Zbiorowa nieświadomość. Czesław Miłosz

Tomasz Żukowski

doi:10.31261/NoZ.2019.05.03

Published: 2019-12-21

No. 5 (2019)

Collective Unconscious. Czesław Miłosz

Tomasz Żukowski

Section: Poetry and the Shoah

https://doi.org/10.31261/NoZ.2019.05.03

Abstract

“A Poor Christian Looks at the Ghetto” and “Campo di Fiori” are the most acclaimed Polish poetic works on the Holocaust. They have been read as texts on the collective anxieties; the article assumes this interpretative position as well. It begins with a reference to the concreteness of war, that is, an attempt to understand the array of scenes and phenomena that underlie the poetic images. In fact, literary accounts and testimonies of Polish Jews suggest that the general context includes the problems of the Polish violence towards them and collective responsibility incorporated into the plan of extermination inaugurated by the Nazi Germany. In Miłosz’s poem, the unwanted awareness of cooperation and contribution to the Holocaust resurfaces as anxieties (represented by the “mole-guard”), whose invasion is followed by the collapse of the symbolic order and domesticating images. Present yet invisible to the society, the knowledge of Polish violence thus functions as the Lacanian Real. Polish perspective on the death of Jews is put forward in “Campo di Fiori.” Against the traditional readings of it as an account of “apathy,” this text juxtaposes the event of burning the heretic on stake by Christian inquisition with the gaze of a “poor Christian” focused on the burning ghetto. Both figures share the exclusion of dying people who establish the limits of Christian and Polish community; simultaneously, the dying occupy a “dangerous place,” one that is destined to be annihilated in the realm of foundational myths of identity. In the times of the Holocaust, constructing such a limit happens to be a sentence legitimising the actions undertaken by the Nazis.

Keywords:

Holocaust in Poland , bystanders , collective memory , unconscious , Polish war poetry

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Żukowski, T. (2019). Collective Unconscious. Czesław Miłosz. Narracje O Zagładzie [Narrations of the Shoah], (5), 44–65. https://doi.org/10.31261/NoZ.2019.05.03

Cited by / Share

References

Berendt G.: Cena życia – ekonomiczne uwarunkowania egzystencji Żydów po „aryjskiej stronie”. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4, s. 110–143.
Google Scholar

Błoński J.: Biedni Polacy patrzą na getto. W: J. Błoński: Biedni Polacy patrzą na getto. Kraków 1996, s. 10–23.
Google Scholar

Błoński J.: Polak-katolik i katolik-Polak. Nakaz ewangeliczny, interes narodowy i solidarność obywatelska wobec zagłady getta warszawskiego. W: J. Błoński: Biedni Polacy patrzą na getto. Kraków 1996, s. 37–53.
Google Scholar

Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Warszawa 2018.
Google Scholar

Engelking B.: Jest taki piękny słoneczny dzień… Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945. Warszawa 2011.
Google Scholar

Fiut A.: Moment wieczny. O poezji Czesława Miłosza. Warszawa 1993.
Google Scholar

Franaszek A.: Miłosz. Biografia. Kraków 2011.
Google Scholar

Ginczanka Z.: Wiersze zebrane. Oprac. I. Kiec. Sejny 2014.
Google Scholar

Grabowski J.: „Ja tego Żyda znam!”. Szantażowanie Żydów w Warszawie, 1939–1943. Warszawa 2004.
Google Scholar

Grabowski J.: Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium dziejów pewnego powiatu. Warszawa 2011.
Google Scholar

Janicka E.: Świadkowie własnej sprawy. Polska narracja dominująca wobec Zagłady w trakcie Zagłady. „Studia Litteraria et Historica” 2018, nr 7, s. 1–82. Dostępne w Internecie: https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/article/view/slh.1478/4718 [data dostępu: 14.04.2019].
Google Scholar

Jarmusz M.: Rozkład zwłok i sukcesja owadów (dipetra coleoptera) na powieszonych zwłokach świni domowej (sus scrofa domestica l.) w środowisku leśnym Wielkopolski. Praca doktorska napisana w Zakładzie Taksonomii i Ekologii Zwierząt Instytutu Biologii Środowiska Wydziału Biologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. dr. hab. W. Niedbały (promotor pomocniczy dr hab. D. Bjerlein). Poznań 2018. Dostępne w Internecie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/23592/1/Mateusz%20Jarmusz%20ROZK%C5%81AD%20ZW%C5%81OK%20I%20SUKCESJA%20OWAD%C3%93W%20%28DIPTERA%2C%20COLEOPTERA%29%20NA%20POWIESZONYCH%20ZW%C5%81OKACH%20%C5%9AWINI%20DOMOWEJ%20%28SUS%20SCROFA%20~1.pdf [data dostępu: 14.04.2019].
Google Scholar

Klukowski Z.: Dziennik z lat okupacji Zamojszczyzny (1939–1944). Lublin 1958.
Google Scholar

Ludzkość, która zostaje. Rozmawiają Czesław Miłosz, Jan Błoński, Jerzy Turowicz i Marek Edelman. „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 18, s. 19.
Google Scholar

Matuszewski R.: Nieruchoma karuzela na pl. Krasińskich. „Rzeczpospolita” z 10–11 maja 2003 r. [dodatek: „Plus Minus”], s. A10.
Google Scholar

Miłosz C.: Elegia. „Polityka” 1987, nr 26, s. 9.
Google Scholar

Miłosz C.: Wiersze. T. 1. Kraków–Wrocław 1985.
Google Scholar

Morawiec A.: Szlengel (w Parku Krasińskich). W: A. Morawiec: Literatura polska wobec ludobójstwa. Rekonesans. Łódź 2018, s. 123–145.
Google Scholar

Perechodnik C.: Spowiedź. Dzieje rodziny żydowskiej podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce. Oprac., posł., przyp. D. Engel. Warszawa 2004.
Google Scholar

Persak K.: Wstęp. W: Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942–1945. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Wstęp K. Persak. Warszawa 2011, s. 7–30.
Google Scholar

Roubic D.W.: Obligate Necrophagy in a Social Bee. “Science” 1982, no 217, s. 1059–1060.
Google Scholar

Shallcross B.: Rzeczy i Zagłada. Kraków 2010.
Google Scholar

Szarota T.: Karuzela na Placu Krasińskich. Czy „śmiały się tłumy wesołe”? Spór o postawę warszawiaków wobec powstania w getcie. W: T. Szarota: Karuzela na placu Krasińskich. Studia i szkice z lat wojny i okupacji. Warszawa 2009, s. 149–169.
Google Scholar

Szarota T.: Mord w Jedwabnem. Dokumenty, publikacje i interpretacje z lat 1941–2000. Kalendarium. W: Wokół Jedwabnego. T. 1: Studia. Red. P. Machcewicz, K. Persak. Warszawa 2002, s. 461–488.
Google Scholar

Szlengel W.: Co czytałem umarłym. Warszawa 1979.
Google Scholar

Tokarska-Bakir J.: Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego. Warszawa 2018.
Google Scholar

Tokarska-Bakir J.: Żydzi u Kolberga. „Res Publica Nowa” 1999, nr 7–8, s. 30–38.
Google Scholar

Urzykowski T.: Były tam tłumy wesołe? Wywiad z T. Szarotą. „Gazeta Wyborcza” z 24 kwietnia 2009 r. [dodatek: „Gazeta Stołeczna”], s. 8.
Google Scholar

Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942–1945. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Wstęp K. Persak. Warszawa 2011.
Google Scholar

Žižek S.: Wzniosły obiekt ideologii. Przeł. J. Bator, P. Dybel. Wrocław 2001.
Google Scholar

Żbikowski A.: Antysemityzm, szmalcownictwo, współpraca z Niemcami a stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką. W: Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały. Red. A. Żbikowski. Warszawa 2006, s. 429–505.
Google Scholar

Żbikowski A.: Morderstwa popełnione na Żydach w pierwszych latach po wojnie. W: Następstwa Zagłady Żydów. Polska 1944–2010. Red. F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska. Lublin 2011, s. 71–93.
Google Scholar

Żukowski T.: Ballady o Szoa. W: Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie? Red. M. Głowiński, K. Chmielewska, K. Makaruk, A. Molisak, T. Żukowski. Kraków
Google Scholar

, s. 223–243.
Google Scholar

Żukowski T.: Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów. Warszawa 2018.
Google Scholar

No. 5 (2019)
Published: 2019-12-22

ISSN: 2450-4424

eISSN: 2451-2133

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit

Collective Unconscious. Czesław Miłosz

Abstract

Keywords:

Tomasz Żukowski

Information