Commynes – Mémoires: l’émancipation syntactico-sémantique à l’origine d’un genre ?
Abstrakt
Was the Commynes’s syntactic cohesion (a man “not literary”, father of the genre of memoirs and diplomat of the fifteenth century which syntax has been often described as paratactic or uncohesive) influenced, according to the received idea, by his habit of the diplomatic despatch and was she perceived as uncohesive by his contemporaries? To answer his questions, respectively, we compare the lack of cohesion of the Memoirs with those of his autograph letters and then we search the headlines of the publisher Sauvage (1552) who propose a version pointed as more cohesive than that of the manuscript which serve of base to his edition. The results will show that the letters seem more cohesive than the Memoirs and that its Mémoirs’ s syntax is not underlined as embarrassing by its editor.
Słowa kluczowe
Commynes; autograph letters; memoirs; syntax; cohesion; diplomatic despatch; critical edition; stereotypes
Bibliografia
Manuscrits des Mém. et éditions des Mém. et Lettres de Commynes, non exhaustif :
D Nantes, Musée Dobrée (début XVIe siècle).
P Paris n. acq. 20960 (début XVIe siècle).
VE « Vieil Exemplaire » (attesté par Sauvage au milieu du XVI siècle).
Commynes, Philippe 1524 : Mémoires, manuscrit Polignac (BNF, n. acq. fr. 20960).
Commynes, Philippe 1552 : Les Mémoires de Messire Ph. de Commines, Chevalier, Seigneur d’Argenton, sur les principaux faicts et gestes de Louis onzième et de Charles huictième, son fils, Roy de France, reveues et corrigez par Denis Sauvage… sur un exemplaire pris à l’original de l’Auteur…, Paris, Galliot du Prè, 1552, in. fol., éd. D. Sauvage. /0070/Id . International : ISNI 0000 0001 1686 395X ; http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb302619042 (date de consultation: le 15 fevrier 2019).
Commynes, Philippe 1901–1903 : Mémoires de Philippe de Commynes, éd. B. Mandrot.
Commynes, Philippe 1984, réimpr. 1994 : Mémoires, éd. Dufournet.
Commynes, Philippe 1924–1925 : Mémoires. éd. J. Calmette et G. Durville. Paris, Les Belles Lettres.
Blanchard, Joël 1993 : Commynes et les Italiens: lettres inédites du mémorialiste. Paris, Klincksieck.
Commynes, Philippe 1994 : Mémoires. Paris, éd. Contamines (six premiers livres).
Commynes, Philippe 2001a : Mémoires. éd. J. Blanchard. Paris, Lettres Gothiques.
Commynes, Philippe 2001b : Lettres, éd. J. Blanchard. Genève, Droz.
Sur Commynes
Blanchard, Joël 1998 : Miscellanea Mediaevalia, mélanges offerts à Philippe Ménard. T. 1. Paris, Champion, p. 147–149.
Blanchard, Joël 1996 : Commynes l’Européen. L’invention du politique. Genève, Droz.
Blanchard, Joël 1991 : « L’histoire commynienne : pragmatique et mémoire dans l’ordre politique ». Annales (Economies, Sociétés, Civilisations), n° 5, p. 1071–1105.
Dufournet, Jean 1984 : « Les premiers lecteurs de Commynes ou les Mémoires au XVIe siècle ».
Mémoires de la Société d’histoire de Comines-Warneton et de la région, n° 14, p. 51–94 (réimpr. dans Dufournet, J. 1994 : Philippe de Commynes. Un historien à l’aube des temps modernes. Bruxelles, De Boek Université, p. 145–192).
Guenée, Bernard 1980 : Histoire et Culture historique dans l’Occident médiéval. Paris, Aubier Montaigne.
Lusignan, Serge 1986 : Parler vulgairement. Les intellectuels et la langue française aux XIIIe et XIV e siècles. Montréal, p. 129–171.
Nora, Pierre 1997 : « L’historiographie ». In : Les Lieux de mémoire. Pierre Nora (éd.). T. 2. Paris, Gallimard.
Zink, Michel 1985 : La subjectivité littéraire. Autour du siècle de saint Louis. Paris, PUF. Études linguistiques
Baudry, Janine ; Caron, Philippe 1998 : Problèmes de cohésion syntaxique de 1550 à 1720. Limoges, PUBLIM.
De Mulder, Walter 2001 : « Vers une approche ‘‘husserlienne’’ de la continuité référentielle ». In : Les référents évolutifs entre linguistique et philosophie: Actes des Journées d’étude des 11 et 12 septembre 1997. Walter De Mulder, Catherine Schnedecker (éds). Paris, Klincksieck, p. 216–247.
Dupuy, Estèle 2019 à paraître : « La continuité référentielle comme élément d’identification de l’oral représenté : le cas des lettres autographes de Commynes ». In : La continuité référentielle ou le choix des mots. Estèle Dupuy, Victor Millogo, Marie-Hélène Lay (éds.). Rennes: PUR.
Dupuy-Parant Estèle 2001 : La phrase de Commynes: du manuscrit à l’imprimé – étude diachronique de la phrase dans les Mémoires de Ph. De Commynes à travers les manques de cohésion syntaxiques: définition d’une écriture novatrice. Mémoire de DEA, Le Mans, Université du Maine.
Dupuy-Parant, Estèle 2000 : L’Editeur: orfèvre du texte. Mémoire de maîtrise, Le Mans, Université du Maine.
Buridant, Claude 1986 : « L’Expression de la causalité chez Commynes ». Verbum, n° IX (2), p. 141–212.
Buridant, Claude 1997 : « La Phrase des chroniqueurs en moyen français: l’exemple de Monstrelet-Le Fèvre ». In : Le Moyen français: philologie et linguistique, approches du texte et du discours. Bernard Combettes, Simone Monsonégo (éds.). Paris, Didier érudition, p. 319–338.
Caron, Philippe 1998 : « Cohésion et variation. Un idiolecte exemplaire, le cas de Vaugelas ». In : Problèmes de cohésion syntaxique de 1550 à 1720. Jeanine Baudry, Philippe Caron (éds). Limoges, PUBLIM, p. 19–32.
Charolles, Michel 1995 : «Cohésion, cohérence et pertinence du discours ». Travaux de linguistique. N° 29, p. 125–151.
Combettes, Bernard 2007 : « Les ajouts après le point : aspects syntaxiques et textuels ». In : Parcours de la Phrase. Mélanges Offerts à Pierre Le Goffic. Michel Charolles et al. (dir.). Paris, Ophrys, p. 119–131.
Combettes, Bernard 1997 : « Bilan sur les études en syntaxe ». In : Le Moyen français: philologie et linguistique, approches du texte et du discours. Bernard Combettes; Simone Monsonégo (éds.). Paris: Didier érudition, p. 395–413.
Goux, Mathieu 2015 : « Les ajouts après le point : résurgences et bredouillements ». In : Missile, journal de l’association de doctorants de l’ED 3LA « Les Têtes Chercheuses », no 2 de janvier : «Résurgences », Lyon / Saint-Étienne, les Têtes Chercheuses, p. 15–19.
Kesik, Marek 1989 : La cataphore. Paris: PUF.
Kleiber, Georges 2001 : L’anaphore associative. Paris: PUF.
Marchello-Nizia, Christiane 2001 : « Grammaticalisation et évolution des systèmes grammaticaux ». Langue française, n° 130.
Marchello-Nizia, Christiane 1997 : La Langue française aux XIV e et XV e siècles. Paris, Nathan.
Mitterand, Henri 1985 : « Le paragraphe est-il une unité linguistique ? » In : La notion de paragraphe. R. Laufer (éd.). CNRS, Paris, p. 85–95.
Salles, Mathilde 2006 : Cohésion-cohérence: accords et désaccords. Corela. Cognition, représentation, langage, (HS-5).
Seguin, Jean-Pierre 1998 : « Cohésion et subordination à la fin du XVIIe siècle ». In : Problèmes
de cohésion syntaxique de 1550 à 1720. Jeanine Baudry et Philippe Caron (éds.). Limoges, PUBLIM, p. 99–114.
Siouffi, Gilles 1998 : « Vaugelas et la notion de “cohésion” ». In : Problèmes de cohésion syntaxique de 1550 à 1720. Jeanine Baudry et Philippe Caron (éds.). Limoges: PUBLIM, p. 279–312.
Zink, Gaston 1990 : Le Moyen Français. Paris: PUF.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
