La féminité dans la littérature de jeunesse de langue française au Canada Une analyse de l’incomparable Mademoiselle Charlotte
Abstrakt
Femininity in Canadian Children’s Literature. An Analysis of the Incomparable Mademoiselle Charlotte
The influence of children’s literature on the development of gender identity has been well established. However, it seems that many children’s books are conveying stereotypical representations of genders as well as notable iniquities among males and females characters. Therefore, to counterbalance the detrimental effects that this could have on gender role socialisation, books that are presenting positive, non-traditional representations of masculinities and femininities should be put forward. In this regards, the incomparable Mademoiselle Charlotte, the beloved main character of a young Canadian readers series, is certainly bringing her share to the diversity of female models. In this article, this unconventional, eccentric lady is the subject of our interest.
A content analysis was performed on the seven novels of the series in order to highlight many facets of her persona that could influence the developing minds of young readers by broadening their perceptions regarding variable femininities.
Key words: children’s literature, social construction of gender, femininity, stereotypes.
Bibliografia
Anderson, David A., Hamilton, Mykol, 2005 : « Gender role stereotyping of parents in children’s picture books : The invisible father ». Sex Roles, no 3—4.
Bem, Sandra Lipsitz, 1981 : « Gender schema theory : a cognitive account of sex typing ». Psychological Review, no 4.
Berg, Bruce L., 2001 : Qualitative research methods for the social sciences. Needham Heights, Allyn & Bacon.
Brugeilles, Carole, Cromer, Isabelle, Cromer, Sylvie, 2002 : « Les représentations du masculin et du féminin dans les albums illustrés ou Comment la littérature enfantine contribue à élaborer le genre ». Population, no 57.
Brugeilles, Carole, Cromer, Sylvie, Panissal, Nathalie, 2009 : « Le sexisme au programme ? Représentations sexuées dans les lectures de référence à l’école ». Travail, genre et sociétés, no 21.
Bussey, Kay, Bandura, Albert, 1999 : « Social cognitive theory of gender development and differentiation ». Psychological Review, no 4.
Chabrol Gagne, Nelly, 2011 : Filles d’albums. Les représentations du féminin dans l’album. Le Puy-en-Velay, L’atelier du poisson rouge.
Dafflon Novelle, Anne, 2004 : « Imaginaire et stéréotypes ». Parole, no 2.
Dafflon Novelle, Anne, 2006 : « Identité sexuée : construction et processus ». In : Filles-garçons : socialisation différenciée ? Anne Dafflon Novelle (éd.). Grenoble, Presses universitaires de Grenoble.
Détrez, Christine, 2010 : « Les princes et les princesses de la littérature adolescente aujourd’hui. Analyses et impressions de lecture ». La lettre de l’enfance et de l’adolescence, no 4.
Dionne, Anne-Marie, 2009 : « Représentation des personnages masculins et féminins en littérature jeunesse : analyse des illustrations des livres primés par les Prix du Gouverneur général du Canada ». Revue des sciences de l’éducation, no 2.
Ferrez, Eliane, Dafflon Novelle, Anne, 2003 : « Sexisme dans la littérature enfantine. Analyse des albums avec animaux anthropomorphiques ». Cahier Internationaux de Psychologie Sociales, no 57.
Frawley, Timothy J., 2008 : « Gender schema and prejudicial recall : how children misremember, fabricate, and distort gendered picture book information ». Journal of Research in Childhood Education, no 3.
Monk-Turner, Elisabeth, 2001 : « Gender roles in children’s literature : a review of non-awardwining “easy-to-read” books ». Journal of Research in Childhood Education, no 1.
Montarde, Hélène, 1999 : L’image des personnages féminins dans la littérature de jeunesse française contemporaine de 1975 à 1995. [Thèse de doctorat sous la direction de Jean Perrot, diffusion Atelier nationale de reproduction des thèses (ARNT), 428 pages].
Mosconi, Nicole, 2004 : « De l’inégalité des sexes dans l’éducation familiale et scolaire ». Diversité, no 138.
Nilges, Linda M., Spencer, Alfred F., 2002 : « The pictural representation of gender and physical activity level in Caldecott Medal Winning Children’s Literature (1940—1999): a relational analysis of physical culture ». Sport, Education and Society, no 2.
Quinn, Suzanne, 2006 : « Examining the culture of fatherhood in American children’s literature : presence, interactions, and nurturing behaviors of fathers in Caldecott award winning picture books (1938—2002) ». Fathering, no 1.
Scandale, Caroline, 2007 : La sorcière, héroïne de romans jeunesse contemporains : pour quelles images des femmes? [Mémoire de master II sous la direction de Anne-Marie Mercier-Faivre, Université Lumière — Lyon II, 72 pages].
Von Stockar-Bridel, Denise, 2005 : « Féministe ou féminin : approches sociologique et artistique de la problématique des genres ». In : Littérature de jeunesse, incertaines frontières. Isabelle Nières-Chevrel (éd.). Paris, Gallimard.
Littérature de jeunesse citée
Alcott, Louisa May, 1868 : Little Women [Les quatre filles du docteur March]. Boston, Roberts Brothers.
Demers, Dominique, 1994 : La Nouvelle Maîtresse. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Demers, Dominique, 1997 : La Mystérieuse Bibliothécaire. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Demers, Dominique, 1999 : Une bien curieuse factrice. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Demers, Dominique, 2001 : Une drôle de ministre. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Demers, Dominique, 2005 : L’Étonnante Concierge. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Demers, Dominique, 2007 : La Fabuleuse Entraîneuse. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Demers, Dominique, 2010 : Une gouvernante épatante. Montréal, Québec Amérique Jeunesse.
Lindgren, Astrid, 1945 : Pippi Langstrump [Fifi Brindacier]. Stockholm, Raben-Sjorgen.
Montgomery, Lucy Maud, 1908 : Anne of Green Gables [Anne… la maison aux pignons verts]. Boston. L.C. Page & Co.
Université d’Ottawa
Anne-Marie Dionne est professeure agrégée à la Faculté d’éducation de l’Université d’Ottawa où elle offre des cours de pédagogie de la littérature de jeunesse et des cours de didactique des langues. Ses recherches portent principalement sur les représentations sociales dans la littérature
de jeunesse et sur la lecture dans le contexte scolaire et dans le contexte familial.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
