MANIPULACJA EWANGELIĄ I KOŚCIOŁEM W FILMIE
Abstrakt
Twórcy kina, medium z natury swej opartego na iluzji, często posługują się manipulacją: odkryć ją można m.in. w filmach o tematyce religijnej, odnoszących się do Kościoła oraz samej postaci Jezusa Chrystusa. Artykuł wskazuje manipulacje obecne w kilku wybranych filmach ostatnich lat: Chata (2017) – odczytywana jako film religijny przedstawia np. sfałszowany obraz antropomorficznej Trójcy św. oraz koncepcję predestynacji; filmy Małgorzaty Szumowskiej (wśród nich W imię…, 2013), reżyser krytycznie nastawionej wobec wiary, ukazują Kościół z perspektywy przyjętej przez autorkę ideologii; ekranizacja popularnej powieści Kod da Vinci (2006) posługuje się mistyfikacjami dotyczącymi zarówno dziejów chrześcijaństwa, jak i samego Jezusa. Tego rodzaju manipulacje wywołujące kontrowersje, możliwe m.in. z powodu niewystarczającej wiedzy religijnej widzów, mogą prowadzić do utrwalania zafałszowanego obrazu Kościoła i Boga.
Słowa kluczowe
ewangelia; film; Jezus; Kościół; manipulacja
Bibliografia
Aumont J., Marie M., Analiza filmu, Warszawa 2011.
Barron R., Ziarna słowa. Odnajdywanie Boga w kulturze, Poznań 2019.
Beskow P., Modern Mystifications of Jesus, w: The Blackwell Companion to Jesus, red. D. Burkett, Chichester 2011, s. 458–473.
Chudy W., Kłamstwo jako metoda. Esej o społeczeństwie i kłamstwie. 2, Warszawa 2007.
Chudy W., Społeczeństwo zakłamane. Esej o społeczeństwie i kłamstwie. 1, Warszawa 2007.
Dąbrowska D., Obrazy polskiego kleru we współczesnym filmie fabularnym – W imię… Szumowskiej i Kler Smarzowskiego, „Kultura – Media – Teologia” 2020, nr 42, s. 37-51.
DiPaolo M., Introduction: Authentic vs. Imperialist Christianity in Literature and Film, w: Godly Heretics. Essays on Alternative Christianity in Literature and Popular Culture, red. M. DiPaolo, Jefferson–London 2013, s. 1-24.
Evans O., New ways of looking: The case of Maren Ade, Valeska Grisebach and Małgorzata Szumowska, w: The Routledge companion to European cinema, red. G. Gergely, S. Hayward, London–New York 2022, s. 76-84.
Flesher P., Torry R., Filming Jesus: Between Authority and Heresy, „Journal of Religion & Film” 8 (2004), nr. 1.
Jan Paweł II, List Ojca Świętego Jana Pawła II do artystów, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 1999, nr 5/6.
Jaromin J., Między sacrum a profanum, czyli o manipulacji Biblią w filmie, w: Manipulacja Biblią, red. W.M. Stabryła, Tychy 2011, s. 105-121.
Kabiesz E., Kod da Vinci, w: Światowa encyklopedia filmu religijnego, red. M. Lis, A. Garbicz, Kraków 2007, s. 252n.
Kornacki K., Wizerunek Boga i zaświatów w kinie współczesnym, „Ethos” 2010, nr 89, s. 67-84.
Kucharczyk G., Antykatolicka propaganda w dobie europejskich „wojen o kulturę”. Wybrane przykłady, w: Dziennikarz między prawdą a kłamstwem. IV ogólnopolska konferencja, red. K. Nagrodzki, Łódź 2010, s. 50-79.
Lepa A., Świat manipulacji, Częstochowa 1997.
Lis M., Wykorzystywanie seksualne małoletnich przez duchownych w kinematografii: nierozpoznane znaki czasu, w: Wykorzystywanie seksualne osób małoletnich. Ujęcie interdyscyplinarne, cz. II, red. M. Cholewa, P. Studnicki, Kraków 2021, s. 233-259.
Marczak M., Apokryficzne figury Chrystusa we współczesnym polskim kinie, „Studia Kulturoznawcze” 2014, nr 2, s. 149-170.
Marczak M., Postać filmowa jako nośnik religijnego znaczenia: ekranowe obrazy osób konsekrowanych w polskim kinie i telewizji od 2000 roku w funkcji socjokulturowego przekazu na temat współczesnej religijności, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna” 12,2 (2016), s. 49-69.
Martynowicz D., Symbole w filmie W imię… Małgorzaty Szumowskiej w perspektywie interpretacji kerygmatycznej, „Analecta Cracoviensia” 2017, nr 49, s. 129-144.
Nichols T., The Death of Expertise. The Campaign against Established Knowledge and Why It Matters, New York 2017.
O’Brien C., Mary Magdalene. VII. Film, w: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, Vol. 17, Berlin –Boston 2019, s. 1228-1232.
Piskorska A.M., Poświęcić niepewność – prolegomena do badań nad kinem postsekularnym, „Images” 2021, nr 39, s. 47-66.
Puzynina J., Słowo, wartość, kultura, Lublin 1997.
Urbanek B., Zeitgeist – współczesna mitologizacja Jezusa, w: Manipulacja Biblią, red. W.M. Stabryła, Tychy 2011, s. 123-153.
Uspienski L., Teologia ikony, Poznań 1993.
Zwierzchowski P., Bohater, który nie może umrzeć, w: Ekran, mit, rzeczywistość, red. W.J. Burszta, Warszawa 2003, s. 117-128.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Polityka opłat za publikację
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z publikacją swoich artykułów, tj. opłaty za przetwarzanie artykułu (APC), opłaty za redakcję językową, opłaty za kolor, opłaty za przesłanie, opłaty za strony, opłaty członkowskie, koszty prenumeraty druku, inne opłaty dodatkowe. Autorzy nie otrzymują również żadnej gratyfikacji finansowej za publikowane artykuły.
3. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
4. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
5. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
