Du rite de consécration en littérature : Apollinaire et Césaire, entre tradition et modernité
Abstrakt
The paper focuses on the notion of ritual in literary works by Guillaume Apollinaire and Aimé Césaire. It applies the sociology of literature as an interpretive tool which emphasizes the function and social significance of rituals. Every writer who wishes to become popular has to undergo a ritual of consecration, which involves the employment of a literary strategy, and the understanding of the literary game and the institutions involved. In the case of Apollinaire and Césaire this means the consideration of several universes and time frames. This constraint then pushes them to reformulate the problems of literary tradition and modernity.
Key words: Rite, French literature, Apollinaire, Aimé Césaire, Modernity
Bibliografia
Agulhon Maurice, 1990 : La République I. 1880—1932. Paris : Hachette, coll. Pluriel Histoire.
Apollinaire Guillaume, 2006 : Alcools. Paris : Gallimard NRF, coll. Poésie.
Bourdieu Pierre, 1982 : « Les rites comme actes d’institution ». Actes de la recherche en sciences sociales, Vol. 43 (“rites et fétiches”), 58—63.
Bourdieu Pierre, 1998 : Les Règles de l’art. Genèse et structure du champ littéraire. Paris : Seuil, coll. Points‑Essais.
Boschetti Anna, 2001: La poésie partout. Apollinaire, homme‑époque (1898—1918). Paris : Seuil.
Calle‑Gruber Mireille, 2001 : Histoire de la littérature française du XXe siècle ou les repentirs de la littérature. Paris : Honoré Champion, coll. Unichamp‑Essentiel.
Campa Laurence, 2013 : Guillaume Apollinaire. Paris : Gallimard, coll. NRF Biographie.
Casanova Pascale, 1999 : La République mondiale des Lettres. Paris : Seuil.
Césaire Aimé, 2006 : Cahier d’un retour au pays natal. In : idem : La Poésie. Édition établie par Daniel Maximin et Gilles Carpentier. Paris : Seuil.
Cottias Myriam, 2007 : La Question noire. Histoire d’une construction coloniale. Paris : Bayard.
Couloubaritsis Lambros, 2005 : La Proximité et la question de la souffrance humaine. En quête de nouveaux rapports de l’homme avec soi‑même, les autres, les choses et le monde. Bruxelles : Ousia, « Ébauches ».
Deleuze Gilles, 1966 : Le Bergsonisme. Paris : Presses Universitaires de France.
Derrida Jacques, 1999 : L’écriture et la différence. Paris : Seuil, coll. Points‑Essais.
Dewitte Philippe, 1985 : Les mouvements nègres en France. 1919—1939. Préface de Juliette Bessis. Paris : L’Harmattan.
Dominicy Marc, 2007 : « L’évocation discursive. Fondements et procédés d’une stratégie opportuniste ». Semen. [En ligne], 24, mis en ligne le 17 mars 2008, URL : http://semen.revues.org/6623. Date de consultation: le 25 janvier 2013.
Dominicy Marc, 2014 : « La porte. Une analyse poétique et génétique ». Fabula / Les colloques, Problèmes d’Alcools, URL : http://www.fabula.org/colloques/document1665.php. Date de consultation: le 22 février 2014.
Fonkoua Romuald, 2010 : Aimé Césaire. Paris : Perrin.
Girardet Raoul, 1972 : L’Idée coloniale en France de 1871 à 1962. Paris : La Table ronde.
Glissant Édouard, 1969 : L’Intention poétique. Paris : Seuil.
Glissant Édouard, 1994 : Les Indes. In : idem : Poèmes complets. Le Sang rivé — Un champ d’îles — La Terre inquiète — Les Indes — Le Sel noir — Boises — Pays rêvé, pays réel — Fastes — Les Grands chaos. Paris : Gallimard, coll. NRF.
Glissant Édouard, 2006 : Une Nouvelle région du monde. Esthétique I. Paris : Gallimard, coll. Blanche.
Hamon Françoise, dagen Philippe, dir., 2005: Histoire de l’art. Époque contemporaine. XIXe —XXe siècle. Paris : Flammarion, coll. Histoire de l’art Flammarion.
Hollier Denis, dir., 1993 : De la Littérature française. Paris : Bordas.
Lazarus Neil, dir., 2006 : Penser le postcolonial : une introduction critique. Trad. de l’anglais par Marianne Groulez, Christophe Jaquet, Hélène Quiniou. Paris : Éditions Amsterdam.
Le Coadic Ronan, 2001 : « Le fruit défendu : force de l’identité culturelle Bretonne et faiblesse de son expression politique ». Cahiers internationaux de sociologie, Vol. 2, n° 111, Paris : Presses Universitaires de France, 319—339.
LüsebrinK Hans‑Jürgen, 2003 : La conquête de l’espace public colonial. Prises de parole et formes de participation d’écrivains et d’intellectuels africains dans la presse à l’époque coloniale (1900—1960). Frankfurt am Main: IKO‑Verlag für Interkulturelle Kommunikation/Nota Bene, Coll. Studien zu den frankophonen Literaturen außerhalb Europas.
Lyotard Jean‑Francois, 1979 : La Condition postmoderne. Paris : Minuit.
Malela Buata B., 2007 : « Mallarmé dans la modernité antillaise : lecture césairienne et discours en contrepoint ». Cahiers Stéphane Mallarmé, n° 4, Peter Lang Verlag, 83—103.
Malela Buata B., 2008 : Les Écrivains afro‑antillais à Paris. Stratégies et postures identitaires (1920—1960). Paris : Karthala, coll. « Lettres du Sud ».
Malela Buata B., 2008 : “Sartre and Césaire in debate: viewpoints on modernity and the coloniality of power”. Arena Romanistica. Journal of romance studies, 2, University of Bergen, 104—127.
Malela Buata B., 2009 : Aimé Césaire. Le fil et la trame: critique et figuration de la colonialité du pouvoir. Paris : Anibwe.
Meizoz Jérôme, 2007 : Postures littéraires. Mises en scène moderne de l’auteur. Genève : Statkine Érudition.
Nietzsche Friedrich, 1994 : La Naissance de la tragédie ou hellénisme et pessimisme. Trad. Jean Marnold, Jacques Morland, revue par Angele Kremer‑Marietti, introduction et notes de Angele Kremer‑Marietti. Paris : La Librairie Générale Française, coll. Le Livre de Poche / Classiques de la philosophie.
Saïd Edward W., 2000 : Culture et Impérialisme. Traduit de l’anglais par Paul Chemla. Paris : Fayard / Le Monde diplomatique.
Sartre Jean Paul, 1960 : Question de méthode. In : idem : Critique de la raison dialectique (précédé de Question de méthode) : Théorie des ensembles pratiques. Paris : Gallimard, coll. Bibliothèque des idées.
Schopenhauer Arthur, 2006 : Le Monde comme volonté et comme représentation. Trad. en français Auguste Burdeau. Paris : P.U.F.
Spinoza, 1965 : L’Éthique. Démontrée suivant l’ordre géométrique et divisée en cinq parties. Présentation, traduction et notes par Charles Appuhn. Paris : GF Flammarion.
Spinoza, 1974 : L’Éthique. Présentation française par Henri lurié. Paris : Éditions du Rocher.
Tadié Jean‑Yves, direction avec la collaboration de M. Delon, F. Mélonio, B. Marchal, J. Noiray, A. Compagnon, 2007 : La Littérature française. Dynamique & histoire. Vol. 2. Paris : Gallimard, coll. « Folio essais ».
Wittgenstein Ludwig, 1922: Tractatus Logico‑Philosophicus. With an introduction by Bertrand Russell. London: Trubner & Co.
Worms Frédéric, 2009 : La philosophie en France au XXe siècle. Moments. Paris : Gallimard, coll. Folio Essais.
Centre Universitaire de Mayotte Laboratoire CEREDI / Université de Rouen (EA 3229)
Buata B. Malela, comparatiste et historien des intellectuels de la diaspora afrodescendante, s’in‑ téresse aux lettres francophones d’Afrique, des Caraïbes et d’Europe, à la théorie de la littérature (sociologie de la littérature, études postcoloniales, relation entre philosophie et littérature), aux cultures populaires (musique populaire enregistrée, médias et cinéma) et aux études de genre (masculinités et féminisme). Malela est l’auteur de trois monographies consacrées aux Écrivains afro‑antillais à Paris (1920—1960). Stratégies et postures identitaires (Paris, Karthala, coll. Lettres du Sud, 2008) ; à Aimé Césaire. Le fil et la trame : critique et figurations de la colonialité du pouvoir (Paris, Anibwe, 2009) ; à Michael Jackson. Le visage, la musique et la danse. Anamnèse d’une trajectoire afro‑américaine (Paris, Anibwe, 2012, 2013).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
