Król i jego świta. Kilka uwag na temat interpolacji w Óláfs saga Tryggvasonar en mesta we Flateyjarbók
Abstrakt
W artykule badane są interpolacje w Óláfs saga Tryggvasonar en mesta (największej sa‑ dze o Olafie Tryggvasonie) w rękopiśmie Flateyjarbók, dotyczące tych mężczyzn w świcie kró‑ la Olafa Tryggvasona, którzy z nim walczyli w bitwie morskiej pod Svǫlðr. Najpierw przedsta‑ wione są źródła oraz różne redakcje sagi. Punktem wyjścia do analizy jest lista świty Olafa na okręcie królewskim Ormrinn langi w starszej redakcji sagi. Tylko niektórzy z tych mężczyzn pojawiają się również w innych częściach sagi. Modyfikacje we Flateyjarbók obejmują zarów‑ no interpolacje imion w liście świty, jak i dodatkowe opowieści w bloku narracyjnym przed bitwą. W ten sposób modyfikacje intensyfikują koherencję i narracyjną wielowarstwowość w sadze o Olafie Tryggvasonie.
Słowa kluczowe
Óláfr Tryggvason; literatura staronordycka; þættir; warianty tekstu; obraz władców
Bibliografia
Primary sources, translations, and dictionaries
Cleasby R., Guðbrandur Vigfússon: An Icelandic—English Dictionary. Oxford 1874, http://www.ling.upenn.edu/~kurisuto/germanic/oi_cleasbyvigfusson_about.html [accessed: 19th September 2018].
Flateyjarbok: En Samling av norske Konge-Sagaer med indskudte mindre Fortællinger om Begivenheder i og udenfor Norge samt Annaler. Vols 1—3. Eds. Guðbrandur Vigfússon, C.R. Unger. Christiania 1860, 1862, 1868.
handrit.is, https://handrit.is/is/manuscript/view/GKS02-1005 [accessed: 19th September 2018].
Morkinskinna. The Earliest Icelandic Chronicle of the Norwegian Kings (1030—1157). Transl. by Th.M. Andersson, K.E. Gade. Ithaca—London 2000.
Óláfs saga Tryggvasonar en mesta. Vols 1—3. Ed. Ólafur Halldórsson. København 1958, 1961, 2000.
Ordbog over det norrøne prosasprog. A Dictionary of Old Norse Prose. Registre. Ed. Den Arnamagnæanske kommission. København 1989.
Saga Óláfs konungs hins helga — Den store Saga om Olaf den hellige. Efter Pergament-håndskrift i Kungliga Biblioteket i Stockholm nr 2 4to med Varianter fra andre Håndskrifter. Vols 1—2. Eds. O.A. Johnsen, Jón Helgason. Oslo 1941.
Snorri Sturluson. Heimskringla. Vol. 1. Transl. by A. Finlay, A. Faulkes. London 2011.
Text by Snorri Sturluson in Óláfs saga Tryggvasonar en mesta. Ed. Ólafur Halldórsson. London 2001.
The Saga of King Olaf Tryggvason. AM 62 fol. Ed. Ólafur Halldórsson. København 1993.
The Saga of Olaf Tryggvason. By Oddr Snorrason. Transl. by Th.M. Andersson. Ithaca—London 2003.
The Tale of Thorstein Bull’s-Leg (Þorsteins þáttur uxafóts). Transl. by G. Clark. In: The Complete Sagas of Icelanders. Vol. 4. Ed. Viðar Hreinsson. Reykjavík 1997.
Wörterbuch zur altnordischen Prosaliteratur. Digital. Ed. W. Baetke. Digital edition eds. H. Fix et al. Greifswald 2006, http://emedien.ub.uni-greifswald.de/ebooks/altnord-wb/baetke_digital.pdf [accessed: 21st October 2017].
Secondary sources
Ármann Jakobsson: Í leit að konungi: konungsmynd íslenskra konungasagna. Reykjavík 1997.
Ármann Jakobsson: The Life and Death of the Medieval Short Story. “Journal of English and Germanic Philology” 2013, Vol. 112.
Binns A.: The Story of Þorsteinn Uxafót. “Saga-Book” 1953—1957, Vol. 14.
Bugge A.: Sandhed og digt om Olav Tryggvason. “Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie” 1910, Vol. 10.
Finnur Jónsson: Flateyjarbók. “Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie” 1927, Vol. 17.
Finnur Jónsson: Óláfs saga Tryggvasonar (en meiri). “Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie” 1930, Vol. 20.
Gade K.E.: Morkinskinna. In: Reallexikon der germanischen Altertumskunde. Vol. 20. Eds. H. Beck et al. Berlin—New York 2002.
Grimstad K.: Hjaðningavíg. In: Dictionary of the Middle Ages. Vol. 6. Ed. J.R. Strayer. New York 1985.
Grønlie S.: Þáttr and Saga. The Long and the Short of Óláfr Tryggvason. “Viking and Medieval Scandinavia” 2013, Vol. 9.
Haki Antonsson: Salvation and Early Saga Writing in Iceland: Aspects of the Works of the Þingeyrar Monks and their Associates. “Viking and Medieval Scandinavia” 2012, Vol. 8.
Harris J.: Christian Form and Christian Meaning in Halldórs þáttr I. In: The Learned and the Lewd. Studies in Chaucer and Medieval Literature. Ed. L.D. Benson. Cambridge, MA 1974.
Harris J.: Þættir. In: Dictionary of the Middle Ages. Vol. 12. Ed. J.R. Strayer. New York 1989.
Harris J.: Theme and Genre in Some Íslendinga Þættir. “Scandinavian Studies” 1976, Vol. 48/1.
Heans-Głogowska E.B.: Re-writing History in Fourteenth-century Iceland: Óláfs saga Tryggvasonar en mesta. PhD thesis, University of Cambridge 2014.
Heinrichs A.: [Review] Stefanie Würth, Elemente des Erzählens […]. “alvíssmál” 1993, Vol. 3.
Jón Viðar Sigurðsson: Óláfr Tryggvason. In: Medieval Scandinavia. An Encyclopedia. Eds. P. Pulsiano, K. Wolf. London—New York 1993.
Kolbrún Haraldsdóttir: Flateyjarbók. In: Medieval Scandinavia. An Encyclopedia. Eds. P. Pulsiano, K. Wolf. London—New York 1993.
Kolbrún Haraldsdóttir: Für welchen Empfänger wurde die Flateyjarbók ursprünglich konzi-piert? “Opuscula” 2010, Vol. 13.
Kolbrún Haraldsdóttir: Innhald og komposisjon i Flateyjarbók. “Nordica Bergensia” 2000, Vol. 23.
Krag C.: Óláfr Tryggvason §1: Historisches. In: Reallexikon der germanischen Altertumskunde. Vol. 22. Eds. H. Beck et al. Berlin—New York 2003.
Krakow A.: Die Óláfs saga Tryggvasonar der Flateyjarbók. Struktur und Gestaltung einer spätmittelalterlichen Konungasaga. PhD thesis, Humboldt-Universität zu Berlin 2009.
Kramarz-Bein S.: Die altnordische Karlsdichtung: Das Beispiel der Karlamagnús saga ok kappa hans. In: Karl der Große in den europäischen Literaturen des Mittelalters. Ed. B. Bastert. Tübingen 2004.
Lindow J.: Old Icelandic þáttr: Early Usage and Semantic History. “Scripta Islandica” 1978, Vol. 29.
Lindow J.: Þorsteins þáttr skelks and the Verisimilitude of Supernatural Experience in Saga Literature. In: Structure and Meaning in Old Norse Literature. New Approaches to Textual Analysis and Literary Criticism. Eds. J. Lindow et al. Odense 1986.
Lönnroth L.: Studier i Olaf Tryggvasons saga. “Samlaren” 1963, Vol. 84.
Louis-Jensen J.: Den yngre del af Flateyjarbók. In: Afmælisrit Jóns Helgasonar 30. júní 1969. Eds. Jakob Benediktsson et al. Reykjavík 1969.
Louis-Jensen J.: Morkinskinna. In: Medieval Scandinavia. An Encyclopedia. Eds. P. Pulsiano, K. Wolf. London—New York 1993.
McGerr R.: Medieval Concepts of Literary Closure: Theory and Practice. “Exemplaria” 1989, Vol. 1.
Morawiec J., Urbańczyk P.: Building the Legend of the Battle of Svoldr. “Scandinavian Journal of History” 2012, Vol. 37/3.
Nordal S.: Sagalitteraturen. In: Litteraturhistorie B: Norge og Island. Ed. S. Nordal. Stockholm 1953.
Ólafur Halldórsson: Grettisfærsla: Safn ritgerða eftir Ólaf Halldórsson gefið út á sjötugsafmæli hans,18. apríl 1990. Eds. Sigurgeir Steingrímsson et al. Reykjavík 1990.
Ólafur Halldórsson: Lidt om kilderne til den store saga om Olav Tryggvason. In: Årsberetning 1987—1989. Ed. Selskab for nordisk filologi. København 1990.
Ólafur Halldórsson: Óláfs saga Tryggvasonar. In: Medieval Scandinavia. An Encyclopedia. Eds. P. Pulsiano, K. Wolf. London—New York 1993.
Phelpstead C.: Fantasy and History. The Limits of Plausibility in Oddr Snorrason’s Óláfs saga Tryggvasonar. “Saga-Book” 2012, Vol. 36.
Rowe E.A.: Cultural Paternity in the Flateyjarbók Óláfs saga Tryggvasonar. “alvíssmál” 1998, Vol. 8.
Rowe E.A.: Sörla þáttr: The Literary Adaption of Myth and Legend. “Saga-Book” 2002, Vol. 26.
Rowe E.A.: The Development of Flateyjarbók: Iceland and the Norwegian Dynastic Crisis of 1389. Odense 2005.
Rowe E.A.: The Long and the Short of it’. In: The Routledge Research Companion to the Medieval Icelandic Sagas. Eds. Ármann Jakobsson, Sverrir Jakobsson. London—New York 2017.
Rowe E.A.: Þorsteins þáttr uxafóts, Helga þáttr Þórissonar, and the Conversion Þættir. “Scandinavian Studies” 2004, Vol. 76/4.
Sveinbjörn Rafnsson: Ólafs sögur Tryggvasonar: um gerðir þeirra, heimildir og höfunda. Reykjavík 2005.
Vries J. de: Altnordische Literaturgeschichte. Vol. 2. 2nd edition. Berlin 1967.
Würth S.: Elemente des Erzählens: Die þættir der Flateyjarbók. Basel 1991.
Zernack J.: Gests Erzählungen. Germanische Mythologie und der ordo narrationis in der isländischen Geschichtsschreibung des Spätmittelalters. In: Präsenz des Mythos. Konfigurationen einer Denkform in Mittelalter und Früher Neuzeit. Eds. U. Friedrich, B. Quast. Berlin—New York 2004.
Zernack J.: Hyndlulioð, Flateyjarbók und die Vorgeschichte der Kalmarer Union. “skandinavistik” 1999, Vol. 29.
Zernack J.: Vorläufer und Vollender. Olaf Tryggvason und Olaf der Heilige im Geschichtsdenken des Oddr Snorrason munkr. “Arkiv för nordisk filologi” 1998, Vol. 113.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
