Wprowadzenie do problematyki wiedzy w rosyjskim transcendentalizmie – od neokantyzmu do postneokantyzmu
Abstract
W artykule nakreślone zostaje zagadnienie wiedzy w rosyjskim neokantyzmie, rozumianym możliwie najszerzej. Syntetycznie przedstawione zostają poglądy odnośnie do tytułowej kwestii przynależne rosyjskim myślicielom uważanym za przedstawicieli tak zwanego akademickiego i nieakademickiego neokantyzmu. Autorka pracy przywołuje ponadto stanowisko „rosyjskiego marburczyka” Nicolaia Hartmanna, bliskie koncepcji Wasyla Sezemana. Okazuje się, że poglądy rosyjskich filozofów często wykazują interesujące podobieństwo do myśli neokantystów niemieckich. Tak jest w przypadku tezy o nierozerwalności związku nauki z wiedzą, głoszonej przez Borysa Jakowienkę i Bruna Baucha, teorii sądów Siemiona Franka i Heinricha Rickerta, a także poglądów Aleksandra Wwiedienskiego i Johanessa Volkelta, dotyczących możliwości metafizyki. Artykuł dowodzi, że wątki obecne w koncepcjach „późnych” niemieckich neokantystów wcześniej uobecniają się na gruncie filozofii rosyjskiej, w której wiodącym stanowiskiem jest ontologizm. Autorka śledzi ponadto znaczenie wpływu fenomenologii dla odrodzenia ontologii w neokantyzmie.
References
L. ANILIONYTE, A. LOZURAITIS: The Life of Vosylius Sezemanas and His Critical Realism. W: Lithuanian Philosophy: Persons and Ideas. Red. J. BARANOVA. Washington 2000.
L. AUGUSTYN: Myślenie z wnętrza objawienia. Studium filozofii Siemiona L. Franka. Kraków 2003.
L. AUGUSTYN: Zagadnienie etyczne w ewolucji „od marksizmu do idealizmu”. Siemion L. Frank – przykład nie tylko indywidualny. W: Między reformą a rewolucją. Rosyjska myśl filozoficzna, polityczna i społeczna na przełomie XIX i XX wieku. Red. W. RYDZEWSKI, A. OCHOTNICKA. Kraków 2004.
D. BARCIK: Nicolaia Hartmanna i Karla Jaspersa podstawy metafizyki tego, co irracjonalne. „Ruch Filozoficzny” 2012, nr 3–4.
M. BOHUN: Wwiedieński Aleksander. W: Идеи в России – Idee w Rosji – Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski. T. 7. Red. J. KURCZAK. Łódź 2009.
TH. BOTZ-BORNSTEIN: Vasily Sesemann: Neo-Kantianism, Formalism and the Question of Being. „Slavic and East European Journal” 2002, nr 3 (46).
M. BRODA: Pytać o Rosję, pytać o siebie... Uwagi badacza. W: Granice Europy – granice filozofii. Filozofia a tożsamość Rosji. Red. W. Rydzewski, L. Augustyn. Kraków 2007.
M. BRODA: „Zrozumieć Rosję”? O rosyjskiej zagadce-tajemnicy. Łódź 2011.
B. CZARDYBON: Realizm mistyczny Siemiona L. Franka. Będzin 2008.
B. CZARDYBON: Primum esse, deinde cognoscere. Metafizyka poznania Nicolaia Hartmanna a ontologizm Siemiona L. Franka. „Ruch Filozoficzny” 2012, nr 3–4.
B. CZARDYBON: Rosyjski wariant neokantyzmu i postneokantyzmu. W: Postneokantyzm – ontologizm. Red. EADEM, L. AUGUSTYN, M. BOHUN. „Estetyka i Krytyka” 2012, nr 26 (4).
J. DOBIESZEWSKI: Rosyjskie warunki możliwości metafizyki. W: Rosyjska metafizyka religijna. Red. T. OBOLEVITCH, W. KOWALSKI. Tarnów 2009.
S. FRANK: Istota i wiodące motywy filozofii rosyjskiej. Tłum. E. MATUSZCZYK. W: Niemarksistowska filozofia rosyjska. Antologia tekstów filozoficznych XIX i pierwszej połowy XX w. T. 1. Red. i wyb. L. KIEJZIK. Łódź 2002.
W. GALEWICZ: N. Hartmann. Warszawa 1987.
V. GONEC: Jakowienko Borys. Tłum. W. RADOLIŃSKA. W: Идеи в России – Idee w Rosji – Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski. T. 3. Red. A. DE LAZARI. Łódź 2000.
K. HAMELA-DUDEK: Dwa filary Cassirerowskiej koncepcji kultury. W: Postneokantyzm – ontologizm. Red. B. CZARDYBON, L. AUGUSTYN, M. BOHUN. „Estetyka i Krytyka” 2012, nr 26 (4).
N. HARTMANN: Nowe drogi ontologii. Tłum. L. KOPCIUCH, A. MORDKA. Toruń 1998.
J. KRASICKI: Bierdiajew i inni. W kręgu myśli rosyjskiego renesansu religijno-filozoficznego. Warszawa 2012.
J. KRASICKI: Człowiek i Bóg w tradycji rosyjskiej. Kraków 2012.
T. KUBALICA: Johannes Volkelt a problem metafizyki. W: Postneokantyzm – ontologizm. Red. B. CZARDYBON, L. AUGUSTYN, M. BOHUN. „Estetyka i Krytyka” 2012, nr 26 (4).
T. KUBALICA: Wiedza w neokantyzmie. W: „Studia Systematica” 2013, nr 3 (Wiedza). Red. D. LESZCZYŃSKI.
S. MAZUREK: Rosyjski renesans religijno-filozoficzny. Próba syntezy. Warszawa 2008.
S. MAZUREK: Rosyjski renesans religijno-filozoficzny wobec filozofii Kanta. W: Postneokantyzm – ontologizm. Red. B. CZARDYBON, L. AUGUSTYN, M. BOHUN. „Estetyka i Krytyka” 2012, nr 26 (4).
A.J. NORAS: Kant a neokantyzm badeński i marburski. Katowice 2005. Wyd. 2 popr.
A.J. NORAS: Historia neokantyzmu. Katowice 2012.
A.J. NORAS: Szkoła marburska w filozofii Nicolaia Hartmanna. W: Studia nad filozofią Nicolaia Hartmanna (z bibliografią polskich przekładów i opracowań po roku 1945). Red. L. KOPCIUCH. Lublin 2013.
T. OBOLEVITCH: Wiara jako locus philosophicus myśli rosyjskiej. W: Rosyjska metafizyka religijna. Red. EADEM, W. KOWALSKI. Tarnów 2009.
T. OBOLEVITCH: W stronę ontologizmu. Ewolucja twórcza Siemiona Franka. W: Postneokantyzm – ontologizm. Red. B. CZARDYBON, L. AUGUSTYN, M. BOHUN. „Estetyka i Krytyka” 2012, nr 26 (4).
J. PAWLAK: Intuicja i rzeczywistość. Poglądy gnoseologiczne Mikołaja Łosskiego. Toruń 1996.
A. PIETRAS: Nicolaia Hartmanna projekt syntezy dyskursu i intuicji. „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria” 2013, nr 1 (85).
L. STOŁOWICZ: Historia filozofii rosyjskiej. Podręcznik. Tłum. B. ŻYŁKO. Gdańsk 2008.
T. ŠPIDLIK: Myśl rosyjska. Inna wizja człowieka. Tłum. J. DEMBSKA. Warszawa 2000.
M. SZYSZKOWSKA: Neokantyzm. Filozofia społeczna wraz z filozofią prawa natury o zmiennej treści. Warszawa 1970.
A. TICHOŁAZ: Platonizm w Rosji. Tłum. H. RAROT. Kraków 2004.
A. WALICKI: Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego. Kraków 2005.
Z. WIECZOREK: Filozofia wszechjedności Sergiusza Hessena. Kraków 2005.
A.I. WWIEDIENSKI: O rodzajach wiary w jej relacji do wiedzy. Cz. 2. Tłum. B. CZARDYBON. „Logos i Ethos” 2010, nr 1 (28).
Z. ZWOLIŃSKI: Byt i wartość u Nicolaia Hartmanna. Warszawa 1974.
Н.М. АКУЛИЧ: От критики отвлеченного знания к обоснованию интуитивизма: становление понятийного аппарата в концепции метафизического реализма С.Л. Франка. W: Н.С. Арсеньев и русская культура. Red. С.В. КОРНИЛОВ. Калининград 2005.
Г.Е. АЛЯЕВ: О философском методе С. Франка (феноменология не по Гуссерлю). W: Идейное наследие С.Л. Франка в контексте современной культуры. Red. В. ПОРУС. Москва 2009.
В.Н. БЕЛОВ: Учение Германа Когена в России: особенности рецепции. W: Неокантианство немецкое и русское: между теорией познания и критикой культуры. Red. И.Н. ГРИФЦОВА, Н.А. ДМИТРИЕВА. Москва 2010.
В.Н. БЕЛОВ: Русское неокантианство: история и особенности развития. „Кантовский сборник” 2012, nr 1 (39).
А.И. ВВЕДЕНСКИЙ: Логика, как часть теории познания. Петроград 1917. Wyd. 3.
Н. ДМИТРИЕВА: Русское неокантианство. „Марбург” в России. Историко-философские очерки. Москва 2007.
В.А. ДУДЫШКИН: Этические идеи А.И. Введенского. W: Этика и история философии. Материалы Международной научной конференции, посвященной 60-летию кафедры философии Тамбовского государственного университета им. Г.Р. Державина, 20 ноября 2010 года. Red. Н.В. МЕДВЕДЕВ, Н.М. АВЕРИН. Тамбов 2011.
Л.В. ЗАК: Семен Людвигович Франк – мой брат. W: Сборник памяти С.Л. Франка. Red. В.В. ЗЕНЬКОВСКИЙ. Мюнхен 1954.
И. КОЧУРОВ: Русский кантианец. Москва 2012.
С.А. ЛЕВИЦКИЙ: Очерки по истории русской философии. T. 2: Двадцатый век. Москва 1996.
Т.Ю. МАСЛОВА: Б.В. Яковенко о русской философской мысли. „Известия Саратовского университета” („Философия. Психология. Педагогика”) 2011, nr 4.
К.В. МИКЛУШ: Основные черты теории познания В.Э. Сеземана. W: Неокантианство немецкое и русское: между теорией познания и критикой культуры. Red. И.Н. ГРИФЦОВА, Н.А. ДМИТРИЕВА. Москва 2010.
Н.В. МОТРОШИЛОВА: Мыслители России и философия Запада (В. Соловьев, Н. Бердяев, С. Франк). Москва 2006.
С.А. НИЖНИКОВ: Философия Канта в отечественной мысли. Москва 2005.
О.В. НИКУЛИНА: Б.В. Яковенко о сущности и назначении философии. „Вестник Нижневартовского государственного гуманитарного университета” 2012, nr 3; dostęp online 17.05.2013: http://cyberleninka.ru/article/n/b-v-yakovenko-o-suschnosti-i-naznachenii-filosofii.
В.И. ПОВИЛАЙТИС: Василий Сеземан: штрихи к портрету. „Балтийские исследования” 2004, nr 2.
В.И. ПОВИЛАЙТИС: Послесловие к публикации. W: В.Э. СЕЗЕМАН: Теоретическая философия Марбургской школы. „Кантовский сборник” 2010, nr 4 (34).
В.Э. СЕЗЕМАН: Рациональное и иррациональное в системе философии. „Логос” 1911, nr 1.
В.Э. СЕЗЕМАН: Реальная установка и „чистое” (безустановочное) знание. Red. В.И. ПОВИЛАЙТИС. „Кантовский сборник” 2011, nr 1 (35).
В.Э. СЕЗЕМАН: Проблема идеализма в философии. Tłum. В.Н. БЕЛОВ. „Вопросы философии” 2012, nr 4.
В. СЕЗЕМАН-КОВНО: К проблеме чистого знания. Tłum. В.Н. БЕЛОВ. „Логос” 2006, nr 6 (57).
Е.Н. ТРУБЕЦКОЙ: Метафизические предположения познания. Опыт преодоления Канта и кантианства. Москва 1917.
С. ФРАНК: Кризис современной философии. „Русская мусль” 1916, nr IX.
С.Л. ФРАНК: Предмет знания. Душа человека. Санкт-Петербург 1995.
С.Л. ФРАНК: Русское мировоззрение. W: IDEM: Русское мировоззрение. Санкт-Петербург 1996.
Б. ЯКОВЕНКО: Об имманентном трансцендентизме, трансцендентном имманентизме и дуализме вообще. Второе, большое специальное введение в трансцендентализм. „Логос” 1912–1913, nr 1–2.
Б.В. ЯКОВЕНКО: История русской философии. Tłum. М.Ф. СОЛОДУХИНА. Москва 2003.
Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego Poland
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
