictwo PTPN, Poznań 1996. Knothe H., Geschichte des oberlausitzer Adels und seiner Güter vom XIII. bis gegen Ende des XVI. Jahrhunderts, Leipzig 1879.
Piątek Ł., Kiedy urodził się książę świdnicki Bolko II? Przyczynek do badań nad kwestią uzyskania wieku sprawnego przez książąt śląskich pod koniec XIII i w pierwszej połowie XIV wieku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2012, 4 (8), s. 95–112.
Roehl E., Ueber die Bildniβsiegel der schlesischen Fürsten im 13. und 14. Jahrhundert, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens“ 1892, 26, s. 282–318.
Schmidt F.J., Geschichte der Stadt Schweidnitz, Schweidnitz 1846.
Sinapius J., Des Schlesischen Adels anderer Theil, oder Fortsetzung Schlesischer Curiostäten, Darinnen die Gräflichen, Freyherrlichen und Adelichen Geschlechter, Leipzig–Breslau 1728.
Sobociński W., Historia rządów opiekuńczych w Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1949, 2, s. 227–353.
Śliwiński B., Kiedy władca stawał się władcą? Na niektórych przykładach piastowskich (ale nie tylko), w: Ojcowie i synowie. O tron, władzę, dziedzictwo. W 700. rocznicę narodzin Karola IV Luksemburskiego króla czeskiego i cesarza 1316–1378, red. B. Możejko, A. Paner, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018, s. 19–40.
Treblin M., Kleine Beiträge zur Siedlungskunde im ehemaligen Fürstentum Schweidnitz, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens“ 1906, 40, s. 314–324.
Wojciechowski Z., Ustrój polityczny Śląska, w: Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, red. S. Kutrzeba, t. 1, Kraków 1933, s. 563–778.
Wójcik M.L., Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej, t. 1, Księgarnia Akademicka, Uniwersytet Wrocławski, Kraków–Wrocław 2018.
Wółkiewicz E., Capitaneus Slesie. Królewscy namiestnicy księstwa wrocławskiego i Śląska w XIV i XV wieku, w: Monarchia w średniowieczu – władza nad ludźmi, władza nad terytorium. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. J. Pysiak, A. Pieniądz-Skrzypczak, M.R. Pauk, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, Warszawa–Kraków 2002, s. 169–225.
Zawadzki T., „Herr Wirsibanth derselben Ilzen vater” – znowu o kręgu rodzinnym starosty generalnego Wielkopolski Wierzbięty z Palowic, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2022, 14 (18), s. 149–159.
Zawadzki T., Personel kancelarii księcia Bernarda świdnickiego (1307–1326), „Roczniki Historyczne” 2022, 88, s. 217–229.
Zawadzki T., Stosunki Władysława Łokietka z Piastami linii świdnicko-jaworskiej, w: Władztwo Władysława Łokietka. 700-lecie koronacji królewskiej, red. W. Fałkowski, P. Tyszka, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Warszawa 2022, s. 215–227.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
