Nieznany dyplom Przemysława I Noszaka, księcia cieszyńskiego, z 1380 roku. Przyczynek do pochodzenia Mazańcowskich z Mazańcowic vel Lhotskich z Lhoty (Ligocki z Ligoty)
Abstrakt
Kwerenda archiwalna w źródłach nowożytnych nierzadko przynosi odkrycia odpisów znanych i nieznanych średniowiecznych dokumentów. W trakcie prowadzenia kwerendy w Archiwum Państwowym w Bielsku-Białej odnaleziono oblatę dyplomu z 1380 roku. Właściciel dokumentu w 1603 roku otrzymał jego widymat, a ten tegoż roku przedłożył w kancelarii bielskiego pana stanowego w celu jego oblatowania w księdze protokołów bielskiego państwa stanowego. Wystawcą dokumentu był Przemysław I Noszak, książę cieszyński i Wielkiego Głogowa. Z dyplomu wynika, że książę potwierdził wszystkie wcześniej ustanowione przywileje dla właścicieli wioski Mazańcowice leżącej w pobliżu Bielska – rycerzom Lenartowi, Paszkowi i Miczkowi, synom Wilhelma zwanego Swidoniczer. Oryginał spisano w języku niemieckim na pergaminie w dniu 8 maja 1380 roku w Skoczowie. W artykule postawiono hipotezę, że rycerze z Mazańcowic z końca XIV wieku mogli być przodkami szlacheckiej rodziny Lhotskich z Lhoty, którzy w XVI i w początkach następnego stulecia byli właścicielami Mazańcowic.
Słowa kluczowe
Przemysław Noszak; książę cieszyński; księstwo cieszyńskie; przywilej; rycerstwo; Mazańcowice
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej: Archiwum książąt Sułkowskich, sygn. 825.
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Cieszynie: Komora Cieszyńska, sygn. 257.
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu: Zbiory zabezpieczone, sygn. akc. 1994/26.
Książnica Cieszyńska w Cieszynie: Biblioteka ks. L.J. Szersznika (Rękopisy), sygn. V IX 16.
Liechtenstein. The Princely Collections Vaduz-Vienna, Hausarchiv, karton H 824 (Teschen. Genealogie d. Hzgi. Teschen).
Źródła drukowane
Breslauer Urkundenbuch. Ed. G. Korn. Breslau 1870.
Grünhagen C.: Urkunden der Stadt Brieg. In: Codex diplomaticus Silesiae. Bd. 9. Breslau 1870.
Jež R.: Listiny těšínských knížat renesančního věku. Rekonstrukce knihy „Matrica Privilegiorum ab anno 1558“. Český Těšín 2010 (Studie o Těšínsku, 19).
Jež R.: Pergamenové listiny těšínských Piastovců z let 1408—1566 z Rakouské národní knihovny ve Vidní. „Práce a studie Muzea Beskyd — Společenské vědy“ 2012, č. 24.
Johann Siebmachers Wappenbuch von 1605. Hrsg. H. Appuhn. Bd. 1. 2. Aufl. Dortmund 1989.
Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter. Hrsg. C. Grünhagen, H. Markgraf. Bd. 2. Leipzig 1883.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus Ducatus Tessinensis. [1155—1400]. Ed. E. Němec. Český Těšín 1955.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus Ducatus Tessinensis. [1401—1459]. Ed. E. Němec. Český Těšín 1958.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus Ducatus Tessinensis. 1496—1526. Ed. E. Němec. Český Těšín 1961.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus Ducatus Tessinensis. 1527—1550. Ed. E. Němec. Český Těšín 1966.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus Ducatus Tessinensis. 1551—1570. Ed. E. Němec. Český Těšín 1972.
Maleczyński K., Turoń B.: Średniowieczne silesiaca i polonica w zbiorach bibliotecznych i archiwalnych w Wiedniu. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1963, T. 18, nr 1.
Regesty listin uložených v Horním Slezsku / Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku. Red. A. Barciak, K. Müller. T. 2: (1401—1450). Opava—Opole—Katowice 2011.
Szersznik L.J.: Materiały genealogiczno-heraldyczne do dziejów szlachty księstwa cieszyńskiego. Ed. W. Gojniczek. Cieszyn 2004 (Bibliotheca Tessinensis, 1).
Wolff A.: Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI w. „Studia Źródłoznawcze” 1957, T. 1.
Opracowania
Blaźek K.: Der Adel von Oesterreichisch Schlesien. Nuernberg 1885.
Dąbrowski J.: Dzieje polityczne Śląska w latach 1290—1402. W: Historja Śląska. Od najdawniejszych czasów do roku 1400. T. 1. Red. S. Kutrzeba. Kraków 1933.
D’Elvert Ch.: Zur mähr[ische]-schles[isches] Adelsgeschichte. LXXVI. Die Lhotsky von Ptin. „Notizen-Blatt der historisch-statistischen der kais. Königl. Mährisch-schlesischen Gesellschaft zur Beförderung des Ackerbaues, der Natur- und Landeskunde“ 1876, Nr. 4.
Gojniczek W.: Urzędy książęce i ziemskie w ustroju księstwa cieszyńskiego (1477—1653). Katowice 2014.
Hałas J.: Dzieje Mazańcowic. W stulecie kościoła parafialnego pw. św. Marii Magdaleny. Mazańcowice 2001.
Henelii ab Hennenfeld N.: […] Silesiographia renovata, necessariisscholiis, observationibvs et indiceavcta […]. T. 2. Wratislaviae—Lipsiae 1704.
Hlaváček I.: Książę Przemko I Cieszyński w służbach królów czeskich. V: Těšínská Madonna a vzácné sochy Petra Parléře / Cieszyńska Madonna i cenne rzeźby Piotra Parlera / Die Teschener Madonna und wertvolle Statuen von Peter Parler. Edd. H. Dáňová, I. Hlobil. Praha 2002.
Hosák L.: Historický místopis země Moravsko-slezské. Praha 1938.
Igálffy-Igály L.: Beiträge zur Genealogie der Kornitz-Familien. „Adler. Zeitschrift für Genealogie und Heraldik“ 1954, 72, Bd. 3 (17), H. 8.
Jurek T.: Obce rycerstwo na Śląsku do połowy XIV wieku. Poznań 1996.
Kuhn W.: Geschichte der deutsche Sprachinsel Bielitz (Schlesien). Würzburg 1981 (Quellen und Darschtellungen zur Schlesischen Geschichte, 21).
Kuhn W.: Geschichte der Herrschaft Bielitz für 1660. „Deutsche Monatshefte in Polen. Zeitschrift für Geschichte und Gegenwart des Ostdeutschtums“ 1941, Bd. 8 (18), H. 3—5.
Musioł L.: Archiwa i archiwalja w województwie śląskim. Katowice 1936.
Panic I.: Książę cieszyński Przemysław Noszak (*1332—1336 +1410): wielki pan małego księstwa. Cieszyn 2020.
Panic I.: Książę cieszyński Przemysław Noszak (ok. 1332/1336—1410). Biografia polityczna. Cieszyn 1996.
Panic I.: Uposażenie ziemskie rodziny Czelo z Czechowic za panowania Piastów. (Z badań nad drogami awansu i uposażeniem majątkowym szlachty cieszyńskiej w czasach piastowskich 1290—1653). W: Średniowiecze polskie i powszechne. T. 3. Red. I. Panic, J. Sperka. Katowice 2004.
Pfotenhauer P.: Die Ritterschaft von Teschen im XVI. Jahr. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens“ 1884, Bd. 18.
Pilnáček J.: Rody starého Slezska. Vyd. 3. Brno 2010.
Pilnáček J.: Staromoravští rodové. Vyd. 2. Brno 1996.
Prasek V.: Dějiny knížectví Těšínského. Opava 1894.
Rajman J.: Przemysław I Noszak. W: Piastowie. Leksykon biograficzny. Red. S. Szczur, K. Ożóg. Kraków 1999.
Sękowski R.: Herbarz szlachty śląskiej. T. 4. Chorzów 2005.
Sinapius J.: Schlesischer Curiositäten […] Vorstellung, Darinnen die ansehnlichen Geschlechter Des Schlesischen Adels… T. 1. Leipzig—Breslau 1720.
Sperka J.: Piotr Szafraniec starostą Głogowa. W: Z badań nad dziejami politycznymi i społeczno-gospodarczymi Cieszyna. Red. I. Panic. Cieszyn 2005.
Sperka J.: Przemysław I Noszak. W: Książęta i księżne Górnego Śląska. Red. A. Barciak. Katowice 1995.
Spyra J.: Těšínský kníže Přemyslav I. „Těšínsko“ 1989, č. 2.
Trelińska B.: Kancelaria i dokument książąt cieszyńskich 1290—1573. Warszawa—Łódź 1983.
Zahradnik J.: Bielski „Jurek z widelcem”. „Zaranie Śląskie” 1932, R. 8, z. 8.
Zahradnik J.: Czy Wacław Maciejowski był Ślązakiem. „Zaranie Śląskie” 1930, R. 6, z. 2.
Zahradnik J.: Muzeum Miejskie w Bielsku. „Zaranie Śląskie” 1934, R. 10, z. 1.
Zahradnik J.: Von den ältesten Bielitzer Wirtshäusern. Ein Stadtgeschichtlicher Rundgang. Heft 1. Bielsko 1932.
Zahradnik J.: Zamek Dzięgielowski pod Cieszynem. Bielsko 1929.
Zahradnik J.: Zaprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w „państewku bielskim”. „Zaranie Śląskie” 1933, R. 9, z. 1.
Zahradnik J.: Zarys dziejów miasta Bielska w cieszyńskiej części województwa bielskiego. Bielsko 1936.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
