Jeszcze raz w sprawie działalności Piotra i Mikołaja Komorowskich na Górnych Węgrzech w XV wieku
Abstrakt
Autor artykułu podejmuje temat aktywności Piotra i Mikołaja Komorowskich herbu Korczak na obszarze północnej części Królestwa Węgierskiego w XV wieku. Działalność ta jest ściśle związana z tematem Górnych Węgier w tym okresie, tematem, który był już od początku nowoczesnej historiografii wielokrotnie opracowywany, szczególnie w historiografii słowackiej i polskiej. W artykule podjęto próbę weryfikacji tego dorobku.
Autor skupia się na działalności Piotra i Mikołaja Komorowskich na terenach węgierskich w latach od około 1440 do około 1480 roku. Opisując aktywności Mikołaja Komorowskiego, wskazuje między innymi na jego czynny udział jako dowódcy wojskowego w wojnie domowej na Węgrzech po stronie Władysława III Jagiellończyka czy też konflikt tego możnego z biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim o starostwo spiskie. Wśród działań Piotra Komorowskiego opisane zostały: stopniowe budowanie pozycji na obszarze Górnych Węgier za życia Władysława III Jagiellończyka i w okresie po jego śmierci, rywalizacji i współpraca z innymi możnymi działającymi w tym regionie, włączenie się przez Komorowskiego w wydarzenia związane z aktywnością tzw. bratrzyków oraz udział w konfliktach między Kazimierzem Jagiellończykiem a Maciejem Korwinem.
Słowa kluczowe
Piotr i Mikołaj Komorowscy; Żywiec; Spisz; Orawa; Liptów
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Budapeszt, Magyar Nemzeti Levéltár Országos Levéltárában: Diplomatikai Levéltár 15279, 15307, 30851, 64882, 64883, 69015; Diplomatikai Fényképgyűjtemény 94486, 213134, 213704, 214073, 214253, 214339, 250009.
Źródła drukowane
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego. T. 4. Wyd. K. Liske. Lwów 1873; T. 9. Wyd. K. Liske. Lwów 1883; T. 12. Wyd. K. Liske. Lwów 1887.
Chalupecki V.: Středověké listy ze Slovenska. Sbírka listů a listin, psaných jazykem národném. Praha 1937.
Codex epistolaris saeculi decimi quinti. [T. 1]: 1384—1492: ex antiquis libris formularum, corpore Naruszeviciano, autographis archivistique plurimis collectus opera Augusti Sokołowski, Josephi Szujski. Pars 2. Kraków 1876.
Decreta Regni Hungariae-Gesetze und verordnungen ungarns 1301—1457. Hrsg. F. Döry, G. Bonis, V. Bácskai. Budapest 1976.
Dekády uhorských dejín Antonia Bonfiniho. V: Pramene k dejinám Slovenska a Slovákov. 6: Pod osmanskou hrozbou. Ed. P. Dvořák. Bratislava 2005.
Dokumenty polskie z archiwów dawnego Królestwa Węgier. T. 1: (Do 1450 r.). Wyd. S. Sroka. Kraków 1998.
Joannis Dlugossi Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae. Lib. 11—12. Ed. K. Baczkowski. Varsaviae 2001; lib. 12: 1462—1480. Ed. K. Baczkowski. Cracoviae 2005.
Kronika Jána z Turca. Preložil J. Sopko. Bratislava 2018.
Starodawne prawa polskiego pomniki. T. 2: Z ksiąg rękopiśmiennych dotąd nieużytych główniéj zaś z ksiąg dawnych sądowych ziemskich i grodzkich Ziemi Krakowskiej. Wyd. A.Z. Helcel. Kraków 1870.
Supplementum analectorum terre Scepusiensis. Pars 2. Coll. M.S. Chmauk. Szepesváraljae 1889.
Tomáš Pešina z Čechorodu: Mars Moravicus. Praha 1677.
Opracowania
Baczkowski K.: Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja. W: Polski słownik biograficzny. T. 28. Wrocław—Warszawa—Kraków 1984—1985.
Bartl J.: Vzťah Jána Jiskru a Jána Huňadyho. V: Husiti na Slovensku. Zborník príspevkov z konferencie. Zodp. red. I. Kaczarová. Lučenec 2001.
Boniecki A.: Herbarz polski. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. T. 9. Warszawa 1907.
Čaplovič P.: Oravský zámok. Martin 1967.
Czwojdrak B.: Dziersław z Rytwian — rzekomy husyta polski. „Teki Krakowskie” 1999, T. 10.
Dąbrowski J.: Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440—1444). Oświęcim 2014.
Dvořáková D.: Stredoveké hrady na Slovensku: Život, kultúra, spoločnosť. Bratislava 2017.
Dyrlaga P.: Co wiemy o dziejach Starego Żywca w XV—XVI wieku? „Gronie” 2013, nr 13.
Floreková I.: Poľské vplyvy v dejinách Oravského panstva a hradu. „Zborník Oravského muzea“ 2010, č. 27.
Gácsová A.: Boje Mateja I. proti Jánovi Jiskrovi z Brandýsa a bratríkom v rokoch 1458—1467. „Historický Časopis“ 1977, č. 25.
Gawęda S.: Możnowładztwo małopolskie w XIV i w pierwszej połowie XV wieku. Kraków 1966.
Harčár P.: Bratrícke pevnôstky na východnom Slovensku. V: Husiti a bratríci na Slovensku. Ed. P. Žarnovský. Červený Kláštor—Kežmarok—Stará Ľubovňa 2016.
Husiti a bratríci na Slovensku. Ed. P. Žarnovský. Červený Kláštor—Kežmarok—Stará Ľubovňa 2016.
Hyroš S.: Zamok Lykava a jeho pani, poťahom na državie, Lyptov a okolie. Martin 1876.
Jireček H.: Ján Jiskra z Brandýsa. „Slovesnosť“ 1865, 3.
Jurok J.: Čeští husitští a katoličtí kondotiéři z Moravy na Slovensku v 15. století (období bratříků). „Vojenská história“ 2005, č. 4.
Kerekeš J.: Hrady Trenčianského Považia. „Letopis Matice Slovenskej“ 1867, roč. 3—4, zv. 1.
Kiryk F.: Komorowski Mikołaj. W: Polski słownik biograficzny. T. 13. Wrocław—Warszawa—Kraków 1967—1968.
Kiryk F.: Komorowski Piotr. W: Polski słownik biograficzny. T. 13. Wrocław—Warszawa—Kraków 1967—1968.
Kovačevičová S.: Človek a svet. Na obrazoch od stredoveku až nap rah súčastnosti. Bratislava 2006.
Kurtyka J.: Polscy starostowie na Spiszu w XV i 1 połowie XVI w. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia” 1992, nr 26 (240).
Marszałek J.: Katalog grodzisk i zamków w Karpatach. Warszawa 1993.
Mišík M.: Husiti na Slovensku. Banská Bystrica 1928.
Morawski S.: Sądecczyzna za Jagiellonów z miasty spiskiemi i księstwem oświęcimskiem. T. 2. Kraków 1865.
Oslanský F.: Portrét Jána Jiskru z Brandýsa. V: Husiti na Slovensku: Zborník referátov z konferencie pri príleţitosti 550. výročia bitky pri Lučenci. Ed. I. Kaczarová. Lučenec 2011.
Oslanský F.: The Role of John Jiskra in the History of Slovakia. “Human Affairs” 1996, no 6.
Papajík D.: Ladislav Pohrobek: (1440—1457): uherský a český král. České Budějovice 2016.
Plewczyński M.: Wojny Jagiellonów z wschodnimi i południowymi sąsiadami Królestwa Polskiego w XV wieku. Siedlce 2005.
Rafacz J.: Dzieje i ustrój Podhala Nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa 1935.
Rączka Z.: Archiwalia żywieckie w Archives nationales w Paryżu. „Karta Groni” 1991, nr 16.
Rączka Z.: Żywiec. Rys historyczny od powstania miasta do 1918 roku. Żywiec 1997.
Rozbiór krytyczny Annalium Poloniae Jana Długosza z lat 1385—1444. T. 1. Oprac. S. Gawęda, pod kier. J. Dąbrowskiego. Wrocław 1961.
Sasinek F.: Slovanski válečníci v Uhorsku XV—XVII. storočia (Ján Iskra). „Letopis Matice Slovenskej“ 1872, roč. 9, č. 1.
Sikora F.: Mikołaj Ossoliński h. Topór. W: Polski słownik biograficzny. T. 24. Wrocław 1979.
Sikora F.: Mikołaj Pieniążek z Witkowic herbu Jelita. W: Polski słownik biograficzny. T. 26. Kraków—Wrocław 1981.
Sikora F.: Mszański zespół osadniczy w średniowieczu. W: Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin. Red. J. Chrobaczyński, A. Jureczko, M. Śliwa. Kraków 1993.
Špirko J.: Husiti, jiskrovci a bratríci v dejínách Spiša (1431—1462). Spišská Kapitula 1937.
Sroka S.A.: Komorowscy z Żywca. Przyczynki genealogiczne z XV wieku. „Gronie: historia — kultura — sztuka: wydawnictwo poświęcone Żywiecczyźnie i Beskidom” 2006, nr 1.
Sroka S.A.: Skrzyński Włodek. W: Polski słownik biograficzny. T. 38. Warszawa—Kraków 1998.
Sroka S.A.: Średniowieczny Bardiów i jego kontakty z Małopolską. Kraków 2010.
Tóth-Szabó P.: A cseh-huszita mozgalmak és uralom története Magyarországon. Budapest 1917.
Uličný F.: Šľachtic Pongrác zo Svätého Mikuláša — najvýznamnejší slovenský vojak a politik v 15. storočí. „Vojenská história: Časopis pre vojenskú históriu, múzejníctvo a archívnictvo“ 2017, č. 2.
Úradník J.: Husiti a Jan Jiskra z Brandýsa vdejinách stredného Slovenska. Bakalárska diplomová práca, vedúci prace: P. Boček, 2014.
Urbanek R.: Konec Ladislava Pohrobka. Praha 1924.
Żabiński G.: Działalność braci Piotra i Mikołaja Komorowskich na Górnych Węgrzech w latach 1440—1457 (w świetle badań w Archiwum Bardowskim). „Studia Historyczne” 2000, nr 43.
Żabiński G.: Działalność braci Piotra i Mikołaja Komorowskich na Górnych Węgrzech w okresie rządów Macieja Korwina. W: „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Prace historyczne, nr 128. Kraków 2001.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
