Badania nad przestępczością w Polsce w XX w. z perspektywy kryminologii historycznej
Abstrakt
Przestępczość w XX wieku w Polsce stanowi niezwykle interesujące zagadnienie. II wojna światowa i okres komunizmu doprowadziły do głębokich przeobrażeń polskiego społeczeństwa, co rzutowało także na szeroko rozumianą przestępczość kryminalną i polityczną. Badając dwudziestowieczną przestępczość badacz napotyka wiele istotnych problemów związanych z ograniczeniami prawnym w dostępie do źródeł, a także stanem zachowania źródeł. Niemniej wydaje się że badania historyczno – kryminologiczne mogą przyczynić się do pogłębienia wiedzy na temat społeczeństwa polskiego w XX wieku.
Słowa kluczowe
przestępczość; kryminologia historyczna; historia przestępczości
Bibliografia
Archiwalia
Inwentarz zespołu, Sąd Okręgowy w Poznaniu, Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. akt 53/1765/0.
Akty prawne
Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa (Dz.U. z 1946 r., nr 30, poz. 192).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 1937 r. o przechowywaniu i niszczeniu akt i ksiąg w sprawach sądowych i administracji sądowej (Dz.U. R.P. z 1937 r., nr 42, poz. 335).
Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym (Dz.U. z 2020 r., poz. 164).
Opracowania
Biegański Z.: Sądownictwo i skazani na śmierć z przyczyn politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945—1956. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.
Blasius D., Pelz M., Scheerer S.: Historische Kriminologie. Ludwig Boltzmann Institut für Kriminalsoziologie, Wien 1979 (Kriminalsoziologische Bibliografie, Jg. 6, Heft 25).
Bokwa K., Magiera P., Pałosz R., Pokoj J.: Praktyka orzecznicza wojskowych sądów rejonowych w Katowicach i w Krakowie w sprawach politycznych w okresie stalinowskim. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2020.
Burczyk D.: Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946—1955). Wydawnictwo IPN, Gdańsk 2012.
Churchill D.: Towards Historical Criminology. “Crime, Histoire & Sociétés / Crime, History & Societies” 2017, Vol. 21, no. 2, s. 379—386.
Churchill D., Yeomans H., Channing I.: Historical Criminology. Routledge, London—New York 2022.
Falandysz L., Poklewski-Koziełł K.: Przestępczość polityczna — zarys problematyki. „Archiwum Kryminologii” 1989, T. 16, s. 189—210.
Jarkowska A.: Criminal Cases Involving Jews Heard in Krakow District Court in the Period 1939—1944. A Contribution to Further Research. “Holocaust Studies” 2022, Vol. 28, Issue 2, s. 163—190.
Knepper P.: Historical Criminology. In: Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. Eds. G. Bruinsma, D. Weisburd. Springer, New York 2014.
Knepper P., Johansen A.: The Oxford Handbook of the History of Crime and Criminal Justice. Oxford University Press, New York 2016.
Leniart E.: Skazani za antykomunizm. Orzecznictwo Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie (1946—1954/1955). Wydawnictwo IPN, Rzeszów 2016.
Leśkiewicz R.: Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946—1955). Wydawnictwo IPN, Warszawa—Poznań 2009.
Łukaszewicz B.: Wojskowy Sąd Rejonowy w Olsztynie 1946—1955. Szkice do monografii. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 2000.
Majer P.: Przestępczość w Polsce w latach 1944—1956. Próba zestawień sumarycznych na podstawie materiałów własnych aparatu policyjnego. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, T. 71, z. 2, s. 59—87.
Międzybrodzki B.: Problematyka przestępczości seksualnej w latach 40. i 50. XX wieku. Trudności badawcze. „Sensus Historiae” 2013, Vol. 10, s. 39—62.
Musiał F.: Polityka czy sprawiedliwość. Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (1946—1955). Societas Vistulana, Kraków 2005.
Osadnicy. Nowe życie Kresowiaków na Ziemiach Zachodnich. Nadzieje i niemoc wobec władzy ludowej. Oprac. A. Knyt. Karta — PWN, Warszawa 2016.
Państwo bezprawia — Polska Ludowa 1944—1956. Bibliografia prac naukowych i publicystycznych za lata 1989—1996. Red. A. Rzepliński. „Studia Iuridica” 1998, T. 35, s. 219—289.
Płońska E.: Głośne procesy kobiet w II Rzeczypospolitej — perspektywa kryminologiczna. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, T. 17, z. 2, s. 141—163.
Poksiński J.: „My sędziowie, nie od Boga” — z dziejów Sądownictwa Wojskowego PRL 1944—1956: materiały i dokumenty. Warszawska Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996.
Przestępczość kryminalna w Europie Środkowej i Wschodniej w XVI—XVIII w. Red. P. Klint, D. Wojtucki. Księży Młyn Dom Wydawniczy, Warszawa 2017.
Radbruch G., Gwinner H.: Geschichte des Verbrechens. Versuch einer historischen Kriminologie. K.F. Koehler Verlag, Stuttgart 1951.
Rodak M.: Przestępstwo zgwałcenia i jego sprawcy w II Rzeczypospolitej. Próba wstępnej charakterystyki. „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2013, T. 18, s. 131—148.
Sidorkiewicz K.: Represje wymiaru sprawiedliwości w sprawach politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945—1956. Mado, Toruń 2005.
Siemaszko K.: Akta polskich sądów okręgowych jako źródła do badań nad przestępczością powojenną (1945—1950) na wybranych przykładach. „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2020, T. 13, z. 1, s. 51—60.
Siemaszko K.: Kryminologia historyczna jako kierunek badań nad przestępczością kryminalną. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, T. 72, z. 1, s. 241—251.
Siemaszko K.: W trudnym okresie odbudowy państwa. Tak zwany mały kodeks karny w świetle orzecznictwa Sądu Okręgowego w Krakowie w latach 1946—1950. Wydawnictwo IPN, Warszawa 2015.
Stawarska-Rippel A.: Prawo sądowe Polski Ludowej 1944—1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
Turlejska M.: Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944—1945. Aneks, Londyn 1989.
Zajkowska M.: Przestępczość kobiet na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2020, T. 19, z. 2, s. 217—240.
Zaremba M.: Wielka trwoga. Polska 1944—1947. Znak, Kraków 2012.
Repozytoria cyfrowe
Kućka S.: Przestępczość Żydów w województwie krakowskim w latach 1918—1939 w świetle wybranych tytułów współczesnej prasy. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/269141 [dostęp: 29.01.2022].
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0002-9241-7094
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
