HOMILIE MOŻNA BUDOWAĆ W OPARCIU O TEKSTY EUCHOLOGIJNE
REFLEKSJA ZAINSPIROWANA DYREKTORIUM HOMILETYCZNYM
Abstrakt
Artykuł omawia zagadnienie przygotowania homilii na bazie tekstów euchologijnych. Inspirację autor odnalazł w opublikowanym przez Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w 2015 r. Dyrektorium homiletycznym. Podjęcie tematyki związanej z tekstami euchologijnymi sprowokowane zostało wrażeniem, jakoby we wspomnianym dyrektorium poświęcono zbyt mało miejsca zarówno samym tekstom¸ jak i możliwym do zastosowania metodom pracy nad nimi w perspektywie przygotowania homilii. W dyrektorium jest wprawdzie mowa o tym, że do spektrum inspirującego twórczość homiletyczną należą – oprócz czytań czerpanych z Biblii - teksty typowo liturgiczne, a więc nade wszystko formuły euchologijne, niemniej po dokładniejszej lekturze dokumentu trudno oprzeć się wrażenie, że jednak uwaga skupiona na czytaniach biblijnych jest w nim zdecydowanie dominująca. Metodą proponowaną przez dyrektorium jest wyrastająca z patrystycznej egzegezy duchowych sensów Pisma Świętego lectio divina. W metodzie tej chodzi o teksty biblijne przynależne do kanonu ksiąg uznanych za natchnione. Euchologijne formuły natomiast przynależą do otwartego katalogu, który jest wciąż uzupełniany, więc odróżniają się od tekstów biblijnych. Stąd powstaje w artykule teza, iż metodą lectio divina można się w pracy nad formułami modlitewnymi posługiwać modelowo, traktować ją inspirująco, niemniej sięgać należy po metody typowe dla hermeneutyki liturgicznej. W treści opracowania proponuje się korzystanie przy pracy nad homilią na bazie tekstów euchologijnych z metody historyczno-krytycznej, która pozwala odczytać ich diachroniczność, oraz z metody lingwistycznej (semiotycznej), dzięki której można zgłębić ich bogactwo synchroniczne. Zestawienie tych metod pozwala dostrzec, jak one korespondują ze sobą, a przez to potwierdzają racjonalność przeprowadzonego wywodu oraz słuszność tezy wskazującej na potrzebę posługiwania się przy pracy nad homilią na bazie formuł euchologijnych metodami adekwatnymi.
Słowa kluczowe
czytania biblijne; głoszenie homilii; lectio divina; metoda historyczno-krytyczna i kontekstualna; metoda lingwistyczna (semiotyczna); przygotowanie homilii; teksty euchologijne
Bibliografia
Augustyn, In Evangelium Joannis Tractatus 80: PL 35, 1839-1840.
Benedykt XVI, Adhortacja Verbum Domini (2010).
Benedykt XVI, Orędzie końcowe Synodu Biskupów do ludu Bożego Słowo Boże w historii, „L’Osservatore Romano” 1 (2009), wyd. polskie, s. 24-31.
Bronk A., Hermeneutyka, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, kol. 770-774.
Casel O., Das christliche Opfermysterium. Zur Morphologie und Theologie des eucharistischen Hochgebets, Graz–Wien–Köln–Styria 1968.
Chmiel J., Geneza i charakter homilii sakramentalnej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 36 (1983) nr 1, s. 21-26.
Czerski J., Metodologia Nowego Testamentu, Opole 2012 (Opolska Biblioteka Teologiczna 126).
Czerski J., Metody interpretacji Nowego Testamentu, Opole 1997 (Opolska Biblioteka Teologiczna 21).
Czerwik S., Duchowość Eucharystii, „Anamnesis” 42 (2005) nr 3, s. 59-64.
Durak A., Metody hermeneutyczne w twórczości homiletycznej, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 15 (1999), s. 75-81.
Franciszek, Adhortacja Evangelii gaudium, 24.11.2013.
Hasło: „Dyrektorium”, SJP PWN, http://sjp.pwn.pl/sjp/dyrektorium;2555701.html [dostęp: 14.03.2022].
Hasło „Lectio divina”, Leksykon liturgii, oprac. B. Nadolski, Poznań 2006, s. 724, 725.
Homilia integralna. Studium treści przepowiadania homilijnego, red. M. Klementowicz, M. Dąbrówka, Tarnów 2017.
Katechizm Kościoła Katolickiego, wyd. polskie Poznań 2002.
Konecki K., Zasady interpretacji tekstów euchologijnych, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 46 (1993) nr 3-4, s. 176-183.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis sacramentum, 25.03.2004.
Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium homiletyczne, 10.02.2015, wyd. polskie Poznań 2015.
Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego, wyd. polskie, Poznań 2006.
Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Wprowadzenie do drugiego wydania Lekcjonarza mszalnego, wyd. polskie w: Lekcjonarz mszalny, t. 1: Okres Adwentu. Okres Narodzenia Pańskiego, Poznań 2015, s. 7-55.
Kudasiewicz J., Szier-Kramarek B., Lectio divina, cz. 2, Encyklopedia katolicka, t. 10, red. A. Szostek i in., kol. 629–631.
Kunzler M., Liturgia Kościoła, tłum. i oprac. L. Balter, Poznań 1999 (Amateca: Podręczniki teologii katolickiej 10).
Langkammer H., Metody lingwistyczne, w: Metodologia Nowego Testamentu, red. tenże, Pelplin 1994, s. 233-270.
Mateja L., Pięć najważniejszych etapów czytania Pisma, https://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/slowo-boze/art,75,5-najwazniejszych-etapow-czytania-pisma.html [dostęp: 13.02.2022].
Pacomio L., Lectio divina. Accostarsi alla Bibbia, leggere, meditare, pregare, contemplare, amare, Casale Monferrato 1986.
Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Pisma Świętego w Kościele, 15.04.1993, tłum. polskie, Poznań 1994.
Pasternak F., Dyrektorium, Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk i in., kol. 432, 433.
Pastuszko M., Pojęcie Najświętszej Eucharystii (kan. 897), „Prawo Kanoniczne” 48 (2005) nr 3-4, s. 17-34.
Sadowski D.J., Teologia uroczystości Narodzenia Pańskiego w świetle euchologii Mszału rzymskiego Pawła VI. Hermeneutyczne studium liturgicznoteologiczne (maszynopis doktoratu), Opole 2014.
Simon H., Teksty liturgiczne jako źródło przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie, red. W. Przyczyna, Kraków 2010 (Redemptionis missio, 29), s. 172-185.
Sławiński H., Znaczenie, geneza i struktura „Dyrektorium homiletycznego”, „Polonia Sacra” 40 (2015) nr 3, s. 155-176.
Sobeczko H.J., Metody interpretacji tekstów liturgicznych, w: Ratio et revelatio. Z refleksji filozoficzno-teologicznych. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi z okazji 65. rocznicy urodzin, red. J. Cichoń, Opole 1998, s. 231-240.
Szustak A., Lectio divina, https://stacja7.pl/wiara/lectio-divina/ [dostęp: 12.02.2022].
Święta Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Inter oecumenici, 26.09.1964.
Świerzawski W., Mała metoda głoszenia homilii, „Anamnesis” 10 (1996/97) nr 3, s. 69-75.
Trzaskawka T., Wprowadzenie w praktykę „lectio divina”, http://mateusz.pl/mt/lectio/ts.asp [dostęp: 19.05.2022].
Twardy J., Aktualizacja słowa Bożego w kaznodziejstwie, Przemyśl 2009.
Żądło A., „Lex orandi – lex credendi” w modlitwach nad darami Adwentu w Mszale Pawła VI. Studium hermeneutyczno-liturgiczne, Katowice 2013 (Kościół w trzecim tysiącleciu 11).
Żądło A., Eklezjologiczny wymiar kolekt Adwentu w Mszale rzymskim Pawła VI. Studium lingwistyczno-teologiczne, Kraków 2002.
Żądło A., Hermeneutyka tekstów euchologijnych w kluczu diachronicznym i synchronicznym, „Studia Theologica Varsaviensia” 49 (2011) nr 1, s. 85-97.
Żądło A., Hermeneutyka tekstów euchologijnych w służbie przepowiadania liturgicznego, „Roczniki Teologiczne” 62 (2015) nr 12, s. 91-111.
Żądło A., Hermeneutyka w badaniach nad formułami modlitw liturgicznych, w: Studia Liturgiczne, t. 11: Badania nad liturgią w Polsce po Vaticanum II. Historia – kierunki badań – metodologia, red. C. Krakowiak, W. Pałęcki, Lublin 2015 (Prace Wydziału Teologii, t. 168), s. 81-113.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Polityka opłat za publikację
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z publikacją swoich artykułów, tj. opłaty za przetwarzanie artykułu (APC), opłaty za redakcję językową, opłaty za kolor, opłaty za przesłanie, opłaty za strony, opłaty członkowskie, koszty prenumeraty druku, inne opłaty dodatkowe. Autorzy nie otrzymują również żadnej gratyfikacji finansowej za publikowane artykuły.
3. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
4. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
5. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
